Nga-Ukraine đồng thuận khơi thông "dòng chảy" ngũ cốc qua biển Đen

Phái đoàn Nga, Ukraine cùng đại diện Liên Hợp Quốc (LHQ) ngày 13/7 đã tiến hành đàm phán trực tiếp tại thành phố Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ với các quan chức cấp cao nước chủ nhà về giải pháp nối lại hoạt động xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine qua biển Đen.

Kết thúc cuộc họp kéo dài hơn 3 giờ, Reuters dẫn lời Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ Hulusi Akar xác nhận, các bên đã thống nhất sẽ gặp lại nhau vào tuần tới để chính thức kí thỏa thuận thành lập một trung tâm điều phối hoạt động xuất khẩu ngũ cốc cũng như làm rõ các điều khoản đảm bảo hành lang an toàn và giám sát các chuyến tàu đến hoặc đưa ngũ cốc rời cảng biển của Ukraine.

Ông Andriy Yermak, cố vấn của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cùng ngày đã xác nhận thông tin trên. "Nhiệm vụ của trung tâm là thực hiện giám sát chung và điều phối an toàn hàng hải ở biển Đen", ông Yermak nói. Tổng thống Zelensky thì khẳng định Kiev "luôn nỗ lực khôi phục nguồn cung cấp lương thực cho thị trường thế giới" và rằng Ukraine "biết ơn LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ vì những nỗ lực của họ".

Trong khi đó, TASS ngày 14/7 dẫn lời Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Vershinin khẳng định, không có trở ngại nào từ Nga với việc xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine. "Bộ Ngoại giao Nga và các cơ quan khác đã có mặt tại cuộc họp ở Istanbul. Các cuộc tham vấn đang được tiến hành về cách đảm bảo xuất khẩu ngũ cốc Ukraine bằng đường biển", ông nói. "Chúng tôi tin rằng sẽ không có vấn đề gì".

Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát các eo biển kết nối biển Đen với Địa Trung Hải và đã đóng vai trò tích cực cùng LHQ trong nỗ lực hòa giải Nga-Ukraine. Moscow lâu nay khẳng định họ ủng hộ nỗ lực của LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ trong việc thiết lập hành lang an toàn cho việc xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine. Hôm đầu tháng, Bộ Quốc phòng Nga đã thiết lập hai hành lang nhân đạo phục vụ hoạt động đi lại của tàu bè dân sự ở biển Đen và biển Azov. Hãng tin Interfax dẫn lời ông Pyotr Ilyichev, người đứng đầu cơ quan đặc trách các tổ chức quốc tế thuộc Bộ Ngoại giao Nga, nói rằng, Moscow muốn kiểm tra các con tàu qua lại để loại trừ khả năng chúng mang theo vũ khí đến Ukraine.

Một quan chức cấp cao của LHQ sau đó tiết lộ, hầu hết điểm then chốt trong các cuộc đàm phán để nối lại hoạt động xuất khẩu của Ukraine ở biển Đen đã được thống nhất, đồng thời mô tả vòng thảo luận ở Istanbul là "bước đột phá". Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres sau đó cũng xác nhận đạt "bước tiến quan trọng" và "thỏa thuận cuối cùng có thể đạt được vào tuần tới" nhưng ông tỏ ra thận trọng khi cho rằng "sẽ cần nhiều công việc kỹ thuật hơn để đảm bảo tiến độ kí thỏa thuận".

Nga và Ukraine là hai nhà xuất khẩu nông sản hàng đầu, chiếm khoảng 1/3 lượng lúa mì cung cấp cho thị trường thế giới. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp LHQ (FAO) thông tin, 50 quốc gia, bao gồm có nhiều nước châu Phi và Trung Đông, nhập khẩu ít nhất 30% lúa mì từ Nga, Ukraine; trong đó 26 nước nhập tới trên 50% nông sản từ hai "vựa lương thực" thế giới này. Ngoài lúa mì, Nga cũng là nhà xuất khẩu phân bón chủ chốt, còn Ukraine là nhà cung cấp chính ngô và dầu hướng dương.

Khi xung đột quân sự nổ ra, Kiev tuyên bố họ không thể đưa ngũ cốc ra thị trường với lí do các cảng bên bờ biển Đen bị phong tỏa. Tổng thống Zelensky thông tin, khoảng 22 triệu tấn ngũ cốc của Ukraine đang mắc kẹt trong các kho chứa và dự kiến có thêm 60 triệu tấn vào mùa Thu tới.

Theo truyền thông phương Tây, Ukraine những tuần qua đã tìm cách xuất khẩu ngũ cốc qua cảng của Romania và qua đất liền châu Âu nhưng các tuyến đường đó không hiệu quả bằng tuyến biển Đen, nơi trung chuyển đến 98% ngũ cốc xuất khẩu của Ukraine những năm trước đây. Từ phía Nga, nước này cũng hạn chế xuất khẩu nông sản do phương Tây cấm tàu Nga cập cảng và hoạt động thanh toán quốc tế bị gián đoạn do các biện pháp trừng phạt nhắm vào ngân hàng của Moscow.

Ở thời điểm nguồn cung ngũ cốc trên toàn cầu thiếu hụt nghiêm trọng do mùa màng thất thu ở châu Phi, châu Âu và châu Mỹ; còn một loạt quốc gia, bao gồm Ấn Độ - nước sản xuất lúa mì hàng đầu thế giới - cấm xuất khẩu mặt hàng này, thì việc Nga-Ukraine có thể đạt được thỏa thuận để khơi thông dòng chảy ngũ cốc qua ngả biển Đen được mô tả là sẽ nhanh chóng giải tỏa cơn khát lương thực ở nhiều nước.

Bên cạnh đó, giới quan sát cũng bày tỏ kì vọng Nga-Ukraine có thể sớm nối lại các hoạt động đàm phán hóa bình. Theo Guardian, hội nghị 4 bên vừa diễn ra là cuộc gặp gỡ trực tiếp đầu tiên giữa Nga và Ukraine kể từ cuộc họp ở Istanbul hôm 29/3.

Khi nói đến triển vọng về các cuộc đàm phán hòa bình để chấm dứt chiến sự Ukraine, ông Guterres nói rằng Moscow và Kiev đã cho thấy họ có thể tham gia tiến trình đàm phán nhưng "vẫn còn chặng đường dài phía trước".

Giữa lúc phái đoàn hai bên tiến hành thương lượng, các cuộc giao tranh vẫn diễn ra dữ dội. Sau khi kiểm soát thành công tỉnh Lugansk, quân đội Nga và lực lượng dân quân miền Đông đang đẩy mạnh tiến công ở tỉnh Donetsk lân cận.

TASS dẫn lời một đại diện lực lượng miền Đông ngày 14/7 nói rằng họ đã vượt qua được phòng tuyến của Ukraine và tiến vào bên trong thị trấn chiến lược Siversk (Seversk) ở tỉnh Donetsk. Từ Kiev, Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba tái khẳng định lập trường rằng Kiev sẽ không chấp nhận bất cứ nhượng bộ nào về lãnh thổ với Moscow.