Trong nhiều thập niên, Hải quân Mỹ luôn duy trì vị thế "người gác biển" số 1. Nhưng bước tiến thầm lặng từ hạm đội tàu ngầm Trung Quốc đang làm cán cân dần dịch chuyển. Theo báo cáo mới đây của Wall Street Journal, Washington ngày càng lo ngại khi lực lượng tàu ngầm của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLAN) cải thiện đáng kể độ êm, khả năng lặn lâu và đặc biệt là trang bị loạt vũ khí tấn công thế hệ mới. Trong khi đó, năng lực sản xuất tàu ngầm của Mỹ lại đang suy giảm, tạo ra khoảng trống nguy hiểm cho cuộc cạnh tranh ở Thái Bình Dương.
Bước nhảy vọt của tàu ngầm Trung Quốc
Khi chiếc Type 091 - tàu ngầm hạt nhân đầu tiên của Trung Quốc ra mắt năm 1974, nó bị coi là chậm và ồn ào, dễ dàng bị các hệ thống săn ngầm Mỹ phát hiện. Nhưng đến năm 2006, với Type 093 và bản nâng cấp Type 093A vào năm 2015, Trung Quốc đã rút ngắn đáng kể khoảng cách với Nga và Mỹ. Việc tích hợp hệ thống động cơ không cần không khí (AIP) giúp tàu có thể lặn lâu hơn, giảm độ ồn xuống mức khó phát hiện.
Bước tiến tiếp theo là Type 095, đang trong quá trình phát triển được dự báo có thể khiến PLAN vượt lên cả hai cường quốc Nga-Mỹ. Tàu này dự kiến áp dụng động cơ từ tính, chân vịt dẫn động và nhiều công nghệ giảm âm chưa từng xuất hiện ở nước ngoài. Christopher Carlson, cựu sĩ quan Hải quân Mỹ, nhận định: "Type 095 sẽ là tàu ngầm rất yên tĩnh, đủ sức làm tình hình trở nên phức tạp với chúng ta". Trong khi đó, chuyên gia Brent Sadler từ Quỹ Heritage cảnh báo: "Tàu ngầm Trung Quốc đang tiến bộ nhanh chóng, khiến việc theo dõi ngày càng khó khăn hơn".
Sức mạnh từ sự kết hợp tàu ngầm - tàu nổi - không quân
Điểm khiến hạm đội ngầm Trung Quốc trở thành "bài toán khó" cho Washington không chỉ nằm ở bản thân các con tàu, mà ở hệ sinh thái hải quân bao quanh chúng. Khác với Nga, vốn chưa hạ thủy một tàu khu trục mới nào kể từ thời Liên Xô, thì Trung Quốc đã liên tục đưa vào biên chế những chiến hạm hiện đại. Đáng chú ý nhất là tàu khu trục Type 055, được nhiều chuyên gia coi là mạnh nhất thế giới, cùng tàu sân bay hạt nhân Fujian - đối thủ xứng tầm duy nhất với siêu hàng không mẫu hạm lớp Gerald R. Ford của Mỹ.
Trong kịch bản xung đột, tàu ngầm tấn công hạt nhân của Trung Quốc có thể hoạt động dưới "ô bảo vệ" từ tàu khu trục và không quân hiện đại, trong khi Mỹ khó có thể triển khai lực lượng săn ngầm an toàn. Đặc biệt, việc Trung Quốc trang bị tên lửa siêu vượt âm phóng từ tàu ngầm như YJ-19 giúp tăng đáng kể hỏa lực, cho phép một tàu ngầm đơn lẻ có thể mang theo số lượng đạn dược vượt trội. Đây là lợi thế mà Nga cũng chưa đạt được ở quy mô lớn.
Mỹ hụt hơi vì thiếu công suất đóng tàu
Trong khi Trung Quốc tăng tốc, Hải quân Mỹ lại đối diện nghịch cảnh: lực lượng tàu ngầm hạt nhân không đủ về số lượng lẫn khả năng duy trì sẵn sàng chiến đấu. Hiện các xưởng đóng tàu Mỹ chỉ có thể sản xuất trung bình 1,2 chiếc tàu ngầm tấn công mỗi năm, trong khi nhu cầu thực tế phải đạt ít nhất 2,3 chiếc. Không chỉ vậy, công suất bảo dưỡng cũng rơi vào tình trạng "nghẽn cổ chai" với 16 chiếc bị bỏ không trong năm tài khóa 2023 vì chờ sửa chữa, khiến tỷ lệ sẵn sàng chiến đấu tụt xuống còn 67%.
Khoảng trống này đồng nghĩa nếu một cuộc xung đột lớn bùng nổ, Mỹ sẽ khó duy trì đủ tàu ngầm ở tiền tuyến Thái Bình Dương để áp đảo đối phương. Trong khi đó, Trung Quốc có thể sử dụng các tàu ngầm diesel bảo vệ bờ biển, dành lực lượng hạt nhân tấn công để bao vây, cắt đứt tuyến tiếp vận của Mỹ từ xa.
Thách thức chiến lược mới của Washington
Nếu như trong quá khứ, Nga mới là đối thủ khiến Mỹ e ngại về sức mạnh dưới biển, thì hiện nay Trung Quốc mới là "nguy cơ nổi lên" đáng gờm hơn. Bởi khác với Moskva - vốn bị hạn chế bởi lực lượng tàu nổi và không quân yếu hơn, Bắc Kinh có thể huy động một tổ hợp tác chiến toàn diện từ tàu sân bay, khu trục hạm đến tàu ngầm hiện đại. Điều đó khiến bất kỳ chiến dịch hải quân nào của Mỹ trong khu vực cũng trở nên rủi ro cao hơn nhiều.
Trong bối cảnh Washington đang vướng phải nhiều điểm nóng toàn cầu, việc mất dần ưu thế tuyệt đối trước một hạm đội tàu ngầm ngày càng yên lặng và nguy hiểm của Trung Quốc có thể buộc Mỹ phải tính lại chiến lược kiểm soát biển, nhất là tại Thái Bình Dương - nơi được xem là "mặt trận then chốt" của thế kỷ 21.