Những chàng trai cô gái từng một thời đầy mộng mơ có lẽ sẽ thấy bóng dáng mình ở đây. Chuyện "bán sức lao động" thực ra là một câu chuyện rất xưa rồi. Từ hồi ấy Tolstoi đã viết về tinh thần của tầng lớp người lao động thế này:
"Chúng ta là những người trưởng thành, không theo nghiệp giao thương. Trên thị trường lao động, chúng ta sẵn sàng bán cho nhà thầu sức mạnh cơ bắp (và trí tuệ) của mình.
Chúng ta nằm trong tầng lớp thấp kém nhất của lao động. Bán sức mạnh cơ bắp (và trí tuệ) của mình để đổi lấy những lợi ích nó mang lại cho chúng ta, và chúng ta bán nó trong những điều kiện đặc biệt.
Sức lao động là tất cả vốn liếng mà ta có. Chúng ta không có khoản dành dụm riêng để sinh sống, và vì thế cũng không thể tồn tại dựa vào món "của để dành" ấy được.
Chúng ta bán sức lao động của mình để lấp đầy cái bụng đói.
Chúng ta buộc phải chọn lựa, một là lao động, hai là chết đói, bởi ăn là một nhu cầu cấp thiết, và chúng ta không có cách nào khác để đáp ứng nhu cầu này. Ta buộc phải bán sức lao động của mình theo yêu cầu của thị trường.
Những người chủ thuê mua sức lao động trên một thị trường đắt đỏ. Ông ta chắc chắn sẽ tận dụng sức vóc của người lao động sao cho xứng đáng với số tiền ông ta đã bỏ ra.
Người trưởng quản biết rõ trách nhiệm của mình, nên hắn luôn tìm cách đảm bảo mục tiêu này. Hắn chỉ huy chúng ta. Hắn và ta là những kẻ xa lạ. Hắn sẵn sàng đuổi việc tất cả chúng ta như xé một mảnh giấy vụn.
Vậy mà đổi lại, hắn sẽ vắt kiệt sức lao động của những người làm công, hết mức có thể.
Nếu chúng ta có kiệt sức, chúng ta không thể tiếp tục làm việc, thì hắn cũng chẳng mất mát gì. Bởi lẽ thị trường sẽ sớm cung cấp cho hắn những nhân lực thay thế.
Chúng ta là những kẻ ngu muội, nhưng chúng ta vẫn có thể thấy rõ ràng rằng, chúng ta đang bán sức lao động ở nơi chúng ta có thể bán với mức giá đắt đỏ nhất, và ông chủ của chúng ta đã mua nó với giá rẻ mạt nhất.
Ông ta đã trả giá và ông ta phải có trong tay tất cả nguồn nhân lực mà ông ta cần. Bằng bản năng mạnh mẽ, ông ta sẽ chiếm hữu sức lao động của chúng ta. Chúng ta sẽ bán đi từng chút, từng chút sức lực của mình.
Công việc đó dường như khiến chúng ta tự vắt kiệt, tự hủy hoại đi tất cả những gì cao quý của tinh thần hăng say lao động. Ta không còn cảm nhận được GIÁ TRỊ CỦA BẢN THÂN.
Ta cũng chẳng có chung lợi ích với người chủ của mình. Không có niềm vui của trách nhiệm, không có ý nghĩa của thành công.
Đó chỉ là một sự ngu xuẩn đơn điệu của áp bức khổ sai. Đến cuối cùng, đó là những tín hiệu của khao khát được bỏ việc vì những đồng lương ít ỏi và vì kiệt sức.
Và chúng ta sẽ ra sao?
Chúng ta chẳng còn chút giá trị với thị trường lao động và không có gì đảm bảo cho một công việc lâu dài.
Không có tổ chức nào lãnh đạo và kết nối chúng ta. Chúng ta phải làm việc dưới sự giám sát thận trọng của ông chủ, bị sai khiến như những nỗ lệ của đồng tiền thông qua các nhiệm vụ.
Tất cả điều này để nói cho chúng ta biết rằng, thực tế cuộc sống của chúng ta vô cùng khó khăn, cằn cỗi và vô vọng."
Cuộc sống khổ cực, cằn cỗi và vô vọng ấy chắc chắn không phải điều mà chúng ta mong muốn. Tại sao lại như vậy? Có phải vì nó quá tăm tối không?
Nếu có bất kì cá nhân sống một cuộc đời tốt đẹp nào, thì điều gì làm họ trở nên khác biệt với những người còn lại?
Đi theo lí tưởng từ bên trong là cách để ta làm việc với sự nhẫn chịu và lòng can đảm, để tâm hồn ta thong dong giữa một đời gian khó.
Ta chỉ có thể giải thích được bằng điều này:
Trong khi rất nhiều người trong chúng ta không được dẫn dắt bởi những điều có giá trị như thế.
Lý tưởng sống của những người xung quanh là bí mật mà chúng ta hầu như không thể nào hiểu thấu được, mặc dù có những dấu hiệu có thể tiết lộ cho ta chút gì đó.
Chuyện mưu sinh, đánh đổi sức lao động để sinh tồn là tất cả nếu như chúng ta trao cho chúng cái quyền ấy.
Nhưng, cũng có thể, chúng chẳng là gì cả nếu chúng ta giành cái quyền sống ấy về tay mình.
Chúng ta muốn biến mình thành NẠN NHÂN của cuộc đời.
Hay muốn trở thành người LÀM CHỦ cuộc sống của mình.
Cái đó tùy thuộc vào chúng ta.
Không phải cứ mở ra một chuyện kinh doanh riêng là làm chủ đâu. Những ông chủ doanh nghiệp chưa hẳn đã thực sự làm chủ cuộc đời mình. Họ vẫn có thể là nạn nhân như thường.
Điều làm chúng ta khác biệt chính là THÁI ĐỘ SỐNG của bản thân.
Đừng khóc lóc, kêu gào, đòi hỏi trong khi bản thân chưa NỖ LỰC, CHĂM CHỈ và SẮC BÉN.
Hãy đầu tư cho chính mình – vì mình.
Đừng để mình "chết mòn" trong cuộc mưu sinh bất tận kia.
(Bài viết theo quan điểm từ cuốn sách "Cuộc đời vốn dĩ rất khó nghĩ" của William James)
