Các bên trong cuộc xung đột tại Syria giao thương như thế nào?
Thực tế tại Syria các hoạt động mua bán trao đổi hàng hoá vẫn tiếp tục được giao thương bằng một hình thức khác. Các bên trong cuộc xung đột tại Syria tham gia giao dịch như sau:
Người Kurd (YPG-SDF):
Mua: Vũ khí (từ nguồn đối lập), Chế phẩm lọc dầu và nước (mua của chính phủ);
Bán: Thực phẩm, Dầu thô (bán cho lực lượng đối lập và chính phủ Syria), Điện, Ma tuý (Captagon - Methaphetamin dạng viên dùng cho các chiến binh IS và al-Qaeda mua từ Thổ Nhĩ Kỳ), Chế phẩm lọc dầu (mua của chính phủ Syria).
Chính phủ Syria:
Mua: Dầu thô (của YPG-SDF).
Bán: Chế phẩm lọc dầu, Điện, Nước, Internet, Thực phẩm.
Viện trợ: Vũ khí cho YPG (trước khi SDF thành lập).
Lực lượng đối lập (bao gồm cả IS và al-Qaeda):
Mua: Chế phẩm lọc dầu, Điện, Nước, Internet, Ma tuý, Thực phẩm, Nước (mua của Thổ Nhĩ Kỳ), Dầu thô (trung chuyển để bán cho Thổ Nhĩ Kỳ).
Bán: Vũ khí (mua của Thổ Nhĩ Kỳ) cho người Kurd, Dầu thô (bán cho Thổ Nhĩ Kỳ).
Thổ Nhĩ Kỳ:
Mua: Dầu thô (từ người Kurd trung chuyển qua lực lượng đối lập)
Bán: Chế phẩm lọc dầu, Điện, Nước, Internet, Ma tuý, Thực phẩm, Vũ khí
Viện trợ: Tiền lương cho các chiến binh, chỉ huy lực lượng đối lập thân Thổ Nhĩ Kỳ.
Có một sự cộng sinh giữa chính quyền Damacus và lực lượng người Kurd?
1.500 giếng dầu trong khu vực người Kurd khai thác được 400 thùng mỗi ngày, và đưa đến các nhà máy lọc dầu ở tỉnh Homs (trong vùng chính phủ quản lý). Hiện tại chỉ có một phần mười trong số này được tinh chế bằng các phương pháp nguyên thủy và sau đó chở đến Cizîrê [Cezîre / Jazira Canton] và Kobanî [Kantona Kobaniyê / Kobanê] để sử dụng.
Dầu tại Syria rẻ hơn nước lã! Chi phí mua nước sạch tại Syria 75 Lira Syria [SYP] một lít (100 Syria Lira = 20 Eurocents), chi phí mua dầu diesel 35 SYP, xăng là 65 SYP.
Khu vực Afrîn [Kantona Efrînê / Afrin Canton] bị cắt đứt nguồn nước: ở đây một lít nước chi phí 500 SYP, giống như ở thủ đô Damacus và phải mua từ thành phố Aleppo nơi lực lượng chính phủ kiểm soát từ năm 2016.
Dù vậy người Kurd phải bán dầu khí với giá rẻ hơn nhiều so với trước chiến tranh.
Xe tăng của lực lượng người Kurd ở Syria.
Mỏ khí đốt ở Dêrik (Derik / Al-Malikiyah) sản lượng 9.000 thùng mỗi ngày và bán cho chính phủ với giá 2.000 SYP mỗi thùng - trong khi một thùng khí đốt trước đây đã từng được bán với giá 4.000 SYP.
70% nguồn thu từ dầu khí của người Kurd phục vụ việc mua sắm vũ khí từ lực lượng đối lập.
Người Kurd phải mua chế phẩm dầu mỏ từ Homs và bán cho các nhóm đối lập ôn hoà như Nour al-Din al-Zinki đổi lấy vũ khí rồi Zinki lại bán lại cho các nhóm cực đoan khác.
Ngoài ra các khu giao dịch chợ đen do các bộ lạc địa phương tự quản ở vùng giáp ranh tỉnh Idlib và Hama như Abu Dali (trước khi Al-Qaeda tràn ngập năm 2017) vẫn bán xăng dầu thực phẩm cho đối lập.
Mạng lưới điện vẫn được chính phủ bán cho dân, nhưng ở Tỉnh Idlib thì al-Qaeda đã cắt đường điện nối từ Tỉnh Hama gây nên căm phẫn của người dân cùng với việc đánh chiếm các khu giao dịch chợ đen năm 2017 dẫn đến tình trạng người dân ủng hộ các lực lượng đánh lại al-Qaeda năm 2018.
Internet và điện có thể được dẫn từ Thổ Nhĩ Kỳ sang nhưng có vẻ chỉ để cho các lực lượng quân sự sử dụng. Điện có một nguồn khác là nhà máy nhiệt điện ở Afrin có thể bán sang Idlib do dầu chạy ở đây là Kurd tự chưng cất (đã nói ở trên) nhưng sản lượng rất ít.
Do vậy tình trạng ở các vùng đối lập là khá tồi tệ do giá lương thực thực phẩm điện nước đều cao, tình trạng cơ sở hạ tầng bị Không quân Nga đánh phá và không có ngành công nghiệp nông nghiệp nào là mũi nhọn.
Đặc biệt là kể từ sau khi Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và lực lượng đối lập tiến công vào khu vực người Kurd tại Afrin khiến giá xăng dầu tăng lên gấp 2 lần.
So sánh mức sử dụng điện chiếu sáng hai năm 2011 và 2015 cho thấy đa phần Syria thiếu điện và đặc biệt là vùng đối lập.
Vũ khí chống tăng mà nhóm đối lập Nour al-Din al-Zenki bán cho người Kurd tại Afrin bị phát hiện. Trớ trêu thay những vũ khí này có thể được lực lượng đối lập mua từ Thổ Nhĩ Kỳ và nay dùng để bắn hạ xe tăng Thổ Nhĩ Kỳ.