Đường cao tốc M5 được coi là một trong những mục tiêu được khao khát nhất ở Syria, và sau tám năm chiến đấu nỗ lực, Tổng thống Bashar Assad đã giành lại tuyến đường chiến lược này.
Đường cao tốc Damascus-Aleppo, hay M5, còn được người Syria gọi là "Tuyến đường Quốc tế. Nó cắt ngang tất cả các thành phố lớn của Syria và được coi là chìa khóa để kiểm soát đất nước.
Chính quyền Tổng thống Assad mất quyền kiểm soát đường cao tốc này từ năm 2012, khi các nhóm phiến quân bắt đầu xâu xé các phần lãnh thổ trên toàn Syria.
Trong lịch sử, M5 là một tuyến đường giao thương nhộn nhịp. Nhà phân tích người Syria, Taleb Ibrahim, đã gọi M5 là "đường cao tốc cơ bản và chiến lược nhất ở Trung Đông".
Đối với phiến quân đối lập được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn, đường cao tốc này là nền tảng trong việc giữ chặt lãnh thổ và ngăn cách lực lượng quân đội Syria tiến công.
Việc để mất M5 được coi là một đòn chí mạng đối với các chiến binh của phe đối lập đang kiểm soát thành trì cuối cùng ở Idlib, tây bắc Syria.
M5 là gì?
M5 là đường cao tốc chiến lược có điểm bắt đầu ở miền Nam Syria, gần biên giới với Jordan và chạy dọc theo hướng Bắc đến thành phố Aleppo gần biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.
Đường cao tốc dài 450 km, nối liền bốn thành phố và trung tâm dân số lớn nhất của đất nước: Damascus, Homs, Hama và Aleppo, cắt qua tỉnh Idlib.
Trước chiến tranh, đường cao tốc M5 đóng vai trò là huyết mạch kinh tế cho Syria - chủ yếu nuôi sống trung tâm công nghiệp Aleppo của đất nước. Các chuyên gia ước tính con đường mang lại 25 triệu USD/ngày ở thời kỳ bùng nổ thương mại đỉnh điểm của Syria trước chiến tranh.
Nó cũng là con đường được sử dụng để trao đổi hàng hóa với các đối tác thương mại khu vực như Jordan, Saudi Arabia, các quốc gia Ả Rập khác, cũng như Thổ Nhĩ Kỳ.
Thu hồi quyền kiểm soát
Giành lại quyền kiểm soát đường cao tốc là ưu tiên hàng đầu của chính quyền Assad kể từ những ngày đầu cuộc chiến nổ ra.
Chính phủ Syria bắt đầu giành lại các đoạn đường cao tốc kể từ năm 2014. Đó cũng là thời điểm Nga bắt đầu mang đến sự ủng hộ ngày càng lớn cho Tổng thống Assad, giúp cán cân sức mạnh đảo ngược.
Các thị trấn và thành phố nằm dọc theo các phần của đường cao tốc, bao gồm cả khu vực Ghouta và vùng ngoại ô Damascus giờ đây đã bị thiệt hại nặng nề do các cuộc bao vây kéo dài và bắn phá không ngừng buộc phiến quân phải khuất phục.
Sự kiện chiếm lại Aleppo do Nga hậu thuẫn vào tháng 12/2016 được coi là một bước ngoặt lớn trong cuộc chiến Syria.
Chiếm lại Idlib
M4 và M5 là hai tuyến đường cao tốc trọng điểm của Syria.
Theo thỏa thuận, tháng 9/2018 giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, đường cao tốc M5 và M4 được mở cửa trở lại cho hoạt động giao thông, nối Damascus với Aleppo vào cuối năm. Tuy nhiên, thỏa thuận này đã không thành hiện thực, vì quân nổi dậy đã từ chối rời đi để cho phép các đội tuần tra chung Nga-Thổ Nhĩ Kỳ giám sát.
Đây cũng được coi là nguyên nhân dẫn đến cuộc tấn công mới nhất của quân Chính phủ ở Idlib, thành trì cuối cùng của phe nổi dậy ở nước này.
Quân đội Chính phủ được Nga hậu thuẫn đã đạt được một số bước tiến quan trọng ở Idlib, chiếm lại các thị trấn và làng mạc ở hai bên đường cao tốc. Việc kiểm soát Khan Sheikhoun là bước đột phá lớn đầu tiên, tiếp theo là Maaret al-Numan và Saraqeb, nằm trên giao lộ giữa M4 và M5.
Trong tuần này, quân đội Syria đã chiếm lại khu vực do phiến quân kiểm soát cuối cùng trên đường cao tốc quanh Khan al-Assal. Thành công đánh dấu cho việc con đường cao tốc chiến lược hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng Syria, lần đầu tiên kể từ năm 2012.
Tuyên bố chiến thắng không phải đến từ Chính phủ Syria, mà từ Nga. Trong một tuyên bố hôm 12/2, bộ Quốc phòng Nga cho biết, huyết mạch giao thông quan trọng nhất của Syria đã được giải phóng khỏi sự kiểm soát của phiến quân.
Vì sao M5 quan trọng?
Việc giành lại quyền kiểm soát đường cao tốc M5 có thể coi là chiến thắng quan trọng nhất đối với Tổng thống Assad, nhà lãnh đạo đã có được thành tựu vững chắc kể từ cuối năm 2015 với sự yểm trợ từ không quân Nga và các chiến binh do Iran hậu thuẫn.
Nhà phân tích Ibrahim đánh giá, đường cao tốc M5 rất quan trọng bởi vì nó liên kết hai khu vực trọng điểm của đất nước - thủ đô Damascus với trung tâm thương mại Aleppo.
"Nói cách khác, nó liên kết tiềm lực chính trị của Syria với tiềm lực kinh tế", ông nói. "Ngoài ra, tuyến đường còn kết nối với đường cao tốc M4 tại nút giao Saraqeb, mở hướng giao thông đến Latakia".
Chiến sự vẫn tiếp diễn ở các khu vực gần đường cao tốc, và phần lớn tỉnh Idlib vẫn nằm trong tay phiến quân.
Nhưng giành lại M5 là sự đền đáp cho nỗ lực kết nối lại các khu vực do Chính phủ kiểm soát, sau khi bị cắt đứt trong nhiều năm.