Theo tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng, sau khi Ngoại trưởng Trung Quốc hoàn tất chuyến thăm 2 ngày tới Việt Nam, Philippines trở thành quốc gia duy nhất có tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông mà ông Vương Nghị chưa tới thăm.
Tờ báo này cho rằng Philippines sẽ đặt vấn đề ngoại giao với Trung Quốc và Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario sẽ không từ bỏ cơ hội để nói chuyện với Bắc Kinh. Khi ông Del Rosario gặp Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh tại Manila hôm 1/8, ông Phạm Bình Minh có hỏi: “Ngoại trưởng Trung Quốc sắp tới Việt Nam. Ông có nhắn nhủ gì không?”.
Ông Del Rosario cho biết ông đã trả lời rằng: “Vâng. Nhờ ông nhắn rằng tôi đang chờ phản hồi tích cực cho lời mời của tôi”, ám chỉ lời mời từ phía Philippines và hy vọng Ngoại trưởng Trung Quốc sẽ tới thăm Manila.
Sự lạnh nhạt của Trung Quốc cho thấy vết rạn nứt giữa Philippines và Trung Quốc, hai nước từng có mối quan hệ thân thiết. Kể từ khi nhận chức Ngoại trưởng Trung Quốc vào tháng Ba năm nay, ông Vương đã tới thăm 7 trong số 10 quốc gia thành viên ASEAN. Hai nước mà ông chưa tới thăm gồm Campuchia và Myanmar là những quốc gia có mối quan hệ gần gũi với Trung Quốc và đã nhận những khoản viện trợ và đầu tư mà tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng cho là "đầy hào phóng" từ Bắc Kinh.
Ông Del Rosario đã gia hạn lời mời với ông Vương ngay sau khi cả hai quốc gia đã “lời qua tiếng lại” trong cuộc họp của ASEAN ngày 30/6 tại Brunei có sự tham gia của Trung Quốc. Được biết Ngoại trưởng Philippines đã bày tỏ “mối quan ngại sâu sắc” về những động thái tăng cường quân sự trên Biển Đông của Trung Quốc.
Vụ việc đó cộng thêm việc Philippines đệ đơn lên Tòa án Liên Hợp Quốc để để tòa án phán quyết về tranh chấp chủ quyền giữa nước này và Trung Quốc trên Biển Đông đã khiến Bắc Kinh tỏ ra lạnh nhạt hơn với Manila.
Trong cuộc họp với Hiệp hội các phóng viên nước ngoài của Philippines hôm 2/8, Ngoại trưởng Del Rosario thể hiện giọng điệu mang tính hòa giải hơn. Ông nói: “Tôi sẽ tìm cách để Philippines có mối quan hệ hòa bình với Trung Quốc”.
Khi được tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng hỏi về bình luận của ông trước tuyên bố vừa qua của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng Trung Quốc sẵn lòng gác các cuộc tranh chấp chủ quyền qua một bên và tiến hành khai thác chung ở các vùng mà Bắc Kinh cho rằng “Trung Quốc có chủ quyền”, ông Del Rosario không tỏ thái độ gì. Thay vào đó, ông chỉ kể lại cuộc gặp của ông với ông Tập khi ông Tập vẫn giữ chức Phó chủ tịch Trung Quốc.
Ngoại trưởng Philippines cho biết trong cuộc họp đó, ông Tập đã đưa ra ý tưởng khai thác chung.
“Câu trả lời của tôi cho câu hỏi của bạn (Bưu điện Hoa Nam buổi sáng) giống như câu trả lời của tôi dành cho ông Tập trong cuộc họp đó. Tôi đã nói rằng miễn là các dự án khai thác chung không xâm phạm luật pháp của Philippines thì chúng tôi thấy không vấn đề gì”, Ngoại trưởng Del Rosario cho biết.
Ông kể lại rằng khi đó ông đã đề xuất với ông Tập: “Thưa ngài, tại sao chúng ta không cùng nhau nhất trí thúc đẩy một chương trình nghị sự song phương và tiến tới giải quyết các vấn đề còn tranh cãi như vấn đề Biển Đông?, "Và ông Tập có vẻ nhất trí với đề xuất đó”.
Ông Del Rosario cũng cho biết hai nước đã kí kết “gần 100 thỏa thuận”. Một trong số các thỏa thuận có nói rõ rằng những vấn đề tranh chấp sẽ được giải quyết riêng biệt khỏi chương trình nghị sự song phương.
Ngoại trưởng Del Rosario bảo vệ việc Philippines đệ đơn lên Tòa án Liên Hợp Quốc để phân xử cuộc tranh chấp chủ quyền giữa nước này và Trung Quốc. Ông cho rằng đó là “một cơ chế luật pháp quốc tế mà Liên Hợp Quốc khẳng định là không mang tính đối địch”.
“Trong tim mình, chúng tôi tin rằng chúng tôi đã làm một việc đúng đắn… dù cho là thắng hay thua thì điều đó cũng sẽ tạo ra sự xác minh và tư cách pháp lý về hàng hải. Vì thế mọi việc sẽ được làm rõ”, ông Del Rosario nói và cho biết thêm rằng ngày càng nhiều nước cùng nhất trí với quan điểm của ông.
Ông Del Rosario cũng hoan nghênh Brunei với tư cách là chủ tịch ASEAN. Ông cho hay trong cuộc họp đầu tiên của ASEAN, Brunei đã đề cập ngay tới vấn đề Biển Đông và cho rằng: “Chúng ta cần phải thảo luận vấn đề này bởi lẽ đây là yếu tố rất quan trọng xét về vấn đề hòa bình và an ninh”.
