Ô nhiễm không khí: Sắp có ‘mắt thần’ trên trời soi tận công trình

Thông tin trên được bà Nguyễn Thị Thiên Phương, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chia sẻ tại Tọa đàm “Chung tay bảo vệ Bầu trời xanh - Thách thức và giải pháp” sáng 10/9.

Theo số liệu Cục Môi trường, bên cạnh hai nguồn phát thải rất lớn là giao thông vận tải và sản xuất công nghiệp, hoạt động xây dựng và đốt mở cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí nghiêm trọng.

Mô hình mô phỏng của Ngân hàng Thế giới thực hiện cho thấy, giai đoạn từ tháng 8/2019 - 7/2020 tại Hà Nội, phần đóng góp ô nhiễm bụi từ đường cuốn lên (bao gồm bụi phát tán từ hoạt động xây dựng và hoạt động vận chuyển hàng hoá, vật liệu xây dựng) đóng góp khoảng 17%.

Nguồn này xuất phát các hoạt động xây dựng nhà ở dân sinh, công trình công cộng, công trình giao thông (cải tạo mặt đường, vỉa hè) nhưng chưa nghiêm túc thực hiện các giải pháp kỹ thuật, quản lý theo quy định (che chắn, phun sương, rửa xe, vệ sinh).

Hoạt động đốt mở (đốt chất thải, rác thải và phụ phẩm nông nghiệp) cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí khá nghiêm trọng, nhất là trong khoảng thời gian thu hoạch. Các hoạt động dân sinh, sử dụng bếp than trong sinh hoạt, kinh doanh, đốt vàng mã cũng là một nguồn đóng góp ô nhiễm không khí.

Bà Phương cho biết, bên cạnh các giải pháp tổng thể, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang nghiên cứu, thử nghiệm để ứng dụng công nghệ giám sát từ xa.

Cụ thể, Cục Viễn thám Quốc gia sẽ chủ trì cùng với Cục Môi trường triển khai sử dụng các thiết bị phù hợp như thiết bị bay không người lái (drone) nhằm theo dõi, phát hiện tình trạng đốt rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp và bụi phát sinh từ các công trường xây dựng lớn.

Bên cạnh đó, sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vị phạm đối với các hành vi gây ô nhiễm không khí, từ phương tiện vận tải hàng hoá, đến xả thải công nghiệp, hay các hoạt động đốt chất thải, phụ phẩm nông nghiệp trái quy định.

“Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tham mưu Thủ tướng phân công trách nhiệm cụ thể cho các Bộ, ngành, địa phương. Phía Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các địa phương, đặc biệt là Hà Nội, để tăng cường các đợt kiểm tra, phát hiện để xử lý nghiêm các hành vi vi phạm”, bà Phương nêu.

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam đề xuất dùng camera, sensor đo chất lượng không khí ngay tại các công trình xây dựng, để giám sát việc phát thải bụi cũng như làm căn cứ xử phạt vi phạm hành chính trong trường hợp cần thiết.

Sẽ ưu tiên 25 dự án để cải thiện chất lượng không khí

Theo lãnh đạo Cục Môi trường, bài học kinh nghiệm từ các nước đi trước, đặc biệt là thành phố Bắc Kinh, Trung Quốc cho thấy, vấn đề ô nhiễm không thể được giải quyết đơn lẻ, từ hành động của một ngành, một địa phương, mà cần quyết tâm chính trị và sự vào cuộc của toàn xã hội.

Vấn đề ô nhiễm cũng không thể giải quyết được trong thời gian ngắn, 5 năm, mà cần thời gian đủ dài, 10 năm, 20 năm, để thay đổi từ gốc của vấn đề, từ nguồn phát thải. Với cộng đồng, cần thời gian đủ dài để thay đổi từ gốc của nhận thức và quan điểm, tư duy.

“Với ô nhiễm không khí, chúng ta cũng thực sự cần một nguồn lực đủ mạnh, để dịch chuyển từ tăng trưởng nóng, sang tăng trưởng xanh, bền vững. Với sự đầu tư bắt nguồn từ hạ tầng, công nghệ, kỹ thuật, đến các công cụ nhằm thay đổi nhận thức cộng đồng”, bà Phương nói.

Bà Phương cho biết, để giảm thiểu ô nhiễm không khí, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Cục Môi trường đã và đang tập trung hoàn thiện thể chế, chính sách mang tầm chiến lược, dài hạn. Trong đó có việc trình Thủ tướng Chính phủ ban hành “Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025–2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Kế hoạch đặt ra các mục tiêu, chỉ tiêu định lượng rõ ràng, cùng 9 nhóm nhiệm vụ, giải pháp và 25 dự án ưu tiên, với sự phân công trách nhiệm cụ thể cho từng Bộ, ngành, địa phương, đảm bảo phương châm 6 rõ của Thủ tướng Chính phủ “Rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền và rõ kết quả”.

Cục Môi trường cũng đang tham mưu cho Bộ, gấp rút hoàn thiện để trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành, trước mắt tập trung vào hai thành phố lớn là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

“Đây là một chính sách có quy mô tác động xã hội rất lớn, nhưng là bước đi tất yếu, quan trọng để kiểm soát một trong những nguồn phát thải nhỏ lẻ, phân tán, khó kiểm soát tại khu vực đô thị. Bên cạnh giải quyết ô nhiễm không khí, nó còn góp phần xây dựng một đô thị văn minh, hiện đại”, bà Phương cho hay.

Để góp phần cải thiện chất lượng không khí, lãnh đạo Cục Môi trường kêu gọi trách nhiệm của cộng đồng, doanh nghiệp, các cấp chính quyền địa phương trong phối hợp giải quyết vấn đề ô nhiễm.

“Bộ Nông nghiệp và Môi trường không thể hành động đơn lẻ, mà cần có sự phối hợp giữa các ngành, các địa phương, để triển khai đồng bộ các giải pháp kiểm soát nguồn thải, đặc biệt giữa Hà Nội và các tỉnh lân cận trong vùng Đồng bằng sông Hồng”, bà Phương nói.