Nằm ở thị trấn Bicester, cách Oxford khoảng 15 dặm là một nhà máy nằm ở "vị trí tuyến đầu" trong cuộc cách mạng xe điện (EV) tại Anh. Dưới trần nhà kho rộng lớn, hàng tá những cánh tay robot màu đen khổng lồ đã ngồi sẵn sàng bên cạnh những dây chuyền lắp ráp trống không. Chúng đang chờ được bắt đầu sản xuất xe tải điện hàng loạt cho Arrival – một startup EV của Anh.
Đến mùa thu, nhà máy nguyên sơ này đã bắt đầu sản xuất xe tải điện cho UPS – một công ty vận chuyển hàng hóa của Mỹ. Tuy nhiên, nhiệm vụ bắt đầu bị chậm tiến độ. Một nhà máy "anh em" khác tại Mỹ không thể sản xuất thời điểm này và vì vậy nhà máy tại Anh sẽ phải gánh hết sản lượng của cả năm nay. Arrival hiện dự kiến sẽ chỉ sản xuất được 600 chiếc vào năm nay, ít hơn 1 nửa so với con số dự đoán của các chuyên gia trong năm 2021.
Điều đáng nói là, Arrival không phải là công ty duy nhất đang gặp phải vấn đề này. Hàng loạt các nhà sản xuất xe điện - một số trong đó lần dầu tiên mở nhà máy và nhiều công ty thậm chí đạt mức giá trị thị trường phóng đại đang đối mặt với những thách thức lớn nhất: Sản xuất xe. Từ Nio của Trung Quốc đến Rivian – hầu hết các công ty trong thế giới xe điện đều đang gặp khó khăn trong giai đoạn này.
Sự dịch chuyển của ngành công nghiệp sang xe điện luôn được kỳ vọng sẽ dẫn tới sự ra đời dồn dập của những công ty mới tham gia bởi các rào cản gia nhập thường ít hơn. Tuy nhiên, sự kết hợp của giá trị thổi phồng quá mức của Tesla và sự xem xét kỹ lưỡng của các nhà đầu tư khiến các doanh nghiệp xe điện phải tháo chạy khỏi một làn sóng IPO ồ ạt.
Kết quả là, các công ty chưa từng có lãi hoặc trong nhiều trường hợp, còn chưa từng có doanh thu đứng giữa thị trường đại chúng rộng lớn và bị choáng ngợp trước vầng hào quang của cộng đồng đầu tư thế giới. Canoo, Lucid, Nikola, Lordstown, Fisker, Arrival và Rivian đều là những doanh nghiệp IPO trước khi họ có thể giao được bất kỳ 1 chiếc xe hoàn chỉnh nào tới khách hàng.
Dẫu vậy, các nhà đầu tư vẫn tiếp tục nhảy vào. Ít nhất, 18 nhà sản xuất xe ô tô điện đã niêm yết trong năm qua thông qua công ty SPAC. Trong 12 tháng tới sẽ là thời điểm quan trọng để chứng minh xem liệu có bất kỳ công ty sản xuất xe điện nào đáng để các nhà đầu tư mạo hiểm rót tiền hay không. "Tất cả đều là những cổ phiếu trên mẫu", Dan Levy – chuyên gia phân tích nói. Hơn nữa, ngoài áp lực của việc sản xuất nhanh, nhiều công ty gồm cả Lordstown, Canoo, Lucid và Nikola đã phải tiết lộ rằng họ đối mặt hoặc từng đối mặt với những điều tra về pháp lý.
Có một sự thật trong ngành công nghiệp ô tô không thể chối cãi: Sản xuất xe vốn rất khó. Bài học của Tesla là minh chứng rõ ràng nhất. Họ đã mất 2 thập kỷ vật lộn với mục tiêu sản xuất hàng loạt, đối mặt với nhiều vấn đề từ làm sao để chọn được linh kiện đúng đến lắp ráp thế nào để không xảy ra sai sót.
Trong những thời điểm đen tối nhất, Tesla đã phải trải qua thứ mà Elon Musk gọi là "địa ngục sản xuất": Chuỗi cung ứng trễ hẹn hoặc không đáp ứng kịp, xe muốn ra khỏi dây chuyển sản xuất yêu cầu công nhân phải làm việc thêm giờ. Ở một thời điểm, công ty này còn gửi xe đi mà không có ghế và yêu cầu phía đại lý lắp ráp chúng ở showroom.
Tesla nổi lên từ mặt bên kia của ngành công nghiệp xe điện nghìn tỷ USD. Các nhà đầu tư hiện đang tìm một công ty có thể lặp lại được thành công của họ.
"Mọi người ở phố Wall đều đưa ra quyết định rằng họ sẽ đầu tư vào xe điện và họ đang tìm một, 2, hoặc 3 công ty có thể tạo ra thành công lớn tiếp theo. Có một niềm tin rằng một ai đó hoặc một vài công ty có thể chiếm được một thị phần lớn trong thị trường xe điện", Henrik Fissker – một nhà sản xuất xe điện nói.
"Các nhà đầu tư hiện chưa rõ ai có thể làm được điều đó vì vậy họ đặt cược vào nhiều mối và chờ xem ai sẽ nổi lên".
Tuy nhiên, sự hăng hái lúc đầu đang có dấu hiệu dịu bớt. Cổ phiếu của công ty từng được định giá cao hơn cả Volkswagen là Rivian đã mất hơn nửa giá trị chỉ sau 6 tháng.
Trong khi công ty này và cả những đối thủ khác như Lucid vẫn có giá trị hàng tỷ USD và giá cổ phiếu vẫn cao hơn một vài nhà sản xuất kỳ cựu như Renault và Mazda thì sự ảm đạm đã xuất hiện.
"Rất dễ để nhìn thấy những gì Tesla dã làm và nói rằng đây là công thức: Bạn chỉ cần có DNA của Tesla, sức mạnh của Tesla rồi bạn sẽ thành công. Tuy nhiên, Tesla là trường hợp đặc biệt. Nếu chỉ bởi Tesla đã làm được thì không thể đảm bảo rằng những người khác cũng có thể làm được nhờ chiến lược đó".
Con đường tới vầng hào quang của Tesla cũng chứng kiến đầy những lần trễ hẹn, với những cổ đông kiên nhẫn của họ. Làn sóng mới của các công ty dĩ nhiên sẽ không còn được hưởng sự kiên nhẫn đó nữa, đặc biệt là khi thị trường xe điện không còn là cánh đồng rộng mở mà Tesla có thể thống trị sau khi những nhà sản xuất ô tô thành công "cũng bắt đầu đặt cược vào EV".
"Những công ty xe điện mới sẽ không được đi trên đường băng 10 năm như ngành công nghiệp đã ưu ái dành cho Tesla", theo Philippe Houchois – một chuyên gia phân tích tại London.
Những người mới tham gia đã bắt đầu cảm thấy áp lực. Rivian ban đầu được coi là một mối đe dọa của các nhà sản xuất xe tải tại Mỹ. Tuy nhiên, gần đây, họ đã phải chịu phản ứng dữ dội sau khi tăng giá các mẫu xe của mình lên tới và buộc phải giảm một nửa mục tiêu sản xuất xuống còn 25.000 xe trong năm nay. Lý do được phía công ty đưa ra là do các vấn đề về chuỗi cung ứng toàn cầu.
Lucid, được điều hành bởi cựu kỹ sư Tesla Peter Rawlinson đã lùi việc bắt đầu sản xuất vào năm ngoái và nói rằng họ muốn có được chiếc xe đầu tiên của mình "hoàn toàn đúng". Các nhà sản xuất ô tô chính thống từ Volvo đến Volkswagen cũng đã giảm bớt dự báo sản lượng năm 2022, bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu chip toàn cầu và sự gián đoạn từ xung đột Nga - Ukraine.
"Tất cả chúng ta đều đã biết địa ngục sản xuất của Elon Musk trông như thế nào và không muốn đến đó", Karl-Thomas Neumann, cựu giám đốc điều hành của VW và GM cho biết. "Các công ty khởi nghiệp đều muốn khai phá được công nghệ sản xuất nhưng làm bằng cách nào thì vẫn là một dấu hỏi".
Nguồn: Financial Times
