Ảnh minh họa
Theo dữ liệu theo dõi tàu biển Vortexa, Trung Quốc - nhà nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới và là khách hàng hàng đầu của Iran, đã mua trung bình 1,05 triệu thùng dầu mỗi ngày (bpd) từ Iran trong 10 tháng đầu năm 2023. Con số này cao hơn 60% so với mức đỉnh trước khi bị trừng phạt mà hải quan Trung Quốc ghi nhận vào năm 2017. Nguyên nhân là bởi sản lượng của quốc gia này đang tăng vọt và đưa ra mức chiết khấu cao.
Một cuộc khảo sát của Reuters cho thấy sản lượng tháng 10 của Tehran tăng lên tới 3,17 triệu thùng/ngày, cao nhất kể từ năm 2018 khi Washington tái áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Iran.
Dữ liệu của Vortexa cho thấy, nhập khẩu tháng 10 của Trung Quốc từ Iran ước tính đạt khoảng 1,45 triệu thùng/ngày, mức hàng tháng cao nhất từ trước đến nay.
Ngoại trừ hai lô hàng tháng 12/2021 và tháng 1/2022, hải quan Trung Quốc không ghi nhận bất kỳ lô hàng nào nhập khẩu trực tiếp từ Iran kể từ tháng 12/2020.
Hầu như toàn bộ dầu Iran vào Trung Quốc đều mang nhãn hiệu có nguồn gốc từ Malaysia hoặc các nước Trung Đông khác. Dầu được vận chuyển bởi một "hạm đội đen tối" gồm các tàu chở dầu cũ thường tắt bộ tiếp sóng khi chất hàng tại các cảng của Iran để tránh bị phát hiện.
Các chiến thuật khác được các tàu này sử dụng bao gồm giả mạo địa điểm và tiến hành các hoạt động chuyển tàu (STS) tại các địa điểm bên ngoài khu vực chuyển giao được ủy quyền và đôi khi trong thời tiết xấu để che giấu các hoạt động, làm dấy lên lo ngại giữa các quốc gia về khả năng ô nhiễm.
Theo Vortexa và Kpler, những con tàu này đôi khi có thể được theo dõi thông qua vệ tinh gần các cảng ở Oman, UAE và nổi bật nhất là Malaysia - một trung tâm trung chuyển hàng đầu trước khi dỡ hàng tại các cảng ở tỉnh Sơn Đông của Trung Quốc.
Trung Quốc quản lý nhập khẩu dầu thô bằng cách ban hành hạn ngạch. Đầu năm nay khi hạn ngạch bị thắt chặt, các thương nhân đã dán nhãn một số lô hàng dầu thô nặng của Iran là hỗn hợp bitum, khiến chính quyền Trung Quốc tăng cường kiểm tra tàu chở dầu.
Các nhà máy lọc dầu lớn như Sinopec và PetroChina từng là khách hàng dầu mỏ quan trọng của Iran, với các khoản đầu tư vào các mỏ dầu ở nước này. Nhưng họ đã ngừng mua dầu của Iran kể từ cuối năm 2019 sau khi Tổng thống Donald Trump tái áp đặt các lệnh trừng phạt đối với xuất khẩu xăng dầu của Tehran.
Các biện pháp trừng phạt ban đầu khiến lượng dầu chảy sang Trung Quốc giảm mạnh, nhưng khối lượng đã phục hồi khi có nhiều nhà máy lọc dầu độc lập tham gia mua hàng.
Theo các thương nhân Trung Quốc, hầu hết trong số hơn 40 nhà máy lọc dầu độc lập của Trung Quốc (Teapot) đều xử lý dầu của Iran. Các Teapot ít tiếp xúc với hệ thống tài chính toàn cầu dựa trên đồng USD và không cần hợp tác với các công ty phương Tây về công nghệ. Hầu hết các giao dịch được cho là được thanh toán bằng Nhân dân tệ.
Theo Reuters, nguyên nhân dầu thô của Iran hấp dẫn chủ yếu là vì dầu rẻ và chất lượng tốt.
Dầu Iran Light, loại dầu xuất khẩu chính, được giao dịch ở mức chiết khấu khoảng 13 USD/thùng so với dầu Brent ICE trên cơ sở giao hàng xuất xưởng tại Sơn Đông cho kỳ hạn tháng 12. Điều đó so sánh với mức chênh lệch khoảng 5 USD/thùng đối với dầu thô Oman có chất lượng tương tự.
Trung Quốc cũng mua dầu thô từ Nga và Venezuela - những nước phải đối mặt với lệnh trừng phạt khác.
Tuy nhiên, lô hàng dầu Iran cuối cùng của Trung Quốc được hải quan chính thức ghi nhận là vào đầu năm 2022, được đưa vào kho dự trữ nhà nước.
Dù có giá cực kỳ rẻ nhưng rủi ro từ những lô hàng này cũng cực kỳ lớn. Kể từ năm 2021, Washington đã trừng phạt hơn 180 cá nhân và tổ chức liên quan đến lĩnh vực dầu khí và hóa dầu của Iran hoặc liên quan đến vận chuyển và rửa tiền bất hợp pháp.
Hơn 40 tàu được xác định là tài sản bị phong tỏa của các đối tượng bị xử phạt. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng chia sẻ với Reuters vào tháng 10 rằng chính phủ Mỹ cũng thường xuyên hợp tác với các nước khác để ngăn cản họ thực hiện các bước đi trái với lệnh trừng phạt đối với Iran.