Thu thập chai nhựa để bán là một trong số ít công việc kiếm ra tiền ở Afghanistan (Ảnh: WSJ).
Bi kịch chồng bi kịch
Bà Saleha, 40 tuổi – một người mẹ nghèo chỉ kiếm được 70 cent (gần 16.000 VN đồng) mỗi ngày nhờ công việc dọn dẹp nhà cửa ở thành phố miền Tây Harat, đã nợ một người đàn ông khoảng 550 USD để trang trải cuộc sống gia đình.
Khalid Ahmad - người cho vay nói rằng, ông sẽ xóa nợ cho bà nếu bà bán đứa con gái 3 tuổi Najiba cho ông.
Trong vòng 3 tháng, nếu bà Saleha không trả được nợ, con gái bà sẽ phải rời khỏi nhà và làm việc tại nhà chủ nợ sau đó sẽ kết hôn với một trong số những người con trai của ông khi đến tuổi trưởng thành.
Hoàn cảnh của Saleha không phải là hiếm ở Afghanistan – quốc gia đang đối mặt với cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng khi dự trữ tiền mặt cạn kiệt và viện trợ quốc tế bị cắt giảm. Nhiều gia đình khác cũng phải buộc bán con cái để trả nợ.
Kể từ khi Taliban lên nắm quyền vào tháng 8/2021, nền kinh tế của Afghanistan đã đứng trên bờ vực sụp đổ. Giá trị đồng nội tệ của nước này đã sụt giảm đáng kể và tình trạng mất an ninh lương thực lên đến mức độ “khủng hoảng” hoặc “khẩn cấp”.
Giá thực phẩm và các nhu yếu phẩm khác tăng vọt, các ngân hàng đã bắt đầu mở cửa trở lại nhưng lượng tiền mặt rất hạn chế. Giống như nhiều quốc gia khác, nền kinh tế của Afghanistan đã bị tổn thương do ảnh hưởng của dịch Covid-19.
Nhiều người lo ngại làn sóng dịch bệnh mới sẽ ập đến trong bối cảnh tỷ lệ tiêm chủng giảm và các cơ sở y tế công cộng bị thiếu kinh phí trầm trọng.
Tình trạng thiếu lương thực xuống mức thấp nguy hiểm
Liên Hợp Quốc cảnh báo rằng, dự trữ lương thực tại Afghanistan có thể giảm xuống mức thấp nguy hiểm. Chỉ trong 1 năm, tỉ lệ nghèo ở Afghanistan sẽ chạm ngưỡng 97% hoặc 98%, Giám đốc UNDP của châu Á-Thái Bình Dương Kanni Wignaraja cho biết.
Nhấn mạnh Afghanistan đang trong quá trình chuyển đổi mang tính “sống còn”, Liên Hợp Quốc đã khẩn thiết kêu gọi các quốc gia bơm tiền trở lại cho nền kinh tế Afghanistan, khi mà 70% chi tiêu công của nước này phụ thuộc vào viện trợ quốc tế.
Bên cạnh cuộc khủng hoảng an ninh lương thực, Afghanistan cũng phải đối mặt với cuộc khủng hoảng tài chính do khoản dự trữ quốc tế của ngân hàng trung ương đang bị đóng băng tại các ngân hàng ở Mỹ và nhiều quốc gia khác.
Một số chuyên gia tài chính cho rằng, Taliban gần như không có cơ hội chạm tay vào khoản dự trữ này và nhiều khả năng khối tài sản đó sẽ bị đóng băng trong nhiều thập kỷ.
Chưa kể, nhiều khoản hỗ trợ quốc tế cũng đang bị đình chỉ. Ảnh hưởng từ việc suy thoái kinh tế đang gây ra những hệ lụy nghiêm trọng ở quốc gia mà 1/3 dân số có thu nhập dưới 2 USD/ngày.
Saleha cùng gia đình đã từng có công việc ổn định tại một nông trại ở Badgdis, nhưng sau đó họ đã phải rời đến nơi khác do hạn hán và giao tranh giữa Taliban và lực lượng chính phủ.
Tình hình đã trở nên tồi tệ hơn khi giá các mặt hàng thực phẩm cơ bản như dầu và bột mì tăng gấp đối kể từ khi Taliban lên nắm quyền. Thu nhập bấp bênh, cùng với việc chồng bà không có công ăn việc làm, Saleha phải vay tiền để nuôi sống gia đình.
“Nếu cuộc sống tiếp tục như thế này, tôi sẽ phải tự tử cùng với các con. Tôi thậm chí không biết, chúng tôi sẽ ăn gì tối nay”, bà Saleha chia sẻ. “Tôi sẽ cố gắng kiếm tiền để cứu con gái mình”, ông Abdul Wahab – chồng bà nói.
Còn chủ nợ Khalid Ahmad cho biết: “Tôi cũng không có tiền. Họ vẫn chưa trả tôi. Vì vậy tôi không có lựa chọn nào khác ngoài việc mang con gái họ về để trừ nợ”.
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cảnh báo, cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Afghanistan đang gia tăng, ảnh hưởng đến ít nhất 18 triệu người, tương đương một nửa dân số nước này. Nhiều người phải đi nhặt chai lọ nhựa để tái chế hoặc bán để kiếm tiền.
“Trước việc các khoản dự trữ quốc tế bị đóng băng và viện trợ bị đình chỉ, nền kinh tế Afghanistan đang suy sụp. Nhiều ngân hàng đã phải đóng cửa và những dịch vụ thiết yếu như y tế đã phải tạm dừng hoạt động ở nhiều nơi”, ông Antonio Guterres nói.
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc cho rằng, việc bơm tiền để ngăn chặn nền kinh tế Afghanistan sụp đổ là vấn đề riêng biệt, không liên quan đến việc công nhận Talban là chính phủ hợp pháp, dỡ bỏ lệnh trừng phạt hay khôi phục viện trợ quốc tế.
Tuy vậy, một quan chức Taliban cho biết, người dân Afghanistan sẽ phải tập thích nghi với tình huống khó khăn này trong “một vài tháng”.