Ẩm thực Việt ghi điểm trong mắt bạn bè quốc tế bởi sự đa dạng, phong phú và đặc sắc đến kỳ lạ. Trong đó phải kể đến các món đặc sản được làm từ côn trùng, không chỉ là món ăn hàng ngày, mà còn được người Việt săn đón như những món ngon của lạ. Ngoài những món ăn nức tiếng thách thức sự can đảm của nhiều người như đuông dừa, nhộng hay châu chấu thì còn có những món được chế biến từ kiến, trứng kiến. Từ những nguyên liệu thiên nhiên gần gũi với con người ấy, mà người Việt chế biến ra được vô vàn các món ăn ngon với hương vị độc đáo.
Xôi trứng kiến
Với nhiều người, kiến là côn trùng đáng ghét nhưng với người dân tộc Tày vùng núi Tây Bắc, trứng kiến chính là nguồn nguyên liệu tuyệt vời để nấu thành món xôi vang danh một vùng. Đó chính là xôi trứng kiến, một món ngon từ kiến chỉ có vào thời điểm cuối xuân.
Cứ mỗi dịp vùng núi rừng Tây Bắc vào mùa mưa ẩm, loài kiến đen sinh sôi rất nhiều và đó cũng chính là thời điểm mà người dân nhanh tay thu hoạch trứng kiến. Không phải cứ lên rừng là tìm được loại nguyên liệu ấy mà phải những người có kinh nghiệm đủ nhạy mới biết kiến thường làm tổ ở đâu cũng như khi nào có trứng để thu hoạch.
Ảnh: @bachhoaxanh, @bephangxom
Trứng kiến đen sau khi được mang về sẽ được làm sạch, đem xào cùng mỡ hành phi, nêm nếm thêm các loại gia vị cho vừa ăn. Với xôi, đa số sẽ được dùng gạo nếp nương thơm dẻo để nấu, mang hương vị thơm ngon đặc trưng của núi rừng Tây Bắc. Khi xôi chín, người ta sẽ xới xôi lên và cho ra đĩa, rồi trộn đều với trứng kiến, rắc thêm chút mỡ hành để tăng độ thơm béo cho món ăn. Ngoài ra cũng có nhiều nơi sẽ để một lớp trứng kiến trên mặt xôi, khi ăn chỉ cần lấy một ít xôi, quệt thêm chút trứng kiến rồi từ từ thưởng thức.
Ảnh: @dacsancaobang, @wanderlust Tips, @mia
Tuy vẻ ngoài của xôi trứng kiến có phần hơi kén ăn và không được bắt mắt, nhưng theo đánh giá của nhiều tín đồ ẩm thực thì hương vị của món ăn này vừa thơm lại có chút lạ miệng khác hẳn các loại xôi thông thường. Từi vị bùi bùi của trứng kèm với âm thanh "lép bép" khi cắn khá vui tai.
Bánh trứng kiến
Món bánh độc lạ này cũng vào khoảng cuối xuân mỗi dịp tháng 3, tháng 4 âm lịch mới có. Nếu xôi trứng kiến là một thể hiện nền ẩm thực từ kiến của người dân Tây Bắc thì bánh trứng kiến là đặc sản của người dân vùng Đông Bắc nước ta như các tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Hà Giang.
Cũng giống như xôi trứng kiến, bánh trứng kiến cũng có nguyên liệu là trứng kiến đen làm tổ trên rừng, người dân cũng phải căn thời điểm kiến sinh sôi để đi thu hoạch trứng. Bởi nếu để chậm một chút, trứng sẽ nhanh chóng nở thành kiến con và dĩ nhiên là không thể ăn được.
Ảnh: @thuydung16, @mia, @Quankien
Những ổ trứng kiến màu trắng sữa, nhỏ hơn hạt gạo là loại nguyên liệu thơm ngon của loại bánh này. Thoạt nhìn thì có vẻ đơn giản nhưng công đoạn làm bánh lại khá cầu kỳ, tuy không khó nhưng đòi hỏi người thợ làm bánh phải thật khéo léo.
Để làm nhân, người ta lấy lá kiệu thái nhỏ trộn với trứng kiến, phi thơm kiệu rồi cho trứng kiến vào đảo đều tay. Gạo nếp làm bánh phải là loại gạo nếp dẻo, thơm, ngâm nước qua đêm rồi xay thành bột, sau đó gói bánh trong lá vả, loại lá chỉ có ở trên vùng cao, những nơi mát mẻ và không thể thay thế bằng loại lá khác. Cuối cùng bọc bên ngoài bằng một lớp lá bánh tẻ rồi cho vào nồi hấp, tạo thành món ăn rất ngon, thơm và bổ dưỡng.
Ảnh: @bachhoaxanh
Vì phần nhân trứng kiến được kẹp trong lớp bánh dẻo cùng lớp lá vả nên về hình dáng loại bánh này không quá đáng sợ. Món bánh trứng kiến thơm thơm với vị béo của trứng kiến cùng phần bột nếp dẻo hòa quyện bắt vị. Bạn chỉ cần từ từ ăn để cảm nhận trọn vẹn hương vị và sự tinh tế thể hiện trong món ăn từ côn trùng này.
Ảnh: @thuydung16
Muối kiến vàng
Khác với các món ăn từ trứng kiến, người Tây Nguyên còn có muối kiến vàng - một loại gia vị hấp dẫn làm nên đặc sản trứ danh của người dân phố núi. Đây là một món ăn từ kiến được sử dụng và bày bán rất nhiều ở Tây Nguyên.
Ảnh: @dacsantaynguyen
Loài kiến dùng để làm muối vẫn là kiến vàng chân cao, thân màu vàng bắt mắt, thường làm tổ trên những tán cây cao trong các rẫy cà phê. Tổ kiến sau khi thu hoạch về được sơ chế sạch sẽ, sau đó dùng con kiến và trứng kiến đem rang khô lại, đến khi kiến chín và tỏa ra mùi thơm là được.
Kiến và trứng sau khi rang chín được cho vào chiếc cối lớn, thêm muối, ớt, bột ngọt rồi giã nhuyễn. Cuối cùng cho muối kiến vàng vào hộp sạch sẽ, đóng nắp lại, để dành sử dụng dần dần. Món ngon từ côn trùng này có cách làm đơn giản nhưng vị ngon thì quyến rũ, nhất là với những ai yêu thích ẩm thực độc lạ của người dân vùng núi.
Ảnh: @joe.voldie, @truongminhhieu11111, @bachhoaxanh, @Hồng Ánh
Muối kiến vàng thường dùng để thay thế cho muối ớt của người miền xuôi. Nhưng ngon nhất có lẽ là dùng muối kiến vàng để chấm với các loại thịt nướng. Khi ăn, bạn sẽ cảm nhận được vị mặn của muối, chút ngọt của bột ngọt, kèm theo đó là vị cay của ớt và chút chua chua đặc trưng từ kiến vàng nguyên chất. Với du khách lần đầu thưởng thức, món ăn này có phần lạ lẫm, nhưng khi đã quen, ai biết đâu bạn sẽ nghiện luôn đấy.