Nhờ tạo ra giống lúa kháng bệnh bạc lá, Kỹ sư Bạch Thị Vững đã nhận Giải thưởng Tôn Đức Thắng. Thành công của bà không chỉ góp phần nâng cao năng suất lúa ở miền Bắc, mà còn tiết kiệm hàng tỷ đồng chi phí thuốc trừ bệnh cho nông dân.
Kỹ sư Bạch Thị Vững, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển (VRDC), Công ty cổ phần Tập đoàn Giống cây trồng Việt Nam, cùng các cộng sự, chính là người đã tạo ra giống lúa Bắc ưu 903 KBL kháng bệnh bạc lá.
Trước đây, bệnh bạc lá (Xanthomonas oryzae) được coi là "bệnh nan y" khó điều trị trên cây lúa, gây hại nghiêm trọng tại Đồng bằng sông Hồng, đặc biệt trên các giống lúa lai Trung Quốc. Việc lai tạo giống lúa kháng bệnh bền vững là một thách thức bởi các nòi vi khuẩn có độc tính khác nhau, phân bố theo vùng và biến đổi theo thời gian.
Trong đó, giống lúa Bắc ưu 903 từng nổi tiếng chống được bệnh bạc lá nhưng sau một thời gian bị thoái hóa, mất khả năng chống chịu các nòi vi khuẩn, nguy cơ thất thu của nông dân trở nên hiện hữu.
Giống lúa lai cho năng suất cao (ảnh minh họa).
Nhận thấy điều này, bà Vững cùng nhóm nghiên cứu đã quyết tâm lai tạo lại giống lúa kháng bệnh. Bằng cách hồi giao dòng IR 69712-26-6 với dòng Quế 99, đến vụ mùa 2007, họ đã tạo ra giống Bắc ưu 903 kháng được các nòi vi khuẩn gây bệnh bạc lá phổ biến ở một số tỉnh phía Bắc.
Sau 5 năm thử nghiệm trên đồng ruộng, đến năm 2013, giống lúa này chính thức được công nhận, mang về cho bà Vững Giải thưởng Tôn Đức Thắng.
Việc lai tạo thành công giống lúa Bắc ưu 903 KBL là bước ngoặt quan trọng của ngành nông nghiệp Việt Nam. Bệnh bạc lá vốn là bệnh hại chính trên lúa lai vụ mùa miền Bắc, với khoảng trên 100.000 ha bị nhiễm bệnh, trong đó 50.000 ha nhiễm nặng. Nhờ giống lúa kháng bệnh, mỗi năm miền Bắc đã tiết kiệm hàng tỷ đồng chi phí thuốc bảo vệ thực vật mỗi năm.
Bằng kỹ thuật lai tạo và chuyển gen kháng bạc lá, các nhà khoa học Việt Nam đã phát triển nhiều giống lúa lai kháng bệnh cho vụ mùa ở phía Bắc.
Ưu điểm của dòng Bắc ưu là chịu úng cực tốt, nông dân gọi là "lúa ngoi" vì khi gặp úng ngập kéo dài, các giống khác chết, riêng Bắc ưu vẫn sinh trưởng phát triển bình thường. Gạo của Bắc ưu ngon, dễ sản xuất giống F1, dòng mẹ BoA lại dễ duy trì. Nhiều hợp tác xã nông nghiệp ở Nam Định (cũ) từng tự sản xuất được giống lúa lai hệ Bắc ưu, trở thành "cái nôi" đầu tiên của cả nước trong sản xuất lúa lai F1.
Thành công của Kỹ sư Bạch Thị Vững và nhóm nghiên cứu không chỉ mang lại lợi ích kinh tế lớn cho nông dân, mà còn khẳng định năng lực nghiên cứu, sáng tạo của ngành nông nghiệp Việt Nam. Giống lúa Bắc ưu 903 KBL chính là minh chứng sống cho việc khoa học công nghệ có thể trực tiếp nâng tầm sản xuất nông nghiệp, góp phần đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.