Có những chi tiết trong đời sống thờ cúng tưởng như ai cũng biết, ai cũng làm, nhưng lại là nguyên nhân khiến nhiều gia đình tranh luận âm ỉ suốt nhiều năm. Đặt mâm ngũ quả bên nào, bát hương xê dịch ra sao, hay chỉ một lọ hoa trên ban thờ thì nên để bên trái hay bên phải – những câu hỏi nghe rất nhỏ, rất quen, nhưng chỉ cần hỏi nhanh vài người là đã có hàng loạt câu trả lời khác nhau. Bài quizz dưới đây sẽ giúp bạn lần lượt “gỡ rối” từng hiểu lầm, để biết đâu là cách đặt được nhiều tài liệu phong tục và hướng dẫn thờ cúng coi là đúng và dễ áp dụng nhất.
Ảnh minh hoạ
Đáp án đúng là: A
Giải thích: Trong phong tục thờ cúng của người Việt, cách sắp đặt đồ lễ thường dựa trên nguyên tắc dân gian quen thuộc là “đông bình – tây quả”, tức bình hoa đặt phía Đông, mâm quả đặt phía Tây. Khi áp dụng vào không gian ban thờ gia đình, nhiều nguồn đã quy đổi phương hướng này theo góc nhìn của người đứng lễ nhìn vào ban thờ – cách hiểu phổ biến và dễ áp dụng nhất trong đời sống hiện đại. Theo cách quy đổi này, phía Đông tương ứng với bên trái, nên nếu chỉ có một lọ hoa, vị trí thường được đặt là bên trái ban thờ.
Ảnh minh hoạ
Đáp án đúng là: B
Giải thích: “Đông bình – tây quả” không phải là câu nói về trái – phải một cách máy móc, mà là quy ước về phương vị trong bài trí lễ vật. Theo đó, bình (lọ hoa) đặt ở phía Đông, còn quả đặt ở phía Tây. Nguyên tắc này xuất hiện trong nhiều tài liệu phong tục và được người Việt tiếp nhận, biến đổi linh hoạt để phù hợp với không gian thờ cúng trong gia đình, nhất là khi ban thờ không lớn hoặc chỉ bày biện tối giản.
Đáp án đúng là: B
Giải thích: Nguyên nhân phổ biến nhất không nằm ở phong tục, mà nằm ở cách hiểu trái – phải. Có người xác định trái – phải theo hướng “từ ban thờ nhìn ra”, trong khi phần lớn gia đình lại hiểu theo hướng “người đứng lễ nhìn vào ban thờ”. Chỉ cần đổi góc nhìn là vị trí đã bị đảo ngược hoàn toàn, dẫn đến cảm giác “mỗi nơi nói một kiểu”, dù thực chất đều xuất phát từ cùng một nguyên tắc gốc là đông bình – tây quả.
Ảnh minh hoạ
Đáp án đúng là: D
Giải thích: “Đông bình – tây quả” luôn là một cặp sắp đặt đi cùng nhau. Khi bình hoa đã ở một phía, mâm quả sẽ ở phía còn lại để tạo thế cân đối cho ban thờ. Cách đặt lọ hoa bên trái – mâm quả bên phải (theo hướng nhìn vào ban thờ) giúp giữ phần trung tâm – nơi đặt bát hương, bài vị hoặc ảnh thờ – luôn thông thoáng, rõ ràng và trang nghiêm.
Đáp án đúng là: C
Giải thích: Theo các hướng dẫn về văn hóa thờ cúng, sự trang nghiêm và sạch sẽ quan trọng hơn việc tranh luận trái – phải. Hoa trên ban thờ tượng trưng cho sự thanh khiết và lòng thành kính, vì vậy việc để hoa héo úa, nước bẩn hoặc bày biện khiến che khuất bát hương, bài vị, ảnh thờ thường bị coi là thiếu tôn kính, làm rối bố cục ban thờ – điều cần tránh hơn cả việc đặt lệch vài phân.
Ảnh minh hoạ
Nhìn lại 5 câu hỏi trong bài quizz, có thể thấy phần lớn tranh cãi quanh việc đặt 1 lọ hoa trên ban thờ không xuất phát từ phong tục, mà đến từ cách hiểu khác nhau về trái – phải. Nguyên tắc được nhắc tới nhiều nhất vẫn là "đông bình – tây quả", trong đó bình hoa đặt phía Đông, mâm quả đặt phía Tây. Khi quy đổi theo cách hiểu quen thuộc trong gia đình hiện nay – người đứng lễ nhìn vào ban thờ – vị trí này thường được hiểu là lọ hoa đặt bên trái, mâm quả đặt bên phải.
Tuy nhiên, các tài liệu phong tục cũng nhấn mạnh rằng, việc bài trí ban thờ không nên quá cứng nhắc đến mức biến thờ cúng thành áp lực. Quan trọng hơn cả là giữ ban thờ gọn gàng, hoa tươi sạch, không che bát hương hay bài vị, thể hiện sự tôn kính và lòng thành của con cháu. Nếu làm được điều đó, dù lọ hoa đặt lệch trái hay phải vài phân, tinh thần thờ cúng vẫn được giữ trọn vẹn.