Châu Âu quá phụ thuộc vào Trung Quốc để chế tạo thuốc súng phục vụ sản xuất đạn dược và có nguy cơ xảy ra khủng hoảng nguồn cung, đe dọa an ninh của lục địa này - một trong những nhà thầu quốc phòng quan trọng nhất của Liên minh châu Âu (EU) cảnh báo.
Trung Quốc kiểm soát nguyên liệu quan trọng để làm đạn dược
Trong bài phỏng vấn đăng trên POLITICO hôm 18/4, Giám đốc điều hành Micael Johansson của Saab kêu gọi các chính phủ cắt giảm quy định về môi trường để giúp các công ty dễ dàng đa dạng hóa chuỗi cung ứng đối với các thành phần quân sự quan trọng.
Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp cho các nước EU những nguyên liệu thô cần thiết cho ngành công nghiệp quốc phòng, trong khi Bắc Kinh cũng đang củng cố quan hệ hợp tác trên nhiều lĩnh vực với Nga - mà phương Tây cho là hỗ trợ Moscow duy trì chiến dịch quân sự ở Ukraine.
Bất chấp các lệnh cấm vận từ phương Tây đối với dầu mỏ Nga, Moscow đã vượt qua Saudi Arabia để trở thành nhà cung cấp dầu thô lớn nhất cho Trung Quốc năm 2023 với khối lượng kỷ lục 107,02 triệu tấn, tương đương 2,14 triệu thùng/ngày - theo số liệu do Tổng cục Hải quan Trung Quốc công bố đầu năm nay.
Sau hội nghị thượng đỉnh giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin vào tháng 3/2023, hai nước khẳng định việc củng cố và làm sâu sắc hơn quan hệ song phương là "lựa chọn chiến lược của đôi bên dựa trên tình hình quốc gia của mỗi nước", không chịu tác động từ bên ngoài.
Ông Micael Johansson cho rằng khi nói đến việc cung cấp nguyên liệu cho thuốc súng - chất đẩy dùng để bắn đạn pháo - các công ty quốc phòng phương Tây nên tìm cách đa dạng hóa nguồn cung của mình.
Trong khi thời gian giao hàng và giá cả của một số linh kiện đã được cải thiện, ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu vẫn phải đối mặt với "những nút thắt", đặc biệt là về "thuốc súng và nitrocellulose để tạo ra thuốc súng".
"Nguy cơ Trung Quốc ngừng cung cấp nitrocellulose để làm thuốc súng ở châu Âu… sẽ rất bất lợi," Johansson nói.
Kể từ khi xung đột Ukraine bắt đầu, các công ty quốc phòng châu Âu đã chịu áp lực phải sản xuất ra nhiều vũ khí và đạn dược hơn, với tốc độ nhanh hơn để hỗ trợ Kiev cũng như tăng cường khả năng phòng thủ trong nước.
Trung Quốc đóng vai trò then chốt về nguồn cung nguyên liệu thô phục vụ công nghiệp quốc phòng ở các nước EU (Ảnh: Sean Gallup/Getty Images)
Trong khi Ukraine ngày càng bị Nga áp đảo về hỏa lực, việc phương Tây không kịp cung cấp đủ đạn dược cho Kiev đang định hình kết quả của cuộc chiến.
Đến đầu năm 2026, Ủy ban Châu Âu ước tính khối này sẽ sản xuất 2 triệu đạn pháo mỗi năm. Nhưng một trong những trở ngại chính để đẩy nhanh tốc độ sản xuất chính là thiếu chất đẩy và thuốc súng.
Ủy ban Châu Âu đang tìm kiếm giải pháp: Gần một nửa trong số 500 triệu euro trợ cấp của EU theo Đạo luật Hỗ trợ Sản xuất Đạn dược (ASAP) đã được phân bổ cho các dự án nhằm tăng sản xuất thuốc súng.
Bột nhiên liệu được làm từ nitrocellulose, cùng với những thứ khác. Bản thân chất này được làm từ sợi bông chủ yếu có nguồn gốc từ Trung Quốc.
Saab là một trong những nhà sản xuất vũ khí chủ chốt của châu Âu, sản xuất vũ khí chiến đấu mặt đất, tàu ngầm và tên lửa. Cùng với Dassault Aviation của Pháp, công ty Thụy Điển này cũng là nhà sản xuất châu Âu duy nhất có thể tự mình chế tạo máy bay chiến đấu - JAS 39 Gripen.
Châu Âu nỗ lực giảm phụ thuộc Trung Quốc
Bình luận của ông Johansson được đưa ra trong bối cảnh EU cũng đang thúc đẩy một chương trình nghị sự về an ninh kinh tế nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào Bắc Kinh, trong nỗ lực "giảm thiểu rủi ro" cho chuỗi cung ứng của khối.
Khi nói đến vũ khí, nguy cơ phụ thuộc vào nguyên liệu thô và linh kiện của Trung Quốc là đặc biệt cao - POLITICO cho hay. Theo các cơ quan tình báo Mỹ, Trung Quốc có thể đang cung cấp nitrocellulose cho Nga để hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Moscow.
Đó là một rủi ro mà châu Âu nhận thức được. Một quan chức EU (ẩn danh) cho rằng các nhà sản xuất thuốc súng của khối cần phải đa dạng hóa nguồn cung cấp.
Có thể làm điều đó "bằng cách xác định các nhà cung cấp mới - nhưng sản phẩm bông của họ cần phải đáp ứng tiêu chuẩn cho sản xuất thuốc súng, và điều này đòi hỏi thời gian. Một cách khác là đầu tư vào các giải pháp mới như cellulose gỗ, điều mà một số bên đang làm".
"Công việc này đã được tiến hành," quan chức EU nói thêm.
Các công ty quốc phòng châu Âu đang đối mặt sức ép phải sản xuất ra vũ khí, đạn dược nhiều và nhanh hơn (Ảnh: Sean Gallup/Getty Images)
Vào năm 2022, nhà sản xuất đạn dược Nammo của Phần Lan-Na Uy đã bắt đầu xem xét việc sử dụng cellulose nguồn gốc từ cây để thay thế cho cellulose từ bông.
Tuy nhiên, việc phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc còn vượt xa cả vấn đề về nitrocellulose, ông Johansson cảnh báo. Ông bổ sung rằng các quy định về môi trường cần phải được xem xét lại để giúp các công ty châu Âu dễ dàng đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ hơn.
CEO của Saab cho biết, các nhà sản xuất quốc phòng châu Âu "phải đánh giá hệ sinh thái và các vật liệu như nhôm và titan, để xem chúng tôi có sự phụ thuộc vào Trung Quốc và Nga ở mức độ nào đó".
Trước khi Nga phát động chiến dịch ở Ukraine, các gã khổng lồ hàng không vũ trụ của châu Âu bao gồm Airbus đã phụ thuộc rất nhiều vào nguồn cung titan từ Nga. Đây là nguyên liệu chính trong ngành công nghiệp quốc phòng, được sử dụng để chế tạo cả máy bay quân sự và tàu ngầm. Nhôm được sử dụng cho tàu chiến và xe quân sự.
"Cần có sự phê duyệt về môi trường để có được những vật liệu này từ những nơi khác trên thế giới, bao gồm cả châu Âu. Phải mất tới 10 năm để được phê duyệt," Johansson nói.
"Chúng ta không thể tiếp tục như thế nếu muốn thay đổi những kiểu phụ thuộc này trong tương lai."