Hoh Xil là một vùng đất tịnh độ cao nguyên hùng vĩ và hoang sơ, nằm ở độ cao lớn trên cao nguyên Thanh Tạng, Trung Quốc, nơi thiên nhiên vẫn giữ được vẻ đẹp cổ xưa từ hàng triệu năm trước. Với vẻ hoang dã đặc biệt, nơi đây đang trở thành điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích khám phá thiên nhiên qua các chuyến đi đường dài.
Tuy nhiên, với sự gia tăng của lượng du khách, một hiện tượng bất thường đã xuất hiện dọc Quốc lộ 109 ở Hoh Xil, nơi ngày càng có nhiều du khách ghi nhận sự xuất hiện của những con sói xám "ăn xin" bên vệ đường. Những con sói này không những không sợ hãi con người, mà thậm chí còn chủ động tiếp cận, vẫy đuôi và có khi thậm chí nằm ngửa bụng, biểu hiện như một chú chó "husky" chỉ để xin thức ăn.
Ban đầu, những con sói tiếp cận người qua đường vốn là những cá thể già yếu hoặc bệnh tật, đã không còn đủ sức cạnh tranh và săn mồi trong tự nhiên. Chúng không còn khả năng duy trì cuộc sống hoang dã nên chuyển sang tìm kiếm thức ăn từ những thứ bỏ lại bên đường hoặc từ lòng thương xót của những du khách đi qua. Và đó là bước đầu tiên dẫn tới sự thay đổi hành vi của sói xám ở Hoh Xil.
Theo đó, những du khách bắt đầu cảm thấy phấn khích và thích thú khi thấy một con sói hoang dã, loài động vật vốn hung dữ trong tự nhiên, lại tiếp cận họ một cách thân thiện. Họ coi đây là cơ hội để trải nghiệm một mối giao tiếp gần gũi và độc đáo với thiên nhiên. Từ đây, "sói ăn xin" dần trở thành hiện tượng, với một con sói nổi bật xuất hiện trong nhiều video du lịch vào năm 2023. Con sói này đã trở thành biểu tượng cho hành vi "ăn xin" khi thường xuyên xuất hiện bên đường, thậm chí dần dần, các con sói khác bắt đầu bắt chước và hình thành nhóm "sói ăn xin".
Việc con người cho sói ăn tạo ra một mối liên hệ giữa thức ăn dễ kiếm với việc tiếp cận con người. Hành vi này không chỉ làm thay đổi cách sống của những cá thể yếu đuối, mà còn tác động tiêu cực đến sói trưởng thành khỏe mạnh. Với nguồn thức ăn dễ kiếm từ khách du lịch, các con sói dần mất đi nhu cầu săn mồi và bắt đầu phụ thuộc vào thực phẩm do con người cung cấp. Điều này không chỉ làm mất đi bản năng săn mồi vốn có, mà còn khiến cho cơ thể chúng thay đổi, trở nên mập mạp hơn vì thiếu hoạt động.
Và trên hết, việc cho sói ăn không mang lại lợi ích cho cả sói lẫn hệ sinh thái. Thức ăn con người mang theo thường chứa nhiều dầu và muối, không phù hợp với chế độ dinh dưỡng tự nhiên của sói. Sự tiêu thụ lâu dài các loại thực phẩm này có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của sói xám, gây ra các bệnh lý không tự nhiên đối với loài hoang dã.
Bên cạnh đó, sự mất cảnh giác của sói đối với con người có thể dẫn đến tình huống nguy hiểm. Sói vẫn là loài săn mồi mạnh mẽ với bản năng tự nhiên; khi tiếp xúc gần với con người, chúng có thể dễ dàng bị kích động và trở nên hung dữ. Điều này có thể gây ra các vụ tấn công, làm tổn thương du khách và tạo ra hình ảnh tiêu cực cho loài sói vốn đang có nhiều nguy cơ.
Sự phụ thuộc của sói vào thức ăn do con người cung cấp không chỉ tác động lên hành vi của chính loài này, mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái tại Hoh Xil. Trong môi trường tự nhiên, sói xám là loài săn mồi đứng đầu chuỗi thức ăn, với vai trò kiểm soát số lượng các loài động vật ăn cỏ, đặc biệt là các loài như linh dương Tây Tạng. Khi số lượng sói giảm hoặc khả năng săn mồi của chúng suy yếu, quần thể động vật ăn cỏ sẽ gia tăng, kéo theo lượng lớn thực vật bị ăn mòn. Điều này có thể gây ra hiện tượng sa mạc hóa, phá vỡ sự cân bằng vốn mong manh của hệ sinh thái cao nguyên này.
Sự suy giảm của sói không chỉ dẫn đến tăng số lượng động vật ăn cỏ mà còn làm thay đổi cấu trúc thực vật, ảnh hưởng đến nhiều loài sinh vật khác. Mất cân bằng trong hệ sinh thái có thể tạo ra những hậu quả khó lường, như làm biến đổi cấu trúc và sự đa dạng sinh học tại Hoh Xil, làm giảm khả năng phục hồi tự nhiên của vùng đất.
Hoh Xil không phải là nơi duy nhất mà hành vi cho ăn của con người tạo ra thay đổi trong cách sống của động vật. Một ví dụ điển hình khác là những con khỉ ở núi Emei, tỉnh Tứ Xuyên của Trung Quốc. Khi núi Emei mở cửa đón khách du lịch, người ta nhận ra rằng những con khỉ ở đây rất thân thiện và sẵn lòng nhận thức ăn từ khách du lịch. Ban đầu, việc này mang lại niềm vui cho cả người và khỉ, nhưng về lâu dài, lũ khỉ trở nên phụ thuộc vào thực phẩm do con người cung cấp và dần dần bỏ qua việc tự tìm kiếm thức ăn trong tự nhiên.
Theo thời gian, những con khỉ này dần trở nên hung dữ, chúng sẵn sàng dùng mọi cách để tiến đến "xin xỏ" du khách. Hành vi này không chỉ khiến chúng mất đi bản năng sinh tồn tự nhiên mà còn tạo nên một hình ảnh không tốt đẹp, khi khách du lịch bắt đầu gọi chúng là "khỉ lừa đảo". Đây là bài học cho con người trong việc tương tác với động vật hoang dã và cảnh báo rằng không phải lúc nào sự can thiệp của con người cũng mang lại lợi ích cho động vật hay môi trường.
Trong mọi tình huống, điều tốt nhất mà con người có thể làm là không can thiệp vào cuộc sống tự nhiên của động vật hoang dã. Đối với những người quản lý Vườn quốc gia Sanjiangyuan, nơi có cả Hoh Xil, việc bảo vệ sự hài hòa giữa con người và động vật không có nghĩa là tạo ra sự gần gũi giả tạo qua việc cho ăn, mà là duy trì khoảng cách để cả hai cùng tồn tại hòa bình trên cùng một vùng đất. Đây mới là ý nghĩa thật sự của mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên.
Việc để sói và các loài động vật khác trong tự nhiên tự do sống theo bản năng và môi trường sống tự nhiên không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe và bản năng sinh tồn của chúng, mà còn đảm bảo sự ổn định và cân bằng của hệ sinh thái. Hành vi cho ăn tưởng như vô hại của con người thực chất có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về mặt sinh thái, đặc biệt đối với các vùng đất hoang dã hiếm hoi như Hoh Xil.
Sự gia tăng của du lịch và tác động từ con người không thể tránh khỏi khi những nơi hoang dã như Hoh Xil trở thành điểm đến hấp dẫn. Tuy nhiên, để bảo tồn vẻ đẹp hoang dã, cũng như sự cân bằng mong manh của hệ sinh thái tại đây, du khách cần nhận thức được trách nhiệm của mình. Đừng cho động vật hoang dã ăn, hãy tôn trọng cuộc sống tự nhiên của chúng, và cùng nhau bảo vệ vẻ đẹp nguyên sơ của Hoh Xil cho các thế hệ tương lai.
