Đó là khoản tiền treo thưởng cho ai bắt được một điệp viên Nga. Kiev dùng chữ “người xanh” để chỉ những tay súng mặc quân phục không phù hiệu, và cáo buộc họ tổ chức, điều hành những vụ gây bất ổn ở miền đông Ukraine.
"Lô độc đắc": 200.000 USD
Chương trình treo thưởng còn có giá 1.000 USD cho người nộp một khẩu súng máy. “Giải độc đắc” là 200.000 USD cho người đòi ly khai thôi chiếm các trụ sở công quyền.
Theo báo Guardian (Anh) nhờ khoản treo thưởng này, gần chục nghi can đã ra đầu thú. Dù cơ quan tình báo chưa thể xác minh nhân thân những người này, biện pháp treo thưởng của thành phố Dnepropetrovsk xem ra có hiệu quả.
Không như vùng Donetsk láng giềng, nơi người chống chính phủ đã chiếm các trụ sở công quyền ở ít nhất 10 thành phố, Dnepropetrovsk là thành phố thân Nga. Và dù phe đòi ly khai mở hàng chục chốt kiểm soát trên các con đường cao tốc Donetsk, vệ binh quốc gia Ukraine và tình nguyện quân thân Kiev kiểm soát khoảng 50 chốt quanh Dnepropetrovsk.
Tác giả ý tưởng là là nhà thầu bất động sản Boris Filatov, phó thị trưởng Dnepropetrovsk. Ông nói đã chứng kiến những cuộc nói chuyện bàn việc “giải phóng” nhiều trụ sở công quyền. Và chính quyền không có kinh phí, nên nhiều “mạnh thường quân” đã góp tiền thưởng.
Ông Filatov còn nói “chương trình săn tiền thưởng” có thể bị xuyên tạc, rằng “chúng tôi đang xúi giục nội chiến, hoặc bọn lừa đảo đang bày trò kiếm tiền, nhưng thật sự chúng tôi sẵn sàng trả tiền để mua hòa bình”.
Xem ra ý tưởng đã được bắt nhịp: ứng cử viên Tổng thống Sergei Tigipko nói ông ủng hộ việc treo thưởng cho người giao nộp “người xanh” và ông sẵn sàng đóng góp tiền riên cho quỹ thưởng. Trước đây, ông luôn tránh chỉ trích chủ trương của Nga đối với miền đông Ukraine.
“Đừng có chọc con gấu ấy”
Dù ông Filatov nói ông cùng các người khác góp tiền cho quỹ thưởng, đa phần tiền thưởng là của Igor Kolomoisky, một đại gia ngành năng lượng và là người giàu nhất thứ ba ở Ukraine. Kolomoisky thân chính phủ Ukraine lâm thời, vừa được Kiev phong làm thị trưởng Dnepropetrovsk hồi tháng 3.
Đây không phải lần đầu Kolomoisky rút tiền túi để tặng công cuộc bảo vệ tổ quốc, theo Guardian. Hồi tháng 3, đại gia này “chi hàng triệu đô” để mua bình ắc-quy cho các xe quân sự. Quân đội Ukraine đã phải chịu đựng tình trạng bị bỏ mặc suốt nhiều năm, do tình trạng tham nhũng tràn lan thời Tổng thống Viktor Yanukovych chưa bị lật đổ.
Nhà báo địa phương Andrei Bogatyrev nói: có được người giàu nhất trong chính quyền Dnepropetrovsk là một yếu tố giúp ổn định, vì ông Kolomoisky có thể tác động đến từng “tay chơi” trong khu vực, từ trùm mafia đến các chính khách thân Nga: “Ai cũng hiểu ông ấy là một nhân vật nghiêm túc, tốt nhất đừng có chọc con gấu ấy”.
Ông Filatov còn nói ngoài việc treo tiền thưởng để “mua” hòa bình, lý do chính giúp Dnepropetrovsk tránh được sự bất ổn đang phủ vùng Donetsk là “đối thoại,đối thoại và đối thoại nữa”. Ông nói: “Chúng tôi tìm được thời gian nói chuyện với tất cả các thế lực chính trị đại diện cho toàn bộ cuộc sống chính trị quốc gia”.
Việc thương lượng với các nhóm đòi ly khai tiềm năng rơi lên vai ông Filatov, người vừa thuyết phục được khoảng 20 nhóm thân Nga ký một thỏa thuận không vi phạm luật pháp, không cổ động chủ nghĩa ly khai.
Đổi lại, họ có văn phòng ở trụ sở chính quyền, quyền tiếp cận giới báo chí và quyền giám sát các căn cứ quân sự, để bảo đảm không có phần tử cực đoan dân tộc chủ nghĩa rèn luyện ở đó.
Ông Filatov khoe: từ phái tân phát xít đến các cựu binh Liên Xô đều ký thỏa thuận này: “Tôi khôn thể nói là chúng tôi mua họ. Đó là một sự phối hợp của sự tự do ngôn luận, đưa ra những lời hứa cùng đe dọa sự trừng phạt.Họ sẽ không chiếm trụ sở công quyền nếu họ có ghế ngồi trong đó”.
Kết quả của chương trình “phủ đầu” này: các cuộc phản đối thân Nga đã giảm ở thủ phủ này, nơi mà các "titushki" (người ủng hộ ông Yanukovych) từng đánh nhau với phe ủng hộ chính phủ lâm thời hồi tháng 2. Hồi tháng 3, phe thân Nga từng đốt lều của phe thân Kiev và toan kéo cờ Nga ở tòa thị chính, nhưng nay xe,bảng quảng cáo và lan can nhà dân quanh thành phố đều treo cờ Ukraine.
Sẵn sàng dùng xác thân chặn xe tăng địch
Một thành tố khác trong cuộc ngăn chặn phe đòi ly khai gây bất ổn là Trung tâm quốc phòng ở tầng 1 của tòa thị chính. Dù ông Filatov thừa nhận những dân phòng tình nguyện có vũ trang bằng súng săn này là “tổ chức bán quân sự”, ông nói đó là cách để “điều hướng” tình yêu nước của dân địa phương, để họ sẵn sàng chiến đấu bảo vệ tổ quốc.
Chỉ huy “tổ chức bán quân sự”này là Yury Beryoza, cựu sĩ quan quân đội. Ông nói: “Người Dneptropetrovsk sẵn sàng dùng xác thân chặn xe tăng địch. Họ sẵn sàng đứng lên bảo vệ quê hương”.
Trung tâm Quốc phòng cũng hợp tác với tổ chức chủ nghĩa dân tộc cực đoan “Cánh phải”, mà người thân Nga ở miền đông rất ngán. Thủ lĩnh “Cánh phải” là Dmitry Yarosh gần đây dời “bộ chỉ huy” về Dnepropetrovsk và lập một tiểu đoàn 800 người để sẵn sàng giúp đẩy lui các cuộc biểu tình của phe đòi ly khai.
Đối với ông Filatov, “Cánh phải” chỉ là một tổ chức khác để ông quản lý. Ông cũng ước được quay trở về chuyện làm ăn, nhưng trước tiên, ông muốn “cứu nước và chuyện làm ăn của chúng tôi”.
