SOHA NEWS
Trong một dịp sưu tầm hiện vật của ông, chúng tôi được nghe kể lại những ký ức hào hùng của người phi công anh hùng. Mặc dù đã 84 tuổi, mái tóc bạc trắng, nhưng ông vẫn giữ được vóc dáng tráng kiện, mạnh mẽ của người lính phi công thuở nào.
Cùng với giọng nói sang sảng, động tác nhanh nhẹn, ông đã kể cho chúng tôi câu chuyện về đồng đội, các trận không chiến ác liệt mấy chục năm về trước.
Đại tá, Anh hùng phi công Nguyễn Nhật Chiêu. Ảnh sưu tầm
Sau khi tốt nghiệp trường Văn hóa của Bộ (1954 -1956) ở Kiến An (nay là quận Kiến An, thành phố Hải Phòng), ông trở thành sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Đến với cuộc đời quân ngũ thật hết sức tình cờ, Đại tá Nguyễn Nhật Chiêu nhớ lại:
“Chiều ngày 25/8/1956, khi đang chơi bóng rổ ở sân trường thì có lệnh triệu tập về Bộ Quốc phòng nhận nhiệm vụ đi nước ngoài học lái máy bay. Trong đêm hôm đó, tôi và đồng đội được gặp Bác Hồ.
Bác ân cần hỏi thăm chúng tôi và căn dặn: “Lần này các cháu lên đường bằng ô-tô, tàu hỏa, nhưng khi về nước phải lái được chiến đấu cơ phản lực. Lời Bác dặn như tiếp thêm ý chí cho tôi và đồng đội quyết tâm lên đường hoàn thành tốt nhiệm vụ khóa học, trở về góp sức giải phóng dân tộc”.
Sáng sớm ngày hôm sau, đoàn học viên gồm 60 người, trong đó có Phạm Ngọc Lan, Trần Hanh, Lâm Văn Lích, Nguyễn Nhật Chiêu... sau này là những anh hùng phi công nổi tiếng, lên tàu hỏa liên vận rời ga Hàng Cỏ, đi gần một tuần thì tới Liên Xô.
Ở đây, ông cùng đồng đội được huấn luyện rất cơ bản, với các bài bay trong đội hình lớn, phức tạp bằng 4 loại máy bay là IAK-11, IAK-18, MiG-15 và MiG-17”.
Trước nguy cơ thất bại của "Chiến tranh đặc biệt" ở miền Nam, ngày 5/8/1964, Mỹ leo thang ném bom ra miền Bắc, ông và đồng đội được lệnh lái máy bay từ Trung Quốc về nước. Trận xuất kích đầu tiên ông bị đối phương "hạ nốc ao".
Đại tá Chiêu nhớ lại: "Khoảng 9 giờ sáng ngày 17/6/1965, biên đội MiG-17 gồm các phi công Lâm Văn Lích, Cao Thanh Tịnh, Lê Trọng Long, Nguyễn Nhật Chiêu nhận lệnh xuất kích chặn đánh tốp máy bay Mỹ trên bầu trời tỉnh Ninh Bình, không cho chúng ném bom vào Hà Nội.
Đội bay vừa vọt lên thì gặp đội hình bay của địch phía trước, tôi ném thùng dầu phụ tăng tốc bám theo chiếc máy bay phía trước và bắn một loạt đạn nhưng không trúng.
Đang định bám theo, tôi bất ngờ bị một chiếc máy bay địch từ hướng khác phóng liền hai quả tên lửa. Chiếc máy bay của tôi bị trúng đạn và bốc cháy. Tôi bật dù và đáp xuống khu rừng bạt ngàn trong tình trạng bị thương ở đầu và chân.
Định hình lại trận đánh, quan sát hướng mặt trời để lần mò tìm đường ra. Trong 3 ngày, tôi vừa đào củ rừng ăn, vừa tìm một số lá rừng nhai rồi đắp vào vết thương. Cuối cùng tôi cũng may mắn gặp được nhân dân địa phương và quay trở lại đơn vị".
Thất bại trong trận xuất kích đầu tiên càng nung nấu quyết tâm của người phi công trẻ, Nguyễn Nhật Chiêu lại cùng đồng đội miệt mài luyện tập. Sau 3 tháng, công sức của ông đã được đền đáp. Đó là trận không chiến diễn ra vào ngày 20/9/1965, ông cùng các phi công Phạm Ngọc Lan, Trần Văn Trì, Nguyễn Ngọc Độ, được lệnh cất cánh đánh chặn tốp máy bay địch từ hướng biển bay vào khu vực Đông Bắc tỉnh Thái Nguyên.
Khi biên đội bay vòng qua dãy Tam Đảo thì phát hiện một tốp 4 chiếc F-4 của địch. "Khi có lệnh của Biên đội trưởng Phạm Ngọc Lan, chúng tôi xông vào công kích địch. Lúc đó cả ta và địch đều chui vào mây, rất khó quan sát.
Khi đang tìm đồng đội thì một chiếc F-4 xuất hiện phía trước, tôi tăng tốc độ lên 900 km/giờ, bám sát mục tiêu đưa vào tầm bắn. Ở cự ly khoảng 200m, tôi bóp cò, loạt đạn thứ nhất trượt dưới bụng máy bay địch. Tôi bình tĩnh giữ vững cự ly bắn tiếp loạt đạn thứ hai, chiếc F-4 bốc cháy. Đây là lần đầu tiên MiG-17 của Việt Nam giành chiến thắng trước F-4".
Từ tháng 9 năm 1965 đến tháng 12 năm 1967, ông đã lái thành thạo hai loại máy bay là MiG-17 và MiG-21, với 13 lần xuất kích, ông đã trực tiếp bắn rơi 6 máy bay địch, chỉ huy đơn vị diệt 8 chiếc khác.
Nhưng có lẽ trận không chiến ngày 23/8/1967, với chiến thuật đồng thời công kích, một trong những trận đánh điển hình của không quân Việt Nam vẫn vẹn nguyên trong trí nhớ của ông. Trận không chiến ngày 23/8 đã được phía Mỹ gọi là "ngày thứ Năm đen tối" sau ngày "thứ Sáu đen tối"- ngày 02/12/1966 khi có 5 máy bay của không quân và 3 chiếc của hải quân bị bắn hạ.
Các phi công: Chiêu-Cốc-Ngân-Ngự đều lập thành tích, trở thành Anh hùng LLVTND.
Ông nhớ lại: "Hôm đó, Trung đoàn trưởng Trần Mạnh trực tiếp chỉ huy, tôi và Nguyễn Văn Cốc trực ban tác chiến tại sân bay Nội Bài. Lúc 14 giờ 58 phút ngày 23/8/1967, chúng tôi nhận lệnh cất cánh đánh chặn tốp máy bay địch từ xa. Tôi bay số 1, Nguyễn Văn Cốc bay số 2. Khoảng 15 giờ 08 phút, chúng tôi phát hiện đội hình bay của địch gồm 40 chiếc, có cả F- 4 và F-105 bay theo đường thẳng ở độ cao thấp hơn.
Tôi báo về Sở Chỉ huy mặt đất xin công kích, Sở Chỉ huy nhất trí. Tôi lệnh cho số 2 công kích theo phương án đồng thời công kích để tạo thế bất ngờ. Tôi vứt thùng dầu phụ, tăng tốc tiến gần đội hình địch.
Chiếc đi đầu lọt vào tầm ngắm, kiểm tra các thông số kỹ thuật bảo đảm tốt, tôi nhấn nút phóng tên lửa, hai cánh máy bay nhẹ rung lên, quả tên lửa K-13 bay thẳng tới làm máy bay địch bốc cháy ngay. Ngay lúc đó, tôi thấy một quả tên lửa bay vọt qua diệt gọn chiếc F-4 phía trước. Đó chính là quả tên lửa của phi công số 2 Nguyễn Văn Cốc".
Do bắn ở cự ly gần, mảnh vỡ của chiếc F-4 văng cả vào miệng hút của động cơ, khiến số 2 không thể tăng tốc tiếp. "Tôi quay lại để yểm trợ cho số 2 về hạ cánh thì phát hiện đội hình máy bay Mỹ thẳng ngay trước mũi chiếc MiG của mình. Tôi quyết định tăng tốc lao lên bám theo chiếc số 2 bay ngoài cùng.
Ở cự ly 1.500m, tốc độ 1.100km/h, tôi ấn nút phóng quả tên lửa K-13 thứ hai bắn rơi chiếc F-4 ngay tại hẻm núi Thần Sấm. Đây là lần đầu tiên biên đội MiG-21 vận dụng thành công chiến thuật "số 2 đồng thời công kích" . Trận này ta đã tiêu diệt được 3 chiếc F-4 và bắt sống 5 tên giặc lái" - ông cho biết.
Chiếc Ăng-gô của Anh hùng phi công Nguyễn Nhật Chiêu.
Với những chiến công đặc biệt xuất sắc, ngày 31/12/1973, ông được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Từ năm 1974 đến năm 1975, ông là Trung đoàn trưởng Trung đoàn không quân Tiêm kích 927, Sư đoàn không quân 371.
Tháng 5/1975, trên cương vị là Phó Sư đoàn trưởng Sư đoàn 371, ông đã chỉ huy đơn vị vào tiếp quản sân bay Biên Hòa, sân bay Tân Sơn Nhất và sân bay Cần Thơ.
Từ năm 1982 đến năm 1989, ông giữ chức vụ Sư đoàn trưởng Sư đoàn 371 rồi Phó Tham trưởng Quân chủng Phòng không - Không quan.
Từ năm 1989 đến năm 1992, ông công tác tại Cục Thanh tra Không quân, Bộ Tổng Tham mưu. Năm 1992, ông nghỉ hưu với quân hàm Đại tá.
Trở về với đời thường, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Nhật Chiêu lại tích cực tham gia xây dựng Hội Cựu chiến binh xã Quốc Tuấn, tổ chức nhiều hoạt động vui khỏe với Cựu chiến binh xã, đặc biệt là xây dựng Tổ tín dụng của Hội Cựu chiến binh, giúp đỡ các hội viên và bà con nhân dân có hoàn cảnh khó khăn vươn lên thoát nghèo.
Người phi công năm xưa đã trở thành tấm gương mẫu mực, một điểm sáng của phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ nơi vùng quê Quốc Tuấn.
Hiện nay, tại Bảo tàng Quân khu 3 lưu giữ và trưng bày chiếc Ăng-gô của Anh hùng phi công Nguyễn Nhật Chiêu. Đó là kỷ vật mà ông luôn giữ bên mình trong kháng chiến. Ngày 17/2/2014, ông đã trao tặng chiếc Ăng-gô cho Bảo tàng Quân khu 3 nhằm giáo dục cho thế hệ hôm nay và mai sao về truyền thống anh hùng của bộ đội không quân Việt Nam./.