Vượt quãng đường hơn 500km, chúng tôi có mặt tại xã Thanh Minh, Thành phố Điện Biên, địa danh đã từng ghi dấu ấn lịch sử về trận đánh của bộ đội pháo cao xạ tiêu diệt chiếc máy bay đầu tiên tại Điện Biên Phủ. 60 năm đã trôi qua, sự đổi thay của năm tháng tạo cho Thanh Minh một diện mạo mới, nhưng chiến tích về trận địa pháo cao xạ năm nào vẫn còn hiện hữu ngay trước mắt chúng tôi, bởi đó chính là bia lưu niệm ghi lại những nét khái quát về truyền thống của Trung đoàn pháo cao xạ 367 tham gia chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ Đông Xuân 1953-1954.
Tấm văn bia đó cũng ghi lại trận đánh ngày 14/3/1954 của Đại đội 815, Tiểu đoàn 383, Trung đoàn 367 đã bắn rơi tại chỗ chiếc máy bay đầu tiên của địch tại Điện Biên Phủ và là đơn vị bắn rơi nhiều máy bay địch nhất trong chiến dịch.
Theo lời Thiếu tướng Nguyễn Viết Xuân - Phó Chủ nhiệm Chính trị Quân chủng PK-KQ về thành tích của Đại đội 815 trong chiến dịch Điện Biên Phủ, ngày đó, Đại đội 815 triển khai đội hình chiến đấu tại trận địa Quang Tum, phía đông Him Lam. Đại đội do đồng chí Lê Bá Thao làm Đại đội trưởng, đồng chí Trịnh Xuyên Vân làm Chính trị viên, có nhiệm vụ yểm hộ cho bộ binh ta trong trận mở màn chiến dịch và bảo vệ các trận địa pháo mặt đất từ Nà Lời đến Hồng Cúm.
8 giờ 30 phút ngày 14/3/1954, những chiếc máy bay Mo-ran, Hen-cát, Hen-đi-vơ từ nhiều hướng lao đến trút bom xuống trận địa. Đại đội trưởng Lê Bá Thao đã chỉ huy bộ đội bình tĩnh chiến đấu, nhằm thẳng những chiếc máy bay đi đầu nhả đạn. Sau những chớp lửa của loạt đạn 37 ly, chiếc Mo-ran bị bốc cháy. Cả Đại đội ôm nhau sung sướng, bởi đây được coi là chiếc máy bay của Pháp đầu tiên bị pháo cao xạ Việt Nam bắn rơi tại Điện Biên Phủ. Chiến công đầu đó đã mở đầu cho những chiến công nối tiếp của bộ đội pháo cao xạ trong chiến dịch, đồng thời ghi dấu son đỏ trong trang sử chiến đấu oanh liệt của bộ đội pháo cao xạ Việt Nam. Chính trong trận này, Đại đội 815 được tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Ba và lá cờ “Lập công đầu” của bộ đội pháo cao xạ.
Tiếp đó trong suốt chiến dịch, Đại đội 815 đã bắn rơi 7 máy bay các loại, bắn bị thương 10 chiếc khác. Khi kết thúc chiến dịch, Đại đội vinh dự được thay mặt bộ đội pháo cao xạ về dự lễ mừng chiến thắng trên cánh đồng Mường Phăng. Tại đây, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã xuống tận hàng quân, siết chặt tay từng đồng chí khen ngợi Đại đội đã ra quân đánh thắng trận đầu và đạt nhiều thành tích trong chiến dịch…
60 năm đã qua đi, tấm Bia lưu niệm được Quân chủng PK-KQ xây dựng vào tháng 3 năm 2004 nhân dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ là minh chứng cho những chiến công của Đại đội 815 nói riêng, của bộ đội pháo cao xạ Việt Nam nói chung vẫn uy nghi tọa lạc trên trận địa hôm nào.
Đây là công trình văn hóa có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, không chỉ thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” mà còn giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ người Việt Nam cũng như nhân dân xã Thanh Minh, Thành phố Điện Biên về những chiến công và sự hy sinh quên mình của bộ đội pháo cao xạ anh hùng.
Đồng chí Cà Văn Tướng - Chủ tịch UBND xã cho biết: “Văn bia không chỉ là niềm tự hào của bộ đội cao xạ mà còn là niềm tự hào của chính quyền và nhân dân địa phương chúng tôi. Tháng nào chúng tôi cũng tổ chức cho đoàn viên, thanh niên, học sinh trong xã đến quét dọn, tu sửa, phát quang khu vực xung quanh bia lưu niệm. Đây cũng là dịp để giáo dục cho thế hệ trẻ nhớ về những chiến công của cha anh ta ngày xưa. Ngoài ra, mỗi năm địa phương cũng đón vài chục đoàn khách vào thăm văn bia...”
Còn ông Lò Văn Thoan, người dân ở gần khu bia lưu niệm cho biết, ông rất tự hào vì tấm bia đó chính là dấu tích để cho ông và con cháu sau này biết được chiến công của quân và dân trong chiến dịch Điện Biên Phủ năm xưa. Trước kia, văn bia chưa được xây dựng thì ông không để ý đến khu vực đó nhiều lắm, nhưng từ ngày có văn bia, ông thường xuyên qua lại để được ngắm nhìn và ngày nào ông cũng cầm chiếc chổi tre ra khu bia để quét dọn cho sạch sẽ…
Sau 10 năm xây dựng, mặc dù đã có những viên gạch bong rộp, vỡ nứt, nhưng văn bia trông vẫn uy nghiêm, sạch sẽ. Quân chủng PK-KQ đã quyết định đầu tư trên 100 triệu đồng để tu sửa toàn bộ bia tưởng niệm và Nhà văn hóa xã Thanh Minh, việc tu sửa này sẽ được hoàn thành trước ngày diễn ra Lễ kỷ niệm 60 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ sắp tới.
