Cụ thể, theo ông Mikhail Myagkov - giám đốc khoa học của Hiệp hội lịch sử quân sự Nga (RVIO), vào ngày 24/5/1955, Liên Xô đã chính thức trao trả căn cứ hải quân tại Cảng Lữ Thuận (Port Arthur) cho Trung Quốc, kết thúc lịch sử gần 60 năm các cuộc xung đột xảy ra quanh khu vực thành phố cùng tên và các điểm giao cắt giữa Trung Quốc, Nga và Nhật Bản.
Thành phố mang tên Lữ Thuận đã được Trung Quốc xây dựng trên nền móng của một làng chài cùng tên trong thập niên 80 của thế kỷ 19.
"Năm 1955, Liên Xô đã trao trả thành phố này để chứng tỏ Trung Quốc là một quốc gia độc lập thực sự, và điều này đã giúp Bắc Kinh củng cố vị thế chính sách đối ngoại của họ. Động thái này cũng có ý nghĩa quan trọng đối với Moskva, bởi nó là minh chứng cho các chính sách phản đối thực dân của Liên Xô.
Phần lớn các nhà sử học Trung Quốc ngày này vẫn công nhận [Liên Xô] đã giúp đỡ Trung Quốc khôi phục sự độc lập và toàn vẹn lãnh thổ", theo ông Myagkov.
Nhà sử học Nga cho biết, hơn 40 năm về trước, cho đến năm 1945, Cảng Lữ Thuận và toàn bộ bán đảo Quan Đông vẫn thuộc sở hữu của Nhật Bản, theo thỏa thuận hòa bình Portsmouth. Trong Thế chiến II, thành phố Lữ Thuận vẫn nằm ngoài lề vùng chiến sự cho đến khi lính dù Liên Xô đổ bộ chiếm cảng Lữ Thuận vào ngày 22/8/1945 và bắt giữ toán lính đồn trú Nhật Bản.
Được biết, đã có lo ngại về việc quân đội Mỹ sẽ chiếm khu vực cảng này trước, tuy nhiên khi tàu chiến Mỹ thấy quân đội Liên Xô đổ bộ thì họ đã rời đi, theo nhà sử học Myagkov.
"Chiến dịch đổ bộ chiếm cảng Lữ Thuận là một phần trong chiến dịch tấn công chiến lược Mãn Châu của quân đội Liên Xô nhằm vào lực lượng vũ trang của Đế quốc Nhật Bản tại Mãn Châu. Đạo quân Quan Đông gần một triệu binh lính đã bị bao vây, đánh bại và bắt giữ tại đây. Quân địch đã thiệt hại hơn 700 nghìn người, trong đó bao gồm 640 nghìn tù binh. Đã có khoảng 12 nghìn người của quân đội Liên Xô thiệt mạng", theo ông Myagkov.
Hạm đội Thái Bình Dương trên đường đến cảng Lữ Thuận năm 1945. Ảnh tư liệu: Sputnik
Mối quan hệ ngoại giao tốt đẹp
Theo Hiệp ước Xô-Trung được ký kết vào tháng 8/1945, Cảng Lữ Thuận đã được giao cho Liên Xô thuê làm căn cứ hải quân trong thời hạn 30 năm.
"Kể từ năm 1945, các cuộc nội chiến đã nổ ra liên miên ở Trung Quốc. Vào ngày 1/10/1949, nhà nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã được thành lập ở Bắc Kinh, nhưng tại một số khu vực, chiến tranh vẫn tiếp diễn. Phải đến thập niên 1950, lực lượng quân đội của đảng Cộng sản Trung Quốc mới kiểm soát được phần lớn lãnh thổ Trung Quốc", nhà sử học Nga nói.
Sau đó, quan hệ ngoại giao tốt đẹp giữa Xô-Trung đã được thiết lập. Liên Xô đã tích cực giúp đỡ và hỗ trợ Trung Quốc dù chính họ cũng đang hồi phục sau chiến tranh. Liên Xô đã xây dựng nhiều công trình tại Trung Quốc, và nhiều sinh viên Trung Quốc được cử đi học tại các trường đại học của Liên Xô.
"Việc Liên Xô chuyển giao Cảng Lữ Thuận cho Trung Quốc là một bước tiến tự nhiên. Nội chiến kết thúc, một nước Trung Quốc đoàn kết và mạnh mẽ không cần tới sự hiện diện của quân đội nước ngoài trên lãnh thổ của mình, dù đó là sự hiện diện thân thiện. Vào ngày 12/10/1954, sau khi cuộc chiến tranh Triều Tiên kết thúc, một hiệp ước đã được chính thức ký kết giữa Xô-Trung, kết thúc sự hiện diện của quân đội Liên Xô tại Cảng Lữ Thuận", ông Myagkov nói.
Mời quý độc giả theo dõi chúng tôi trên MXH Lotus: