Mồng 1 đầu tháng, nhiều gia đình Việt vẫn giữ thói quen thắp hương, bày hoa quả với mong muốn cầu bình an, thuận lợi cho cả tháng. Thế nhưng, có một loại quả quen thuộc trong đời sống hằng ngày, ở Trung Quốc lại thường bị kiêng đặt lên bàn thờ vào thời điểm này, trong khi tại Việt Nam, nó vẫn xuất hiện phổ biến. Đó là quả lê.
Ảnh minh hoạ
Vậy vì sao theo quan niệm người Trung Quốc, họ lại kiêng thắp hương quả lê?
Vì sao người Trung Quốc kiêng quả lê trong nghi lễ đầu tháng?
Trong văn hóa Trung Hoa, đặc biệt là phong tục dân gian liên quan đến thờ cúng tổ tiên, tên gọi và âm đọc của sự vật mang ý nghĩa rất quan trọng. Quả lê trong tiếng Trung là “梨” (lí), có cách phát âm trùng với chữ “离” (lí), nghĩa là chia ly, ly tán. Chính sự đồng âm này khiến quả lê bị gán với hình ảnh không may mắn, dễ gợi liên tưởng đến sự xa cách, đứt đoạn trong quan hệ gia đình.
Bởi vậy, trong các dịp mang ý nghĩa khởi đầu như mồng 1 đầu tháng, ngày rằm hay những lễ cúng cầu an, nhiều gia đình Trung Quốc tránh bày lê trên bàn thờ. Quan niệm này không xuất phát từ giáo lý tôn giáo chính thống, mà chủ yếu là tập quán dân gian, hình thành từ lối tư duy biểu tượng và niềm tin “tránh điều không lành ngay từ đầu”.
Ảnh minh hoạ
Tại Việt Nam, không có tài liệu tín ngưỡng nào quy định cấm thắp hương bằng quả lê. Trên thực tế, lê là loại quả được ưa chuộng trong đời sống thường ngày nhờ vị ngọt mát, dễ ăn, thường được khuyên dùng cho người bị ho, nóng trong. Tuy nhiên, nếu quan sát mâm ngũ quả hay bàn thờ gia tiên vào mồng 1, rất hiếm khi thấy lê xuất hiện.
Lý do nằm ở chỗ, văn hóa thờ cúng của người Việt chịu ảnh hưởng nhất định từ Hán học, nhưng đã được dung hòa và điều chỉnh. Người Việt không kiêng kỵ tuyệt đối như Trung Quốc, song vẫn có xu hướng “tránh thì hơn” với những thứ không mang ý nghĩa cát lành rõ ràng. So với chuối tượng trưng cho sự che chở, bưởi biểu trưng cho sự tròn đầy hay cam, quýt gắn với tài lộc, quả lê không có vai trò biểu tượng tích cực trong nghi lễ thờ cúng.
Chính vì vậy, lê được yêu thích trong ẩm thực và chăm sóc sức khỏe, nhưng lại ít được chọn để đặt lên bàn thờ, đặc biệt vào những ngày mở đầu tháng mới.
Mâm ngũ quả truyền thống của người Việt cũng hiếm khi xuất hiện quả lê (Ảnh minh hoạ)
Lời khuyên thực tiễn cho gia đình hiện đại
Với các gia đình ngày nay, việc thắp hương mồng 1 không nên trở thành gánh nặng hay nỗi lo mê tín. Nếu vô tình bày lê trên bàn thờ, điều đó cũng không đồng nghĩa với xui rủi. Tuy nhiên, trong bối cảnh nghi lễ mang tính tâm linh và cầu may, lựa chọn những loại quả quen thuộc, mang ý nghĩa tốt đẹp theo quan niệm chung vẫn giúp gia chủ cảm thấy yên tâm hơn.
Quan trọng hơn cả là sự thành tâm, gọn gàng và tôn trọng truyền thống gia đình. Hoa quả tươi, sạch, được chuẩn bị cẩn thận luôn có giá trị hơn việc quá lo lắng về từng chi tiết kiêng kỵ.
Ảnh minh hoạ
Câu chuyện quả lê cho thấy sự khác biệt thú vị giữa phong tục Trung Quốc và Việt Nam. Nếu người Trung Quốc kiêng lê vì lo ngại ý nghĩa “chia ly” trong tên gọi, thì người Việt lại chọn cách tiếp cận mềm dẻo hơn: không cấm đoán, nhưng cũng không ưu tiên. Dù cách thể hiện khác nhau, điểm chung của cả hai nền văn hóa vẫn là mong muốn hướng tới sự bình an, sum vầy và thuận hòa trong gia đình – điều cốt lõi làm nên ý nghĩa của mỗi nén hương đầu tháng.
Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm