Mỹ đang triển khai đợt tăng cường quân sự lớn nhất tại khu vực Caribe kể từ cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba. Nga và Ukraine vẫn tích cực bàn bạc với Mỹ để có được kế hoạch chấm dứt cuộc xung đột kéo dài với những điều khoản có lợi cho mình. Tổng thống Mỹ Donald Trump đang lên kế hoạch cho chuyến thăm Bắc Kinh, sự kiện có thể ảnh hưởng đến số phận đảo Đài Loan. Trong khi đó, cuộc chiến thương mại, cạnh tranh Mỹ - Trung trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến và trí tuệ nhân tạo tiếp tục diễn ra gay gắt.
Một số chuyên gia nhận định, năm 2025 mang dáng dấp của giai đoạn mang tính chuyển tiếp, và năm 2026 đang dần hiện ra như một năm bản lề, với hàng loạt điểm ngoặt trong các vấn đề ảnh hưởng đến cục diện toàn cầu.
Học thuyết Trump bổ trợ
Chính quyền của Tổng thống Trump đang triển khai lực lượng hải quân lớn nhất đến Caribe và vùng Tây Đại Tây Dương kể từ thời kỳ đỉnh cao của Chiến tranh Lạnh. Lực lượng này bao gồm một nhóm tác chiến tàu sân bay, nhiều tàu khu trục, lực lượng tấn công đổ bộ, máy bay ném bom tàng hình và các đơn vị tác chiến đặc biệt.
Vẫn chưa rõ mục tiêu cuối cùng của Mỹ là gì, nhưng đến nay lực lượng của họ đã triển khai khoảng 30 cuộc tấn công vào các tàu mà họ cáo buộc chở ma túy; tấn công mà không cần Quốc hội Mỹ cho phép. Gần đây, ông Trump còn đẩy căng thẳng lên cao khi cho phép tịch thu và tuyên bố phong tỏa các tàu chở dầu bị trừng phạt ra vào Venezuela.
Các nhà quan sát cho rằng, những diễn biến này rất giống chính sách thay đổi chế độ được hậu thuẫn bằng sức mạnh quân sự. Nhà Trắng có thể muốn Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro tự nguyện rời bỏ quyền lực để sinh sống ở quốc gia khác. Ông Trump được nói là đã trực tiếp đưa ra yêu cầu đó.
Tuy nhiên, khả năng này có thể khó xảy ra, vì sức ép kinh tế và các mối đe dọa từ bên ngoài khó có thể buộc một nhà lãnh đạo như ông Maduro từ bỏ quyền lực. Giờ đây, ông Trump khẳng định Mỹ sẽ là cường quốc chi phối tại Tây bán cầu, sẵn sàng sử dụng vũ lực khi cần thiết để thúc đẩy lợi ích của Mỹ.
Chính quyền Mỹ gọi chính sách mới này là “Học thuyết Trump bổ trợ” cho Học thuyết Monroe. Học thuyết Monroe cảnh báo các cường quốc châu Âu chớ can thiệp vào “sân sau” của Mỹ. Tuy nhiên, vào thời Tổng thống Mỹ James Monroe, Mỹ thậm chí còn chưa có một hạm đội hải quân. Hiện nay, một phần đáng kể trong lực lượng hải quân mạnh nhất thế giới đang hiện diện ngoài khơi Venezuela.
Những điều này có ý nghĩa gì? Sinh mệnh chính trị của Tổng thống Maduro trong năm 2026 có thể sẽ trả lời câu hỏi đó. Nếu ông vẫn tại vị, Tổng thống Trump sẽ bị đánh giá là chỉ tung “đòn gió”. Mọi thứ có vẻ chưa được tính toán thấu đáo, nhưng con xúc xắc đã được tung ra, và cách nó rơi xuống trong năm mới sẽ nói lên rất nhiều điều về những gì có thể trông đợi từ “Học thuyết Trump bổ trợ” trong phần còn lại của nhiệm kỳ 2 của nhà lãnh đạo nổi tiếng khó đoán.
Xung đột Ukraine sẽ chấm dứt?
Đến tháng 2/2026, cuộc xung đột Nga-Ukraine sẽ bước sang năm thứ 5. Sau những trận đánh dữ dội và những cuộc đàm phán chưa thể tạo nên bước đột phá, năm thứ 5 của cuộc xung đột có thể trở thành điểm bùng nổ, hoặc hướng tới hòa bình khi các bên liên quan kiệt quệ, hoặc đã đến lúc họ chấp nhận những canh bạc mạo hiểm hơn để phá vỡ bế tắc.
Trong một cuộc khảo sát gần đây, 70% trong số 1.600 người Nga tham gia tin rằng năm 2026 sẽ là năm “thành công” hơn với Nga so với năm qua; 55% số người được hỏi hy vọng vào khả năng kết thúc chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Những lý do khiến họ có niềm tin như vậy bao gồm sự miễn cưỡng của Washington trong việc tiếp tục tài trợ cho Kiev, trong khi EU không thể hoàn toàn thay thế vai trò của Mỹ.
Đài Loan nóng hơn
Một trong những hình ảnh mang tính biểu tượng của năm 2025 là cuộc gặp thân mật vào tháng 9 giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un tại Bắc Kinh, phía sau là Tổng thống Iran.
Trong thế giới chia rẽ, khoảng trống sau khi Mỹ rút lui khỏi các vấn đề quốc tế sẽ nhanh chóng được lấp đầy bởi quốc gia khác. Đáng chú ý, các chính sách của chính quyền Tổng thống Trump có vẻ phù hợp với xu thế này. Chiến lược An ninh quốc gia mới (NSS) của Washington gọi Mỹ là cường quốc mang tính bán cầu và tuyên bố: “Thời kỳ Mỹ phải chống đỡ toàn bộ trật tự thế giới như Atlas (trật tự đơn cực) đã qua”.
NSS tiếp tục chỉ trích các đồng minh châu Âu là “yếu kém” và có nguy cơ “bị xóa sổ văn minh” do chính sách nhập cư lỏng lẻo. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói rằng chiến lược của Tổng thống Trump “phù hợp với tầm nhìn của chúng tôi ở nhiều khía cạnh”.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cùng Tổng thống Nga Vladimir Putin, Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un và các nhà lãnh đạo khác trong dịp diễn ra lễ duyệt binh tại Bắc Kinh vào tháng 9/2025. Ảnh: Reuters
Đài Loan (Trung Quốc) là nơi mà những điều này không còn mang tính lý thuyết. Trong nửa thế kỷ qua, Washington đã tạo hỗ trợ hòn đảo phát triển và giữ hòa bình thông qua chính sách mơ hồ chiến lược: một mặt công nhận Đài Loan là một phần của Trung Quốc, mặt khác vẫn duy trì quan hệ an ninh và kinh tế với Đài Bắc.
Tháng 12/2025, ông Trump phê duyệt gói bán vũ khí lớn nhất trong lịch sử cho Đài Loan, trị giá gần 11 tỷ USD, bao gồm tên lửa, máy bay không người lái và các hệ thống phòng không tiên tiến. Trong khi đó, một số người cho rằng, Trung Quốc đang chuẩn bị lực lượng cho khả năng đưa Đài Loan về dưới quyền kiểm soát vào năm 2027.
Khi ông Trump tới Bắc Kinh dự kiến vào mùa xuân này để gặp ông Tập, Đài Loan sẽ là vấn đề được chú ý nhất, và tương lai của hòn đảo có thể bị đặt lên bàn cân. Đây là một trong những vấn đề có mức độ rủi ro cao nhất trong các vấn đề an ninh toàn cầu trong giai đoạn tới. Đài Loan sản xuất phần lớn chip bán dẫn toàn cầu dùng cho ô tô và điện thoại. Các chuyên gia dự báo, nếu Bắc Kinh tấn công hoặc gây bất ổn cho hòn đảo, mức độ gián đoạn toàn cầu có thể gây thiệt hại lên tới 10.000 tỷ USD.
Sự bất định trong năm 2025 có thể còn kéo dài sang năm 2026. Năm mới có thể xuất hiện hàng loạt bước ngoặt trong các vấn đề ảnh hưởng cục diện toàn cầu.
Vẫn chưa rõ liệu ông Trump sẽ tiếp tục duy trì chính sách mơ hồ chiến lược hay sẽ gác lại để đạt được một thỏa thuận thương mại và chấp nhận vai trò chi phối của Bắc Kinh trong “vùng ảnh hưởng” của họ, như gợi ý trong NSS. Cuộc gặp thượng đỉnh của ông tại Bắc Kinh sẽ được theo dõi sát sao ở Đài Bắc, khi nhiều người nhắc lại câu nói quen thuộc: khi không ngồi vào bàn, bạn sẽ nằm trong thực đơn.
Bất định chiến tranh thương mại
Sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã làm rung chuyển thương mại toàn cầu trong năm qua, với hàng loạt đợt áp thuế cao chót vót lên các đối tác thương mại của Mỹ, đẩy thuế nhập khẩu lên mức cao nhất kể từ thời Đại suy thoái, làm chao đảo thị trường tài chính và kích hoạt nhiều vòng đàm phán về các thỏa thuận thương mại và đầu tư.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong cuộc gặp năm 2017Ảnh: AP
Động thái của ông Trump đã nâng mức thuế suất bình quân lên gần 17%, cao hơn rất nhiều so với mức chưa đến 3% vào cuối năm 2024, mang về cho Bộ Tài chính Mỹ khoảng 30 tỷ USD mỗi tháng.
Bước đi này khiến các quốc gia vội vã tìm kiếm thỏa thuận với Washington để được hưởng mức thuế thấp hơn, đổi lại bằng những cam kết đầu tư hàng tỷ đô la vào Mỹ. Thỏa thuận khung đã được ký với hàng loạt đối tác thương mại lớn, nhưng Mỹ vẫn chưa đạt được thỏa thuận cuối cùng với Trung Quốc, dù đã trải qua nhiều vòng đàm phán.