Trong Báo cáo Kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 7/2015 vừa được công bố, Khối Nghiên cứu Kinh tế của Ngân hàng HSBC nhìn nhận, các nghiên cứu của HSBC cho thấy, mô hình tăng trưởng hiện tại của Việt Nam không có tính bền vững, đặc biệt là trong trung hạn, khi nguồn cung lao động giá rẻ dư thừa sẽ biến mất và chi phí lương giá rẻ sẽ không còn.
Theo HSBC, nguyên nhân chính nằm ở việc quản trị nguồn lực, đặc biệt là phân bổ nguồn vốn.
Khối doanh nghiệp Nhà nước mặc dù hoạt động không hiệu quả nhưng vẫn được phân bổ nguồn vốn khá lớn.
Mặc dù tỷ lệ này đã được giảm liên tục từ đầu những năm 2000, thì phần chia cho khối này vẫn luôn là khoảng 40% tổng nguồn vốn đầu tư.
Trong khi đó, tỷ lệ sản lượng của khối quốc doanh đã giảm đều, với phần tăng tới từ khối nước ngoài và tư nhân.
"Điều này về cơ bản có ý nghĩa là trong khi khối quốc doanh nắm giữ một phần đáng kể về đầu tư từ Nhà nước thì sản lượng sinh ra ít hơn trong suốt thời gian qua", HSBC nhận định.
Đặc biệt, HSBC cho biết, quyết định nới room nhiều lĩnh vực kinh tế trọng yếu của Chính phủ vừa qua, đã được các nhà đầu tư nước ngoài đánh giá cao.
Theo đó, Chính phủ sẽ tháo bỏ trần sở hữu nước ngoài 49% ở đa số các lĩnh vực và điều này sẽ bắt đầu có hiệu lực vào tháng 9/2015.
Những lĩnh vực trọng yếu như ngân hàng vẫn sẽ duy trì sở hữu nước ngoài ở mức trần 30%.
"Chưa có thông tin cụ thể về các lĩnh vực trọng yếu nào cùng với ngân hàng sẽ duy trì mức trần cũ này.
Chúng tôi tin rằng, bản thân nghị định này là một bước đi đúng hướng, nhưng việc vẫn còn thiếu các chi tiết cụ thể, cũng như việc duy trì trần sở hữu đối với lĩnh vực ngân hàng cho thấy tiến độ cải cách vẫn còn diễn ra khá chậm", HSBC nhìn nhận.
Nghiên cứu của HSBC cho biết, Sàn giao dịch chứng khoán TP HCM (HSX) có mức vốn hoá thị trường khoảng 49 tỷ USD, trong khi sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) chỉ ở mức 6 tỷ USD, tổng cộng hợp thành 55 tỷ USD cho cả nước.
Ở sàn HSX, các ngân hàng có tỷ lệ sở hữu nước ngoài ở mức trần 30% hiện đang chiếm 23%.
Theo HSBC, lĩnh vực được lợi khi có tự do hoá thêm nữa để nâng cao quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động là không giới hạn.
Thứ hai, các lĩnh vực được áp dụng sở hữu trần 49% có thể sẽ không có khả năng bán cho khối nước ngoài, khi Nhà nước đang nắm giữ gần như 100% kiểm soát.
Ví dụ như mã BID của Ngân hàng BIDV và GAS của Tổng công ty Khí Việt Nam...
Ở sàn HSX, các doanh nghiệp có chủ sở hữu Nhà nước hơn 50% đang chiếm 36% tổng nguồn vốn hoá thị trường.
HSBC khẳng định: "Chúng tôi tin rằng Việt Nam đang dần dần tự do hóa nền kinh tế. Điều này có nghĩa là Việt Nam không thể thực hiện điều đó trong một sớm một chiều".
Theo lý giải của HSBC, cho dù những nỗ lực nhằm cổ phần hoá các doanh nghiệp có vốn Nhà nước hay việc tự do hoá cổ phần công đối với khối ngoại, Nhà nước cần lưu ý đến các chi tiết luật cũng như việc thi hành.
Các yếu tố đóng góp lớn nhất cho tăng trưởng của Việt Nam trong những năm tới sẽ là thương mại, nhờ vào các thoả thuận thương mại quan trọng như TPP và nguồn lực chi phí lao động.
Những nguy cơ lớn nhất sẽ xuất phát từ chính Việt Nam khi việc phân bổ các nguồn lực thiếu hiệu quả, sẽ khiến cho năng suất suy yếu dần và khiến Việt Nam rơi vào cái bẫy thu nhập trung bình thấp.
Kinh nghiệm từ các quốc gia khác cho thấy, thoát ra khỏi điều này là khó có thể và đòi hỏi những nỗ lực tích cực để thúc đẩy đầu tư hiệu quả, cho dù có ở đầu tư cơ sở hạ tầng phần cứng hay mềm.
