Một loại trái cây tỷ USD vừa dẫn đường cho nông sản Việt: Bước ngoặt cho toàn ngành năm 2027

Chiều 26/12, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chính thức ra mắt Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam trên nền tảng số thống nhất nhằm ghi nhận, quản lý và tra cứu thông tin sản phẩm nông, lâm, thủy sản từ khâu sản xuất đến lưu thông.

Hệ thống giúp người tiêu dùng kiểm tra minh bạch nguồn gốc, đồng thời hỗ trợ cơ quan quản lý truy vết, bảo đảm an toàn thực phẩm và nâng cao uy tín nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, giá trị nông sản không còn đo bằng sản lượng mà phụ thuộc lớn vào chất lượng, tính minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc.

Hệ thống sẽ được triển khai theo ba giai đoạn, trong đó sầu riêng là mặt hàng đầu tiên được thí điểm từ ngày 1/1/2026 thông qua tem xác thực điện tử (QR code). Từ năm 2027, toàn bộ nông sản trong nước và xuất khẩu sẽ áp dụng truy xuất nguồn gốc.

Vì sao sầu riêng được chọn đầu tiên?

Lý do nằm ở tiềm năng xuất khẩu vượt trội của loại quả được mệnh danh là "vua trái cây" này. Theo số liệu Hải quan, trong 10 tháng, xuất khẩu sầu riêng đạt hơn 3,33 tỷ USD, tăng 10,4% so với cùng kỳ, mức cao nhất từ trước đến nay, đưa sầu riêng trở thành nhóm nông sản đóng góp lớn nhất cho kim ngạch toàn ngành.

Trung Quốc tiếp tục là thị trường chủ lực, chiếm 94,35% tổng kim ngạch. Dù sản lượng tháng 10 giảm do cuối vụ và siết kiểm soát nhập khẩu, giá trị cộng dồn vẫn tăng gần 14% so với cùng kỳ; riêng tháng 10 đạt hơn 572 triệu USD, cao gấp 2,7 lần năm trước.

Song song với chính sách, nhiều doanh nghiệp đã chủ động đi trước theo hướng bền vững. Ban Mê Green Farm JSC (Đắk Lắk) xây dựng chuỗi cung ứng "green lane", kiểm soát dư lượng từ đất trồng đến thành phẩm và áp dụng truy xuất nguồn gốc đầy đủ. HungHau Foods JSC đầu tư chế biến sâu sầu riêng đông lạnh IQF, đạt chứng nhận GACC để nâng giá trị gia tăng. Tại nhiều địa phương, mô hình VietGAP, hữu cơ và liên kết doanh nghiệp – hợp tác xã – nông dân đang trở thành nền tảng để sầu riêng Việt chinh phục các thị trường khó tính.

Việc thí điểm truy xuất nguồn gốc không chỉ phục vụ quản lý mà còn được xem là bước then chốt để ngành sầu riêng chuyển từ tăng trưởng "nóng" sang phát triển bền vững. Trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu, đặc biệt là Trung Quốc, ngày càng siết chặt yêu cầu về mã số vùng trồng, dư lượng hóa chất và an toàn thực phẩm, minh bạch chuỗi sản xuất trở thành điều kiện bắt buộc để giữ thị phần.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đã chủ động tái cấu trúc chuỗi giá trị theo hướng xanh và bền vững: kiểm soát đầu vào, giảm phụ thuộc vào thuốc bảo vệ thực vật, tăng sử dụng phân bón sinh học, đồng thời đầu tư chế biến sâu để kéo dài vòng đời sản phẩm. Việc áp dụng truy xuất nguồn gốc thống nhất sẽ giúp chuẩn hóa các thực hành này, hạn chế rủi ro "đứt gãy" thị trường, nâng cao giá trị trái sầu riêng và tạo nền tảng lâu dài cho nông sản Việt trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.