Mấy năm gần đây, trên thị trường có xuất hiện một loại chanh có hình dáng vô cùng lạ lẫm, kích thước lớn hơn nhiều so với chanh thường, đó là chanh yên.
Loại chanh này xuất hiện vào khoảng tháng 8 và tháng 9 với giá từ 50.000-100.000 đồng/kg. Chị Trần Hường (ở Tây Nguyên) cho biết chanh yên trước đây là quả dại ở trong rừng, chín không ai hái còn rụng đầy gốc, gần đây nhu cầu thị trường tăng cao nên người dân hái về để bán.
Chanh yên mọc dại trong rừng, trước đây quả chín rụng đầy gốc
"Thứ quả này khá hiếm, nếu muốn đặt số lượng nhiều phải vài ngày mới có hàng. Tôi gom của bà con rồi bán cho đầu mối ở khắp nơi. Mỗi mùa có thể bán được vài tạ chanh yên", chị Hường nói.
Được biết, trên thị trường có 2 loại chanh yên, một loại chanh rừng được thu hoạch trong tự nhiên, và một loại do người dân trồng. Các quả chanh thu hoạch trong rừng quả sẽ nhỏ hơn, cùi ăn rất đắng, vỏ bên ngoài xù xì và xấu hơn. Còn loại quả từ cây của dân trồng thì cùi sẽ ngọt hơn và quả cũng to hơn, chỉ 5-6 quả đã được 1 kg. Giá bán của chúng ngang nhau nhưng để mua được chanh rừng không hề dễ.
Vì có nhiều công dụng với sức khỏe, mấy năm gần đây chanh yên được bán trên thị trường với giá đắt gấp nhiều lần so với chanh thường
Cũng là người bán chanh yên trên chợ mạng, anh Tuấn Nguyễn (ở Lạng Sơn) cho hay, quả chanh yên trước mọc hoang dại trong rừng nhưng ít ai để ý tới, chỉ có người dân đi rừng hái về làm tinh dầu hoặc thuốc trị ho. Giờ đây, chanh yên rừng nhiều người tìm mua nhưng số lượng lại rất ít.
"Chanh yên rừng rất hiếm gặp, tới mùa mình thu mua nhiều nguồn từ người dân bản địa trên vùng cao mà cũng chỉ nhập được số lượng có hạn, 1 tuần 2 lần hàng về, mỗi lần được vài chục cân. Có lần còn không có chanh. Chị em thích chanh yên rừng bởi lượng tinh dầu trong chanh yên rừng nhiều, chanh cũng thơm hơn và công dụng chữa bệnh của chanh này cũng nổi trội hơn chanh yên thường", anh Tuấn chia sẻ.
Quả chanh yên có thể nặng lên tới vài kg
Theo tìm hiểu, chanh yên rừng dùng để làm siro trị ho, ngâm mật ong chữa viêm họng, ép tinh dầu dưỡng tóc, dưỡng da đồng thời chanh yên rừng tính sát khuẩn cao trị mụn tốt. Nước uống chanh yên có tính khử độc, lọc gan. Những món bánh, kem, cocktail,... dùng tinh dầu chanh yên hay mứt chanh yên để pha chế, chế biến thì sẽ có hương vị thực sự đặc biệt.
Gần đây, trên thị trường còn xuất hiện loại chanh yên khổng lồ để trưng Tết. Ông Bùi Văn Sang, chủ vườn hoa Mười Lời ở phường 4, TP.Đà Lạt, Lâm Đồng, cho biết chanh yên khổng lồ nặng 2kg/quả, bán ra thị trường với giá 300.000 đồng.
Theo ông Sang, trung bình mỗi vụ mỗi cây chanh trưởng thành cho từ 20 quả trở lên. Do thân cây nhỏ và yếu chỉ cao khoảng 2 m, nhưng lại cho trái nhiều và trái quá to, trước đây vườn nhà ông Sang có quả chanh yên khổng lồ nặng đến 5 kg, nên chủ nhân phải dùng các cây gỗ chống đỡ để cành cây khỏi gãy.
Chanh yên còn có tên gọi khác là quả thanh yên, thuộc họ nhà cam quýt có tên khoa học là Citron được trồng ở rất nhiều nơi trên thế giới. Ở Việt Nam, chanh yên được trồng nhiều nhất là ở Lạng Sơn, Lào Cai, Lâm Đồng, các tỉnh Tây Nguyên.
Với nhiều công dụng, chanh yên được nhân rộng trồng khắp mọi miền trong cả nước nên hầu như ai cũng biết tới thứ quả này. Tuy nhiên chanh yên rừng thì ngược lại rất ít người biết bởi chanh yên rừng chỉ mọc ở miền núi cao trong những bản xa xôi và hầu như chỉ người dân trong bản mới biết.