Du lịch tới cố đô Huế, du khách sẽ không phải quá băn khoăn khi lựa chọn mua gì về làm quà, bởi ở đây có rất nhiều đặc sản phù hợp. Có thể kể đến các loại bánh Huế, hạt sen Huế, mắm tôm chua… và tất nhiên không thể không kể tới mắm cá rò.
Cá “rò” là tên một loại cá nhỏ, có xương mềm, vảy óng nhưng thịt rất ngọt. Chúng thường sống ở các vùng biển nước lợ hoặc các vùng biển ấm nóng, có hình dáng tương tự cá cơm nhưng thịt mềm và ngọt hơn rất nhiều. Cá rò sống ở vùng biển nước lợ hoặc vùng biển nóng êm dịu. Sở dĩ Huế nổi tiếng với mắm cá rò vì địa hình Huế nằm tiếp giáp với biển Thuận An nơi có rất nhiều cá rò sinh sống.
Cá rò thường được ngư dân đánh bắt theo mua từ đầu tháng 4, mỗi mùa ngư dân có thể đánh bắt được lượng lớn loại cá này nên làm mắm là một trong những cách giữ cho cá dùng được lâu mà còn làm tăng vị ngon ngọt. Ngày xưa mắm cá rò chỉ xuất hiện trên mâm cơm của người dân xứ Huế nhưng nhờ giao thương qua lại giữa các vùng mà mắm cá rò càng ngày càng nổi tiếng và trở thành món đặc sản mà những người mê ẩm thực đều muốn thử một lần khi có dịp khám phá Huế.
Mắm cá rò là món ăn bình dị, dân dã, quen thuộc trong những mâm cơm gia đình ở Huế. Mắm cá rò Huế được làm rất công phu từ khâu chọn nguyên liệu đến cách ướp ủ... Để làm ra một món mắm cá rò ngon, ngọt không khó nhưng cần người thực hiện một độ kỹ lưỡng nhất định. Sự kỹ lưỡng này bắt đầu từ chính khâu chọn nguyên liệu.
Cá rò mang đi làm mắm phải là những mẻ cá tươi ngon nhất vừa được đánh bắt từ biển Thuận An lên. Sau khi có được những con cá rò ưng ý, người ta sẽ đem cá đi rửa sạch bằng nước biển. Bằng cách này sẽ giúp làm sạch được hết chất bẩn và cát dính trên cá, đồng thời giữ cho thịt cá có được độ săn chắc và cả độ mặn của nước biển trong thịt cá, khiến mắm cá trở nên đậm đà hơn.
Thêm một lưu ý nữa đó là khi rửa cá không được dùng tay mà phải vừa rửa vừa xóc cá trên rây hoặc sàng, có vậy cá mới sạch hết nhớt mà không làm nát cá. Cá được rửa sạch sẽ rồi được mang đi phơi nắng cho ráo hết nước mới dùng để làm mắm.
Người ta sẽ muối cá theo công thức: 6 phần cá ướp với 1 phần muối hột. Trước tiên phải đợi tầm 15 - 30 phút cho cá thấm đều muối. Sau đó phải đem cá đi rửa sạch và ướp cá lại một lần nữa cũng với công thức như trên, rồi cho vào lu vại ép chặt xuống. Dùng nẹp tre gài bên trên cho cá không trồi lên. Ủ trong vòng 30 ngày là có thể ăn được.
Khi mắm chín trộn với riềng, ớt, tỏi rồi ăn kèm với cơm, thịt ba chỉ luộc, rau sống... Thịt cá rò mềm, ngọt, xương nhỏ nên khi ăn ta có thể nhai nguyên con mà không sợ mắc xương. Bởi vậy, người dân địa phương có thể chỉ cần một bát cơm nóng dẻo, rưới chút mắm cá rò lên rồi trộn đều là có ngay một bữa ăn thơm ngon.
Mắm cá rò có giá từ 50.000 đồng/hũ. Du khách có thể mua để ăn dần hoặc đem đi biếu tặng bởi đây là một đặc sản trứ danh của xứ Huế.