"Nóng mắt" vì Ankara đi quá đà ở Idlib, Nga - Syria quyết hủy diệt quân đội Thổ ở Libya?

Đồng thuận với Nga "chuyển lửa" sang Libya, Damascus được lợi gì?

Sau 9 năm chiến tranh, mặc dù Quân đội Arab Syria (SAA) với hậu thuẫn của Nga-Iran đã đạt được các thắng lợi to lớn, một phần không nhỏ lãnh thổ Syria hiện bị chiếm đóng bởi 2 lực lượng nước ngoài là Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Tuyên bố của Tổng thống Bashar al-Assad về việc giành lại "từng inch" lãnh thổ khó có thể xảy ra trong một sớm một chiều do các lực lượng đối lập đang "hòa lẫn" với các cứ điểm của Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và Liên minh chống khủng bố do Mỹ dẫn đầu cả ở tỉnh Idlib lẫn miền đông.

Giữa lúc hoạt động quân sự nhằm giải phóng miền bắc bị "đóng băng" vô thời hạn sau Thỏa thuận Moscow, một "gương mặt thân quen" đến từ Libya đã đem tới cho Damascus "cơ hội vàng" gián tiếp làm suy yếu năng lực quân sự của Thổ - quốc gia đang can thiệp sâu vào Syria.

Theo tờ Asharq Al-Awsat, Tướng Khalifa Haftar được cho là đã bí mật tới Damascus vào tháng 3/2020, thậm chí truyền thông của LNA đã tung ra một số đoạn phim ghi lại chuyến viếng thăm của ông tới chiến tuyến phía nam tỉnh Idlib và khu vực biên giới Syria với Israel.

Bên cạnh việc là một chỉ huy quân sự có tiếng trong khu vực, Tướng Khalifa Haftar cũng là nhà ngoại giao quân sự tài năng khi vận động được hàng loạt quốc gia hậu thuẫn lực lượng LNA.

Song song với các cuộc hội đàm giữa các đại diện LNA và SAA, chuyến viếng thăm Syria của phái đoàn Chính phủ Tobruk ở miền đông Libya (LNA là lực lượng vũ trang của chính phủ này) được cho là đã "thành công mĩ mãn" bằng 46 thỏa thuận hợp tác chung bao gồm quân sự.

Cùng với việc tiếp nhận tù binh người Syria từ LNA, chính phủ Syria được cho là đã phối hợp với một công ty Nga đang tiến hành tuyển mộ các cựu phiến quân Syria tới tham chiến ở Libya.

Đặc phái viên của Mỹ về Syria James Jeffrey mới đây đã tuyên bố rằng Washington tin rằng Nga đang hợp tác với chính phủ Syria để chuyển binh lính, vũ khí và trang bị tới hỗ trợ lực lượng LNA.

"Chúng tôi biết chắc chắn rằng người Nga đang hợp tác với (Tổng thống Syria) Assad để chuyển dân quân, có thể từ (một) nước thứ ba hoặc chính Syria, sang Libya, cũng như các trang thiết bị quân sự".

Việc Damascus tích cực hỗ trợ LNA là điều khá dễ hiểu, Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang gián tiếp tham chiến ở cả hai nước và cứ mỗi một tay súng do Ankara hậu thuẫn bị loại khỏi vòng chiến đấu ở Libya, những người lính SAA sẽ bớt đi một đối thủ tiềm năng trên chiến trường Syria.

Cùng với việc Thổ đã thay thế dân quân thân GNA bằng phiến quân Syria thuộc SNA, thông tin tình báo, kinh nghiệm chiến trường của SAA và các tay súng trung thành với chính phủ Syria có thể gián tiếp giúp LNA giành chiến thắng ở Tripoli.

Bài học sau 18 năm chiếm đóng miền nam Lebanon của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) vẫn còn nguyên giá trị. Kể từ năm 1982, Tel Aviv đã xây dựng một chính phủ "bù nhìn" và một đội quân đánh thuê có tên Quân đội Nam Lebanon (SLA).

Israel dựa vào SLA trong phần lớn các hoạt động quân sự ở nam Lebanon và ngược lại, họ phải vũ trang và trả lương cho binh lính SLA.

Khi IDF "chịu không thấu" và phải rút quân vào tháng 5/2000, SLA nhanh chóng tan rã và hàng nghìn cựu binh SLA và gia quyến đã vượt biên giới vào Israel.

Ankara và các tay súng Quân đội Quốc gia Syria (SNA) được họ dung dưỡng rất có thể sẽ phải đối mặt với viễn cảnh tương tự ở miền bắc Syria khi tiêu hao trên hai chiến trường cùng cuộc khủng hoảng kính tế và đại dịch Covid-19 "rút cạn máu" Thổ Nhĩ Kỳ.

Toan tính của người Nga?

Hôm 7/5/2020, Mỹ đã lần đầu tiên cáo buộc Nga "làm xấu đi tình hình" ở Libya bằng việc tung lính đánh thuê người Nga và Syria tới để hỗ trợ lực lượng Quân đội Quốc gia Libya (LNA) trong các trận đánh có tính chất quyết định để giành lấy thủ đô Tripoli.

Moscow đã phủ nhận Nga chịu trách nhiệm cho bất kỳ hoạt động quân sự nào diễn ra ở Libya, tuy nhiên cuộc xung đột đang thu hút một nhóm quốc gia trong và ngoài khu vực như Ai Cập, Jordan, UAE công khai hoặc ngấm ngầm hậu thuẫn LNA.

Ở chiều ngược lại, Thổ Nhĩ Kỳ đã triển khai binh lính, máy bay không người lái và lính đánh thuê người Syria tới Libya để hỗ trợ GNA.

Đó là chưa kể tới Qatar và Italia là các bên khác bí mật hậu thuẫn cho GNA.

Phản ứng của các quan chức ngoại giao Mỹ được đưa ra sau một báo cáo của Liên Hiệp Quốc xác nhận khoảng 800 đến 1.200 tay súng thuộc Công ty Wagner của Nga đang tích cực tham chiến bên cạnh lực lượng LNA dưới quyền Tướng Khalifar Haftar.

Báo cáo từ một ủy ban của giám sát các lệnh trừng phạt Libya của LHQ cho biết Wagner đã "là một nhân tố hiệu quả" cho Tướng Haftar trong các hoạt động quân sự nhằm vào lực lượng Chính phủ Hiệp định Quốc gia (GNA) ở miền tây Libya.

Bản đồ so sánh lãnh thổ và dân số Libya nằm trong tầm kiểm soát của các tay súng trung thành với GNA (xanh) và LNA (đỏ).

Theo quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ Chris Robinson: "Wagner thường được coi là công ty an ninh tư nhân, nhưng thực tế nó là công cụ với chi phí rủi ro thấp của chính phủ Nga nhằm đạt được các mục tiêu của mình.

Với sự ủng hộ của Nga đối với Tướng Haftar "đã làm leo thang xung đột và tồi tệ hơn tình hình nhân đạo ở Libya"

Ông Robinson nói thêm rằng "vũ khí hạng nặng và tiên tiến" thu được từ Wagner cho thấy đây không phải là một công ty an ninh tư nhân".

Trong một bài viết vào tháng 4/2020, tờ Middle East Monitor (MEMO) kết luận: "Khi vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ và Nga gia tăng ở Syria, cả Moscow và Ankara đều tìm cách sử dụng cuộc xung đột ở Libya như một lá bài đàm phán tiềm năng.

Vai trò chi phối của cả Moscow và Ankara ở Syria có thể sẽ có "tác dụng phụ" ở Libya làm phức tạp thêm tình thế vốn đã phức tạp tại đó.

Mặc dù cả hai phía đều đã cam kết trong hội nghị Berlin vào ngày 19/1/2020 rằng họ sẽ kiềm chế trong việc can thiệp vào vấn đề Libya nhưng điều này rất khó có thể thực hiện trừ khi Moscow và Ankara "tìm ra điểm chung" để đảm bảo giải quyết bất đồng của họ ở Syria.

Một khi Moscow lâm vào thế bế tắc ở Syria, nhiều khả năng họ sẽ tìm cách trả đũa ở Libya thông qua một cuộc chiến ủy nhiệm tương tự. Nếu tình thế này diễn ra trong thời gian dài, hai cuộc xung đột sẽ càng trở nên đan xen và khó có thể giải quyết riêng lẻ".