Thăng trầm dòng tăng T-80
Năm 1976, xe tăng T-80 được quân đội Liên Xô đưa vào trang bị. Dòng tăng này không qua thử lửa tại Afghanistan, tuy nhiên, tổn thất nặng nề các phương tiện bọc thép trong cuộc chiến đã buộc các nhà thiết kế Liên Xô cân nhắc kỹ hơn về khả năng bảo vệ.
T-80 được phát triển để bố trí trên phần lãnh thổ châu Âu của Liên Xô, đóng vai trò là một trong những lực lượng đột kích chính trong trường hợp xảy ra chiến tranh quy mô lớn, do đó, khả năng bảo vệ của nó cũng cần được tăng cường.
Để nâng cao khả năng bảo vệ, T-80 được nâng cấp thành T-80BV, T-80U, T-80UD… Sau sự tan rã của Liên Xô năm 1991, các xe tăng T-80 chủ yếu ở lại các quốc gia độc lập mà đơn vị quản lý nó đồn trú, như Ukraine, Belarus và Nga.
Đại diện cho công nghiệp quốc phòng Nga và là xe tăng xuất khẩu chính, T-80 được trưng bày tại các triển lãm vũ khí khác nhau, tuy nhiên, không nhận được sự quan tâm trong một thời gian rất dài.
Mặc dù được đánh giá cao về hiệu quả chiến đấu, nước ngoài thích mua T-72 rẻ hơn và dễ vận hành hơn. Năm 1996, Cộng hòa Síp mua 41 xe tăng T-80U và năm 2009, mua tiếp 41 chiếc T-80U để thay thế 52 xe tăng AMX-30 của Pháp, có trong biên chế Lữ đoàn Xe tăng Vệ binh Quốc gia.
Năm 2012, Belarus đã bán hơn 60 xe tăng T-80BV cho quân đội Yemen - nơi chúng được cấp cho đơn vị bảo vệ Tổng thống, được huấn luyện bài bản nhất, sau đó, tham gia chiến đấu chống phiến quân.
Trong thời gian chiến sự, một số chiếc đã bị bắn, nhưng do sự thống trị hoàn toàn của không quân đối phương trên chiến trường và gặp khó khăn trong bảo dưỡng, T-80BV đã ngừng tham gia chiến sự.
Nga có nhiều vùng lãnh thổ với khí hậu khắc nghiệt; Nguồn: topwar.ru
Trong những năm 1990, các cải tiến xe tăng vẫn tiếp tục, dẫn đến sự ra đời của xe tăng Đại bàng đen («Черный орел») mà trên thực tế, là một phiên bản tinh chỉnh sâu của T-80.Nga, với tư cách là người kế thừa, cam kết thanh toán cho tất cả các đối tác các khoản nợ của Liên Xô.
Do gặp khó khăn về kinh tế, để trả nợ, năm 1996, Moscow đề nghị Seoul trả bằng các thiết bị quân sự của Nga, trong đó có T-80. Chính quyền Hàn Quốc đã đồng ý nhận 43 xe T-80U.
Trong quân đội Hàn Quốc, trong các cuộc tập trận, xe tăng Nga thường đóng vai xe tăng của Triều Tiên - đối thủ của Hàn Quốc. T-80 đã tham chiến ở Chechnya và ở Grozny mà theo nhiều nguồn tin khác nhau, khoảng 25 trong khoảng 150 chiếc T-80BV tham gia cuộc xung đột đã bị loại khỏi vòng chiến đấu.
Nhằm giành thị trường T-90 của Nga bán rất chạy, tại Ukraine, người ta đã nhắm đến việc tạo ra một chiến tăng trên cơ sở T-80 để xuất khẩu, và họ cho ra đời xe tăng T-84 vào năm 1994, tiếp theo, năm 2008 - BM Oplot - phiên bản cải tiến của T-84.
Theo các nguồn thông tin mở, hiện tại, quân đội Nga có gần 3.000 xe tăng dòng T-80, gồm tất cả các biến thể, tuổi đời của những chiếc mới nhất cũng lên tới 20 năm.
Tháng 8/2017, Bộ Quốc phòng Nga và Tổ hợp Nghiên cứu-Sản xuất Uralvagonzavod đã ký hợp đồng hiện đại hóa xe tăng T-80B theo chuẩn BVM (Т-80БВМ) để cung cấp cho các đơn vị đóng quân ở nơi có khí hậu khắc nghiệt nhất. 62 xe tăng đã được gửi đi nâng cấp; việc giao hàng được lên kế hoạch vào năm 2018 và 2019, 31 chiếc mỗi năm.
“Xe tăng Bắc Cực” - dành cho khí hậu khắc nghiệt
Khởi động động cơ diesel ở nhiệt độ không khí âm là một quá trình rất phức tạp và kéo dài. Cần gia nhiệt trước, và sau đó phải duy trì giữ ấm trong suốt quá trình vận hành.
Tất cả các quy trình này, tùy thuộc vào nhiệt độ và tình trạng của động cơ, có thể mất nửa giờ hoặc lâu hơn. Các ưu điểm mang tính “Bắc Cực” chính của xe tăng T-80BVM có liên quan đến tổ hợp năng lượng.
T-80 với động cơ tua-bin khí có thể nhanh chóng được khởi động ngay cả trong điều kiện nhiệt độ -500C, giúp giảm đáng kể thời gian hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu, cũng như vận động rời khỏi nơi đóng quân để tránh các đòn tập kích bất ngờ của không quân và tên lửa đối phương khi chiến dịch mở màn.
 T-80BVM sở hữu nhiều tính năng vượt trội; Nguồn: anna-news.info |
T-80BVM nặng 46 tấn, kíp xe 3 người, sử dụng động cơ tua-bin khí GTD-1250TF đã hiện đại hóa và kinh tế hơn, công suất 1250 mã lực, đạt tốc độ tối đa 80km/h, dự trữ hành trình 500km.
Ngoài ra, so với động cơ piston, nó dễ dàng và thuận tiện trong vận hành hơn ở nhiệt độ thấp. Động cơ tua-bin khí có điểm bất lợi là mức tiêu thụ nhiên liệu tăng ở một số chế độ, tuy nhiên, sự đơn giản trong vận hành trong điều kiện Bắc Cực bù đắp cho nhược điểm này.
Vấn đề chỉ là sự nhạy cảm của động cơ đối với bụi, nhưng trong các khu vực triển khai được dự kiến, yếu tố này thực tế không ảnh hưởng.
Trong quá trình hiện đại hóa, vỏ thép của xe trong dự án mới không thay đổi, nhưng khả năng bảo vệ được sự nâng cao - phía trước và một phần đáng kể hai bên thân và tháp pháo được gắn các mô-đun bảo vệ động Relict D3 (như trên T-90), phần tổ hợp động lực được bảo vệ bổ sung bởi lưới mắt cáo.
Xe được trang bị hệ thống bảo vệ tích cực "Arena" cùng pháo nòng trơn 125mm 2A46M-4 với cơ cấu nạp đạn đang được hoàn thiện để sử dụng đạn xuyên giáp hiện đại có chiều dài tăng lên.
Hệ thống hỏa lực được hỗ trợ bởi thiết bị ngắm bắn đa kênh trong mọi thời tiết, cả ban ngày và ban đêm Sosna-U, bao gồm kính ngắm cho người chỉ huy và xạ thủ, cùng máy đo khoảng cách bằng laser; súng máy kết hợp và súng phòng không, tên lửa 9K119 và thiết bị điều khiển "Refleks" bằng laser, có khả năng xuyên giáp dày 800mm, có khả năng tiêu diệt mục tiêu ở khoảng cách 5km.
Phương tiện liên lạc được hoàn thiện bằng cách sử dụng đài liên lạc VHF R-168-25U-2 "Akveduk". Tại thời điểm này, về chất lượng chiến đấu, T-80BVM ngang tầm với các xe tăng T-72B3 và T-90M.
Điều đáng nói là mỗi năm áp lực từ phía bắc Nga càng tăng lên. NATO đang tập trung lực lượng tại các nước Baltic, quân đội NATO đang tích cực thực hành các hoạt động quân sự mô phỏng với quân đội Nga trong điều kiện nhiệt độ thấp đặc trưng của Nga ở phía bắc Canada.
Tất cả điều này buộc Nga tăng cường sức mạnh quân sự tại vùng lãnh thổ phía bắc của mình bằng các vũ khí thích hợp, hiệu quả cao, trong đó có cả xe tăng T-80BVM, được mệnh danh là "xe tăng Bắc Cực".
Nga đưa “xe tăng Bắc Cực” vào trang bị
Theo Bộ Quốc phòng Nga, những chiếc T-80BVM đầu tiên được hiện đại hóa tại Nhà máy Chế tạo Phương tiện Vận tải Omsk đã được biên chế cho Tiểu đoàn Xe tăng Cận vệ Độc lập số 60 Lữ đoàn Bộ binh Cơ giới số 200 của lực lượng ven biển thuộc Hạm đội Phương Bắc (Pechenga, tỉnh Murmansk) và Tiểu đoàn Xe tăng số 38 Lữ đoàn Bộ binh cơ giới Cận vệ Độc lập (Yekaterinoslavka, tỉnh Amur) thuộc lực lượng Lục quân Quân khu Miền Đông.
 Xe tăng chiến đấu chủ lực T-80BVM được cho có khả năng giải quyết các nhiệm vụ chiến đấu trong cuộc xung đột hiện đại; Nguồn: anna-news.info |
Bộ Quốc phòng Nga cho biết, đến cuối năm nay, tăng T-80BVM sẽ được trang bị cho tất cả các đơn vị mặt đất còn lại đang hoạt động tại Bắc Cực là Lữ đoàn Độc lập số 61 của Hải quân Đánh bộ thuộc Hạm đội Phương Bắc (tỉnh Murmansk) và Lữ đoàn Độc lập số 40 của Hải quân đánh bộ thuộc Hạm đội Thái Bình Dương (Kamchatka), để hình thành một lực lượng thiết giáp đủ lớn và mạnh (khoảng 100-120 chiếc) trên hướng chiến lược phía Bắc.
So sánh T-80BVM với xe tăng Leopard 2A4 của Na Uy, một số chuyên gia cho rằng, xe Đức tốt hơn nhiều so với xe tăng Nga hiện đại hóa. Tuy nhiên, tháng 11/2019, một số sĩ quan Na Uy tuyên bố, xe của họ đã lỗi thời so với T-80BVM của Nga và cần phải được thay thế bằng một phương tiện hiện đại hơn.
Viên chỉ huy cũng khuyến nghị Bộ Quốc phòng Na Uy tăng cường sức mạnh theo kinh nghiệm các thành công của quân đội Nga. Dù sao thì T-80BVM đã gây ấn tượng nhất định với quân đội Na Uy.
Hiện đại hóa theo chuẩn T-80BVM cho phép Nga nhanh chóng trang bị lại một tỷ lệ lớn các đơn vị bằng xe tăng hoàn toàn có thể giải quyết các vấn đề chiến đấu trong cuộc xung đột hiện đại.
Trong điều kiện nhiệt độ thấp và các hiện tượng khí hậu bất lợi khác, dòng tăng T-80 thể hiện tốt hơn các MBT nội địa khác.
Quân đội Nga với xu hướng sẽ dần được trang bị tăng T-14 Armata, việc nâng cấp T-80BVM rẻ, trong khi T-80 không phải là xe tăng mới và việc hiện đại hóa quá đắt đỏ từ kinh nghiệm BM Oplot của Ukraine là không có ý nghĩa về kinh tế.
T-80BVM hiện đại hóa được điều đến các vùng có điều kiện khí hậu khắc nghiệt, nơi chúng có thể phát huy đầy đủ nhất tiềm năng của mình
Các hạm đội Phương Bắc và Thái Bình Dương có tàu đổ bộ lớn với khả năng vận chuyển xe tăng - điều làm tăng đáng kể khả năng cơ động và nâng cao khả năng chiến đấu của các tiểu đoàn xe tăng.
Nhờ đó, Nga có được lực lượng thiết giáp đủ mạnh trên các hướng chiến lược và MBT T-80BVM sẽ là thành tố then chốt đáng tin cậy trên các tuyến phòng ngự biên giới.