Các hợp đồng xuất khẩu vũ khí bán sang châu Âu, châu Á và châu Phi đang giúp chính quyền của Thủ tướng Benjamin Netanyahu vượt qua tình trạng bị cô lập về ngoại giao sau chiến dịch tấn công dữ dội vào Dải Gaza suốt 2 năm qua, bằng cách trở thành đối tác an ninh then chốt lâu dài của các nước mua hàng.
Mức độ liên kết chiến lược cao nhất
“Xuất khẩu hệ thống phòng không là mức độ liên kết chiến lược cao nhất. Đây không chỉ là một giao dịch thương mại đơn thuần. Đó là một hợp đồng trung thành kéo dài 30 năm”, ông Boyko Nikolov, nhà sáng lập nền tảng tình báo chiến lược chuyên biệt Hardpoint, nhận định.
Theo ông Nikolov, khi các quốc gia như Đức hay Phần Lan mua hệ thống phòng không của Israel, họ sẽ bị “khóa chặt” với Israel thông qua phần mềm, chia sẻ tình báo và hỗ trợ kỹ thuật liên tục. Điều này sẽ biến Israel từ một cường quốc khu vực thành “trụ cột then chốt” của an ninh châu Âu, trao cho Tel Aviv đòn bẩy ngoại giao rất lớn, bởi “không thể cô lập hay trừng phạt quốc gia nắm giữ chìa khóa bảo vệ không phận của bạn”.
Bằng cách đó, Israel đã thành công trong việc chuyển hóa năng lực quốc phòng thành “công cụ đối ngoại mạnh nhất”, khi trở thành “nhà cung cấp và bảo đảm an ninh chủ chốt cho phương Tây, làm thay đổi căn bản vị thế của mình trên bàn đàm phán toàn cầu”.
Đức hiện là khách hàng lớn nhất của Israel trong mảng hệ thống phòng không. Đầu tháng này, Berlin bắt đầu triển khai hệ thống Arrow 3 do Tập đoàn Công nghiệp hàng không vũ trụ Israel (IAI) cung cấp theo hợp đồng trị giá 3,6 tỷ USD, với khẩu đội đầu tiên đặt tại căn cứ không quân gần Berlin.
Hai nước cũng đã ký một thỏa thuận riêng trị giá 3,1 tỷ USD vào ngày 18/12 để mua thêm các hệ thống Arrow 3. Gộp lại, đây là thương vụ xuất khẩu quân sự lớn nhất của Israel từ trước đến nay.
Phụ thuộc dài hạn
Theo ông Andreas Krieg, phó giáo sư nghiên cứu quốc phòng tại Trường King’s College London (Anh), việc mua sắm hệ thống phòng không tạo ra sự phụ thuộc dài hạn, đòi hỏi phải liên tục mua phụ tùng, cập nhật phần mềm, huấn luyện và nâng cấp.
“Điều đó tạo ra sự phụ thuộc lẫn nhau mang tính ‘vũ khí hóa’”, ông Krieg nói. Mức độ sẵn sàng tác chiến của mỗi khách hàng gắn chặt với chuỗi cung ứng và hỗ trợ kỹ thuật của Israel. Theo thời gian, điều này còn có thể mở rộng sang trao đổi tình báo, tập trận chung và các thỏa thuận tương thích tác chiến, đặc biệt khi khách hàng muốn tích hợp sâu hơn hệ thống phòng không của họ với các đồng minh.
Minh chứng cho vị thế ngày càng tăng của Israel tại châu Âu là việc Romania đã ký hợp đồng trị giá hơn 2 tỷ USD với hãng Rafael Advanced Systems vào tháng 7, để mua 6 tổ hợp phòng không tầm ngắn Spyder.
Hy Lạp cũng đang chuẩn bị hoàn tất gói hợp đồng trị giá 3 tỷ USD để mua các hệ thống Spyder, David’s Sling và hệ thống phòng không – phòng thủ tên lửa tích hợp Barak MX của IAI nhằm thay thế các hệ thống do Nga sản xuất. Thông tin này được CEO IAI Boaz Levy cho biết trong cuộc phỏng vấn gần đây với kênh tin tức kinh tế Globes của Israel.
Thủ tướng Netanyahu nhắc đến thương vụ này tại cuộc gặp thượng đỉnh với Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis và Tổng thống Síp Nikos Christodoulides ở Jerusalem hôm 22/12, nhằm đưa ra lời cảnh báo kín đáo tới Thổ Nhĩ Kỳ – đối thủ chung của họ tại Đông Địa Trung Hải. Ngày 24/12, Thủ tướng Netanyahu thông báo kế hoạch đầu tư 110 tỷ USD để mở rộng ngành công nghiệp quốc phòng Israel.
Hệ thống phòng không Arrow 3 tại thành phố Annaburg, Đức ngày 3/12Ảnh: Reuters
Ngoài châu Âu, ngành công nghiệp quốc phòng Israel đã ký hợp đồng trị giá 108 triệu USD với Thái Lan hôm 20/11, để cung cấp hệ thống Barak MX bảo vệ các căn cứ không quân. Kenya cũng nằm trong nhóm khách hàng châu Phi ngày càng mở rộng của Israel, gần đây tiếp nhận một số hệ thống Spyder.
Theo số liệu do Bộ Quốc phòng Israel công bố hồi tháng 7, các hệ thống phòng không cùng tên lửa và rocket liên quan chiếm gần một nửa kim ngạch xuất khẩu vũ khí của nước này trong năm 2024, trong đó châu Âu chiếm 54%.
Đức mua Arrow 3 trong bối cảnh nước này đang nỗ lực tăng cường phòng thủ để đề phòng tình hình an ninh châu Âu diễn biến phức tạp, trong khi những hoài nghi về cam kết dài hạn của Mỹ đối với NATO khiến châu Âu không thể yên tâm.
Theo ông Nikolov, lý do các nước châu Âu ưa chuộng hệ thống phòng không của Israel là bởi chúng đã được triển khai thành công trong thực chiến tại Trung Đông và nhiều nơi khác, từ đối phó máy bay không người lái (UAV) tự sát đến tên lửa đạn đạo siêu vượt âm.
Trong khi các nhà thầu quốc phòng lớn của phương Tây thường bị sa lầy trong các chu kỳ phát triển dài và thủ tục chính trị phức tạp, các hệ thống của Israel như Arrow-3 và David’s Sling liên tục hoạt động dưới mối đe dọa tên lửa liên tục và cường độ cao.
“Khi an ninh của bạn bị đe dọa và xung đột ở ngay trước cửa, bạn sẽ chọn người đã chiến thắng trong cuộc chiến trên bầu trời, chứ không phải người có bản trình chiếu PowerPoint đẹp nhất”, ông Nikolov nhấn mạnh. Ông cho rằng khả năng cung cấp nhanh chóng và tích hợp sâu nhiều công nghệ khác nhau là điều mà Israel vượt qua các đối thủ quốc phòng phương Tây.
Khi các chính phủ ưu tiên ngăn chặn tên lửa và UAV, Israel có thể tìm kiếm vai trò nhà cung cấp an ninh không thể thiếu. “Các quốc gia phụ thuộc vào hệ thống của Israel để phòng thủ quốc gia sẽ có lý do để tránh những rạn nứt có thể ảnh hưởng tới việc duy trì, mức độ sẵn sàng hoặc lộ trình nâng cấp”, ông Krieg nhận định.