Một phụ huynh ở TP.HCM mới đây chia sẻ bức ảnh chụp trang sách giáo khoa, đồng thời nhận định, nhóm biên soạn đã viết sai chính tả. Nội dung bài đọc có tên "Một li sữa", trong đó, từ được ông bố này chỉ ra bị dùng sai chính là từ "li".
Từ gây tranh cãi trong sách giáo khoa
Theo phụ huynh này, "li" ở đây phải dùng y, thay vì i. Nhiều người đồng tình với ý kiến này, cho rằng vốn dĩ "ly sữa", "ly nước" từ trước tới nay phải dùng y. "Li" chỉ dùng trong các trường hợp như "li ti"; "li dị"; "chiết li"; "sai một li đi một dặm". Được biết, đây là bài tập đọc trong trang 58, sách tiếng Việt lớp 4 (Bộ Chân trời sáng tạo).
"Ly sữa" hay "li sữa"?
Tuy nhiên, nhiều ý kiến phản biện, "li sữa" mới là cách dùng chính xác và phụ huynh trong trường hợp này đã không nắm vững quy luật chính tả: "Lần này sách không sai nhé! Phụ huynh nên mua cuốn sổ tay chính tả để xem lại quy tắc sử dụng 'i' và 'y', không phải chữ nào được dùng nhiều cũng đúng chính tả đâu ạ!"; "Bây giờ khuyến khích học sinh dùng i trong các từ cùng nghĩa. Ví dụ: Mỹ thuật - Mĩ Thuật. Cả 2 cách viết đều đúng. Nhưng khuyến khích học sinh dùng i chứ không phải tất cả y thay bằng i"... một số người nêu ý kiến.
Có phụ huynh nhận định, thực ra ngày xưa mình cũng được dạy như: "Y" đứng một mình. Ví dụ: Y tá. Còn "i" đi với các phụ âm đứng trước nó. Phụ huynh này đã nói chuyện với một người nghiên cứu về tiếng Việt thì cũng được xác nhận như vậy. Còn trên thực tế, người ta dùng sai mãi thì lại thành quen. "Chẳng hạn 'ướt như chuột lột' hoàn toàn không có nghĩa, câu gốc phải là 'ướt như chuột lội' mới đúng nhưng quá nhiều người nói chệch, nói sai thì giờ thành dùng câu sai lại thành đúng", phụ huynh này nói thêm.
Một giáo viên cho biết, ngày trước có phân định i, y, hiện tại không tính vào lỗi chính tả nữa. Tuy nhiên, có một số từ chúng ta dùng theo thói quen và cả hai đều được chấp nhận, chỉ là có thể người dùng chưa quen mắt. Ví dụ: Vật lý, Địa lý là cách dùng cũ. Hiện tại là Vật lí, Địa lí.
Đồng tình với ý kiến này, cô giáo Lê Trần Diệu Thu - Thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và Phương pháp giảng dạy bộ môn Ngữ Văn cho rằng, ngôn ngữ học sẽ chấp nhận cả 2 cách viết. Tuy nhiên theo quy định mới thì phải viết "i" mới chuẩn.
Cụ thể, tại Điều 9 của Quy định về chính tả trong chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ban hành kèm theo Quyết định 1989/QĐ - BGDĐT ngày 25/5/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo có đề cập đến cách viết âm i sau phụ âm đầu trong các âm tiết không có âm đệm và âm cuối.
Cụ thể:
1. Trường hợp âm i đứng ngay sau phụ âm đầu thì được viết bằng chữ i. Ví dụ: Hi vọng, kỉ niệm, lí luận, mĩ thuật, bác sĩ, tỉ lệ, vật lí, thạc sĩ, tiến sĩ, nha sĩ, mĩ nhân, tạm đình chỉ hợp đồng,… Âm "i" đừng đầu tiếng và đằng sau đó là phụ âm. Ví dụ: Im lặng, in ấn. Nếu là vị trí cuối tiếng (trừ uy, ay, ây) thì viết i (ví dụ: chui lủi, hoa nhài).
2. Trường hợp âm tiết chứa âm i là tên riêng thì viết theo đúng tên riêng đó. Ví dụ: Tường Vy, Vi Văn Định, Nguyễn Vỹ, Thy Ngọc, Thúy Vi,…
3. Căn cứ vào quy định thì trong văn bản, hợp đồng sử dụng y trong trường hợp không thuộc những trường hợp nêu trên:
- Nếu đứng một mình thì viết y (y tế, ý nghĩ).
- Nếu đứng sau âm đệm u thì viết y (suy nghĩ, quy định).
- Nếu nguyên âm đôi iê đứng đầu tiếng thì viết y (yên ả, yêu thương).
- Nếu trường hợp dùng được cả i và y mà không đổi nghĩa thì sẽ dùng i.
Ví dụ: Quy định, tủy sống, chung thủy, hủy hợp đồng, huy chương,…
Trong thực tiễn thì nhiều trường hợp khác dù viết "i" hay "y" vẫn được chấp nhận, ví dụ: Hoa Kỳ - Hoa Kì, nước Mỹ - nước Mĩ, Quốc kỳ - Quốc kì, kỷ niệm - kỉ niệm, ly hôn - li hôn, lí do - lý do, li kì - ly kỳ,… Các cách viết trên đều không sai, tùy vào cảm quan và thói quen của từng người mà người viết lựa chọn cách viết khác nhau.