Sarancha là tên định danh NATO dành cho lớp tàu tên lửa tấn công nhanh cánh ngầm Dự án 1240 Uragan của Liên Xô (trong tiếng Nga Uragan có nghĩa là cuồng phong).
Tàu cánh ngầm là một con tàu có cánh giống như những chiếc lá lắp trên các giằng phía dưới thân. Khi tàu tăng tốc, các cánh ngầm tạo ra lực nâng thân tàu lên khỏi mặt nước. Điều này giúp làm giảm rất nhiều lực cản với thân tàu và nhờ vậy có thể gia tăng tốc độ.
Cận cảnh các cánh ngầm của tàu tên lửa Sarancha
Tàu tên lửa Sarancha hạ thủy vào năm 1973 tại nhà máy đóng tàu Petrovski ở Leningrad, con tàu được cho chạy thử nghiệm tới năm 1977 và đến năm 1979 thì chuyển giao cho Hạm đội Biển Đen thông qua đường thủy nội địa của Nga.
Tàu tên lửa Sarancha trong trạng thái hoạt động ở tốc độ cao
Kết cấu của Sarancha rất phức tạp và khác biệt hoàn toàn so với các thế hệ tàu cánh ngầm trước kia của Liên Xô, khi những cánh ngầm gắn cánh quạt ở phía sau được nhấn chìm hoàn toàn dưới nước lúc hoạt động.
Bản vẽ mô tả cách thức hoạt động của cánh ngầm trên tàu tên lửa Sarancha
Thông số kỹ thuật cơ bản của tàu tên lửa Dự án 1240: chiều dài 53,6 m; chiều rộng 31,31 m; mớn nước 2,6 m (7,3 m khi cánh ngầm được duỗi ra); lượng giãn nước tiêu chuẩn 280 tấn, lượng giãn nước đầy tải 320 tấn; thủy thủ đoàn 40 người.
Nhờ 4 động cơ turbine khí có tổng công suất 30.000 mã lực kết hợp với kết cấu cánh ngầm cho phép tàu đạt được tốc độ tối đa 58 hải lý/h (107 km/h), tầm hoạt động 700 hải lý (1.300 km).
Sarancha được vũ trang khá mạnh với 4 tên lửa hành trình chống hạm P-120 Malakhit (SS-N-9 Siren) có tầm bắn 150 km, tốc độ cận âm và mang theo đầu đạn nặng 840 kg, bên cạnh đó là 1 ray phóng đôi của tên lửa phòng không tầm ngắn SA-N-4 (20 tên lửa) cùng 1 pháo AK-630.
Hệ thống điện tử của tàu gồm các loại radar điều khiển hỏa lực MR-331 Mineral (Band Stand) để dẫn bắn tên lửa P-120, MPZ-301 Baza (Pop Group) dẫn đường cho tên lửa SA-N-4 và MR-123 Vympel (BassTilt) điều khiển khẩu pháo phòng không AK-630.
Tàu tên lửa Sarancha khi chạy ở tốc độ thấp, các cánh ngầm chưa được nhấn chìm trong nước
Do bị nhận xét là quá lớn, quá phức tạp và tốn kém để sản xuất hàng loạt nên chỉ có duy nhất một chiếc Sarancha được hoàn thành, con tàu đóng căn cứ tại cảng Sevastopol cho đến khi ngừng hoạt động vào năm 1990.
Vào năm 1992, tàu bị hỏng do gặp phải hỏa hoạn và chìm trong vùng nước nông, xác tàu đắm đã được trục vớt và tiến hành tháo dỡ.
Tuy nhiên hiện nay, với việc Nga tuyên bố có kế hoạch khôi phục lại các phương tiện nổi tiếng từ thời Liên Xô như Ekranoplan thì không loại trừ khả năng trong tương lai sẽ xuất hiện những hậu duệ của tàu tên lửa tấn công nhanh cánh ngầm Sarancha.