Vài ngày sau khi còi báo động không kích và tiếng gầm rú của máy bay chiến đấu phá vỡ sự yên bình của Ba Lan, vấn đề then chốt ở châu Âu không chỉ là liệu Moscow có cố tình triển khai UAV xâm nhập không phận NATO hay không, mà còn là hé lộ của liên minh này về năng lực ứng phó dài hạn thông qua phản ứng quân sự - CNN bình luận ngày 21/9.
Mối đe dọa "bất cân xứng" từ UAV Nga
"Nga lại đang thử thách NATO - hàng chục máy bay không người lái xuất hiện ở Ba Lan tuần trước, rồi đến Lithuania, Latvia, và giờ là chiến đấu cơ bay trên bầu trời Estonia", Bộ trưởng Quốc phòng Lithuania Dovile Sakaliene nói với Fox News.
"Đó là những phép thử có chủ đích — nhằm kiểm tra mức độ sẵn sàng, sự kiên định, và giới hạn khả năng răn đe của chúng ta."
Theo CNN, nếu đúng như một số nước phương Tây nhận định - rằng đây là phép thử có chủ ý nhằm kiểm tra hệ thống phòng thủ của NATO - thì Nga đã thực hiện một "cuộc thử nghiệm" với chi phí cực mềm.
Giới chức Ba Lan đã thu hồi các mảnh vỡ được cho là của máy bay không người lái Gerbera- làm từ gỗ ép và xốp - thường dùng làm mồi nhử. Chi phí sản xuất mỗi chiếc được tình báo quốc phòng Ukraine ước tính chỉ khoảng 10.000 USD.
Trong khi đó, các máy bay NATO được điều động để ngăn chặn chúng là những chiến đấu cơ F-16 và F-35 trị giá hàng triệu USD. Một màn phô diễn sức mạnh hiệu quả, nhưng chỉ riêng tiền nhiên liệu và bảo trì để cất cánh có thể khiến NATO tốn đến hàng chục nghìn USD.
"Không thể duy trì tình trạng bất cân xứng về chi phí", nhà nghiên cứu Robert Tollast thuộc Viện Nghiên cứu Dịch vụ Hoàng gia (RUSI) tại London nói với CNN.
Ông Tollast cho rằng, vấn đề không phải là NATO không thể ngăn chặn các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái quy mô lớn.
Trên thực tế, NATO đã đối phó rất hiệu quả với cuộc không kích bằng tên lửa và UAV của Iran nhằm vào Israel hồi tháng Tư. Tuy nhiên, chi phí phòng thủ - được Israel ước tính ở mức hơn 1 tỷ USD trong tình huống đó - khiến cách tiếp cận này trở nên không bền vững.
Vấn đề nằm ở đâu?
Ông Tollast khẳng định: "Vấn đề cốt lõi là trước xung đột Ukraine, phần lớn công nghệ quốc phòng phương Tây không tính đến mối đe dọa bất cân xứng như vậy từ máy bay không người lái".
Trong khi đó, giới công nghệ quốc phòng lại có chung nhận định rằng vấn đề không nằm ở công nghệ, mà ở tốc độ thích ứng chậm chạp của các cơ quan quốc phòng của NATO.
"Công nghệ đã sẵn sàng", ông Johannes Pinl, CEO của MARSS (công ty Anh chuyên về phần mềm phát hiện mối đe dọa và hiện đang sản xuất UAV đánh chặn) phát biểu tại diễn đàn quốc phòng DSEI ở London tuần trước, "Hiện tại, một phần lớn biên giới Ba Lan hoàn toàn có thể được bảo vệ bằng một 'bức tường máy bay không người lái'".
Theo ông Pinl, hệ thống mua sắm quốc phòng của NATO "vẫn còn ở thập niên 1980".
Xung đột Ukraine đã tạo ra một quy trình mua sắm "hai tốc độ" tại châu Âu - ông Siete Hamminga, CEO của Robin Radar Systems (Hà Lan) cho biết.
"Nếu một quốc gia muốn mua thiết bị cho Ukraine, họ có thể đi theo 'đường cao tốc' - tức là có quyền chỉ đạo cho công ty: Chúng tôi cần XYZ ngay lập tức. Nhưng nếu họ muốn mua cho chính mình, thì lại phải đi qua cả một quy trình phức tạp. Điều đó không giúp ích gì", ông Hamminga nói với CNN.
Tuy nhiên, trong bối cảnh xung đột Ukraine trở thành nơi thử nghiệm công nghệ quân sự thời gian thực, những dấu hiệu thay đổi đã bắt đầu xuất hiện.
Phương Tây vội tăng tốc chạy đua
Có thể thấy những dấu hiệu thay đổi trong trường hợp của Tekever - một startup công nghệ quốc phòng có trụ sở tại Bồ Đào Nha.
Bộ trưởng Quốc phòng Anh John Healey và Giám đốc Karl Brew của Tekever tham quan cơ sở sản xuất UAV mới ở Swindon, Anh vào tháng 9/2025. Ảnh: Jaimi Joy/Getty Images
Từ năm 2022, chính phủ Anh đã mua hơn 350 triệu USD máy bay trinh sát AR3 của công ty này để gửi sang Ukraine. Đầu năm nay, Không quân Hoàng gia Anh (RAF) tuyên bố sẽ tích hợp AR3 vào hệ thống tác chiến điện tử mới mang tên StormShroud. Việc mở rộng sản xuất cũng được lên kế hoạch ngay lập tức.
Tuần này, Tekever thông báo sẽ mở một nhà máy sản xuất máy bay không người lái mới, tạo ra 1.000 việc làm - cơ sở thứ tư của hãng tại Anh.
Karl Brew, người đứng đầu bộ phận quốc phòng của Tekever, cho biết chiến lược của công ty là chia sẻ rủi ro phát triển công nghệ mới giữa chính phủ và doanh nghiệp.
"Khi RAF đưa AR3 vào biên chế, thực ra nó đã nằm trong chương trình nghiên cứu và phát triển của chúng tôi từ trước đó. Điều họ làm là tận dụng toàn bộ kinh nghiệm từ Ukraine, rồi kết hợp với 'gia vị công nghệ phương Tây' trong lĩnh vực tác chiến điện tử. Và họ đưa nó vào sử dụng chỉ trong vòng 6 tháng", ông nói với CNN.
Tân Tổng Tham mưu trưởng Quốc phòng Anh Richard Knighton nhấn mạnh sự cần thiết của một cách tiếp cận mới: "Muốn đạt được tốc độ cần thiết, chúng ta phải điều chỉnh mối quan hệ với ngành công nghiệp để đổi mới với tốc độ thời chiến".
Ngay cả Bộ Chiến tranh Hoa Kỳ — cơ quan vừa được đổi tên — cũng đang tăng tốc để bắt kịp cuộc chạy đua vũ trang giữa máy bay không người lái và hệ thống đánh chặn.
Trong một biên bản ghi nhớ hồi tháng Bảy, Bộ trưởng Chiến tranh Pete Hegseth cảnh báo rằng: "Các đơn vị Mỹ chưa được trang bị những máy bay không người lái nhỏ có sức sát thương mà chiến trường hiện đại đòi hỏi".
Ông đề xuất các biện pháp nhằm loại bỏ rào cản hành chính và tâm lý ngại rủi ro trong việc mua sắm máy bay không người lái, bao gồm "trao quyền mua sắm và vận hành máy bay không người lái từ bộ máy hành chính cho các chiến binh".
Dù vậy, châu Âu vẫn phải đối mặt với một vấn đề lớn: sản lượng.
Theo ước tính của tình báo quốc phòng Ukraine hồi tháng 7, Nga hiện đang sản xuất mỗi tháng khoảng 5.500 UAV Geran (phiên bản tương đương Shahed) cùng biến thể giá rẻ hơn Gerbera tại nhà máy đang mở rộng ở Tatarstan. Trong tháng này, lần đầu tiên Nga phóng hơn 800 máy bay không người lái vào Ukraine chỉ trong một đêm.
Morten Brandtzaeg, CEO của Nammo - nhà sản xuất đạn dược và tên lửa của Na Uy nói với CNN sau vụ xâm nhập bằng máy bay không người lái của Nga vào Ba Lan rằng công ty ông đang phát triển "số lượng lớn tên lửa giá rẻ" để có thể đạt chi phí tương đương với mục tiêu cần bắn hạ.
Và Brandtzaeg gửi 1 thông điệp rõ ràng tới các nhà hoạch định chính sách châu Âu: "Chúng ta mới chỉ ở giai đoạn khởi đầu của quá trình tăng cường năng lực. Đừng nghĩ rằng thế là đủ rồi".