Hàng công nghệ Mỹ vẫn chảy ào ạt vào Nga

Tháng 3/2022, một công ty mới xuất hiện trong dữ liệu đăng ký doanh nghiệp của Thổ Nhĩ Kỳ. Công ty TNHH Azu International tự mô tả mình là nhà bán buôn các sản phẩm công nghệ thông tin (CNTT).

Một tuần sau, công ty này bắt đầu vận chuyển các bộ phận máy tính của Mỹ sang Nga. Dù Mỹ và EU gần đây hạn chế bán các công nghệ nhạy cảm cho Nga vì xung đột Ukraine, và nhiều công ty công nghệ phương Tây đã đình chỉ mọi giao dịch với Moskva, nhưng hoạt động của Azu vẫn diễn ra thuận lợi.

Gokturk Agvaz, một doanh nhân người Thổ Nhĩ Kỳ, đồng sáng lập Azu International cho biết, việc công ty tham gia thị trường góp phần lấp đầy khoảng trống nguồn cung của Nga. Trong 7 tháng tiếp theo, công ty đã xuất khẩu số linh kiện trị giá ít nhất 20 triệu USD sang Nga, bao gồm cả chip do các công ty Mỹ sản xuất, theo hồ sơ hải quan Nga.

Bài báo của Reuters cũng cho thấy hoạt động kinh doanh đang phát triển nhanh chóng của Azu International không phải vững chắc ngay từ đầu. Agvaz từng là quản lý tại một nhà bán buôn các sản phẩm CNTT ở Đức có tên là Smart Impex. Trước xung đột Ukraine, hồ sơ hải quan của Nga cho thấy công ty Đức mới là bên vận chuyển các sản phẩm của Mỹ và các sản phẩm khác cho một khách hàng ở Moskva.

Bí mật kinh doanh

Tháng 10, Agvaz chia sẻ với Reuters rằng Smart Impex đã ngừng xuất khẩu sang Nga để tuân thủ các hạn chế thương mại của EU, nhưng công ty bán sản phẩm cho Thổ Nhĩ Kỳ - một quốc gia không thuộc EU và không thực thi hầu hết các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Moskva. Ông nói: "Chúng tôi không thể xuất khẩu sang Nga, chúng tôi không thể bán cho Nga và đó là lý do tại sao chúng tôi chỉ bán cho Thổ Nhĩ Kỳ". Khi được hỏi về việc Azu International bán hàng cho Nga, người này trả lời: "Đây là bí mật kinh doanh của chúng tôi".

Tới tháng 12, trước khi bài báo của Reuters được xuất bản, Agvaz cho biết Smart Impex "tuân thủ tất cả các hạn chế xuất khẩu và lệnh cấm của nhà sản xuất" và "đã không phá vỡ các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga". Ông dù vậy vẫn nói rằng không thể trả lời các câu hỏi về Azu International. Hồ sơ doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy ông đã bán 50% cổ phần của mình trong công ty ở Istanbul vào ngày 30/11 cho người đồng sáng lập Huma Gulum Ulucan. Ulucan không đưa ra bình luận.

Azu International là một ví dụ về kênh cung cấp hàng hóa cho Nga trong bối cảnh các hạn chế xuất khẩu của phương Tây và lệnh cấm của nhà sản xuất đang được thực thi. Nghiên cứu các hồ sơ hải quan Nga, Reuters nhận thấy ít nhất 2,6 tỷ USD hàng hóa bao gồm máy tính và các linh kiện điện tử khác đã chảy vào Nga trong 7 tháng tính đến ngày 31/10. Ít nhất 777 triệu USD trong số các sản phẩm này được các công ty phương Tây sản xuất – những công ty có chip được tìm thấy trong các hệ thống vũ khí của Nga. Đó là Intel, Advanced Micro Devices (AMD), Texas Instruments và Analog Devices của Mỹ, Infineon AG của Đức.

Cuộc điều tra chung của Reuters và Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI), một cơ quan cố vấn quốc phòng có trụ sở tại London, Anh, lần đầu hé lộ những chi tiết về chuỗi cung ứng toàn cầu đang tiếp tục cung cấp cho Nga các linh kiện máy tính phương Tây và các thiết bị điện tử khác. Theo cuộc điều tra, một loạt các nhà nhập khẩu và xuất khẩu ít người biết đến, như Azu International, đã tham gia chuỗi cung ứng, nhờ đó các lô hàng chất bán dẫn và công nghệ khác tiếp tục từ Hong Kong, Thổ Nhĩ Kỳ và các trung tâm thương mại khác đổ đến Nga.

Nhà nhập khẩu khác được đề cập là Fortap, có trụ sở tại St. Petersburg, Nga, được một doanh nhân người Nga thành lập vào tháng 4/2022. Từ đó, công ty đã nhập khẩu ít nhất 138 triệu USD thiết bị điện tử, bao gồm cả các bộ phận máy tính của Mỹ. Một trong những nhà cung cấp lớn nhất của Fortap là một công ty Thổ Nhĩ Kỳ - Bion Group. Nhà kinh doanh này từ lĩnh vực dệt may gần đây đã mở rộng sang lĩnh vực bán buôn đồ điện tử. Tổng giám đốc của Bion từ chối bình luận.

Trong khi đó một số nhà cung cấp – bao gồm các công ty ở Hong Kong và Thổ Nhĩ Kỳ – có quan hệ với công dân Nga, theo đánh giá hồ sơ của Reuters.

Các hồ sơ không xác định chính xác loại chất bán dẫn và các sản phẩm điện tử được buôn bán, cũng như không cho biết điều gì sẽ xảy ra với các bộ phận điện tử khi đến Nga. Người phát ngôn của Intel cho biết công ty đang xem xét những phát hiện này một cách "rất nghiêm túc", khẳng định tuân thủ tất cả các biện pháp trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu đối với Nga và "có chính sách rõ ràng rằng các nhà phân phối và khách hàng của họ phải tuân thủ tất cả các yêu cầu xuất khẩu cũng như luật pháp quốc tế".

Tương tự, người phát ngôn của AMD cho biết hãng "tuân thủ nghiêm ngặt" mọi quy định xuất khẩu và đã tạm ngừng bán hàng cho Nga.

Người phát ngôn của Bộ Thương mại Mỹ cho biết, kể từ xung đột Ukraine, "khả năng tiếp cận chất bán dẫn từ tất cả các nguồn của Nga đã bị cắt giảm gần 70% nhờ các hành động chưa từng có của liên minh 38 quốc gia. Không có gì ngạc nhiên khi Nga đang nỗ lực để vượt qua các biện pháp kiểm soát".

Nhưng đánh giá của Reuters cho thấy kể từ cuộc xung đột, giá trị nhập khẩu có khai báo đối với chất bán dẫn của Nga trên thực tế đã tăng mạnh.

"Bức màn sắt"

Một công ty hậu cần có trụ sở tại Moskva, Novelco, đã tư vấn cho các doanh nghiệp Nga về cách tiếp tục nhập khẩu hàng hóa nước ngoài.

Một video thuyết trình của giám đốc điều hành của Novelco, đưa ra lời khuyên về cách đối phó với các lệnh trừng phạt. (Ảnh: Reuters/Youtube)

Vào tháng 9, Novelco tổ chức một cuộc hội thảo cho các khách hàng của mình về "cách tìm phương thức thay thế để vận chuyển hàng hóa" đến Nga. Trong bài thuyết trình dài 45 phút có tựa đề "Chiến thuật và chiến lược ngoại thương để bù đắp cho các biện pháp trừng phạt", giám đốc điều hành của Novelco, Grigory Grigoriev kêu gọi các công ty tích trữ sản phẩm và phát triển nhóm nhà cung cấp đa dạng từ nhiều quốc gia khác.

Để giải quyết các vấn đề về vận chuyển, ông và các giám đốc điều hành khác của Novelco đã khuyến nghị trên kênh YouTube của công ty về việc sử dụng các bài học kinh nghiệm trong đại dịch, chẳng hạn như vận chuyển hàng hóa qua các nước thứ ba, thay vì trực tiếp từ nhà cung cấp.

Trong các cuộc phỏng vấn với truyền thông Nga và một loạt bài đăng trên LinkedIn, Grigoriev mô tả những hạn chế thương mại gần đây đối với Nga tương đương với việc dựng lên một "bức màn sắt" xung quanh đất nước của ông.

Grigoriev Novelco đã thành lập một chi nhánh ở Istanbul và đã vận chuyển hàng hóa đến Nga từ Thổ Nhĩ Kỳ. Sau khi hàng hóa đến Thổ Nhĩ Kỳ, "các lô hàng được xử lý để tái xuất và hàng hóa có thể đến Nga bằng đường hàng không, đường biển, đường bộ và đường sắt", Grigoriev cho biết.

Nhưng một số công ty Nga khác tin rằng thật không khôn ngoan khi thảo luận công khai về cách xử lý các hạn chế thương mại.

Trong một bài đăng blog vào tháng 8, giám đốc điều hành cấp cao của F+ tech, nhà sản xuất thiết bị CNTT của Nga, cho biết việc kinh doanh mua sắm các bộ phận linh kiện từ nước ngoài đòi hỏi sự thận trọng. "Bản thân chúng ta sẽ làm tăng rủi ro bị trừng phạt bằng cách báo cáo công khai về việc ai sẽ mang theo thứ gì và từ đâu. Việc công khai như vậy thu hút sự chú ý không cần thiết". Người phát ngôn của công ty cho biết giám đốc điều hành không nói về bất kỳ công ty cụ thể nào.

Ngoại lệ ở châu Âu

Nhiều lô hàng linh kiện máy tính phương Tây gần đây được vận chuyển đến Nga từ Trung Quốc và các quốc gia khác không tham gia hạn chế xuất khẩu.

Nhưng có một số trường hợp ngoại lệ. Elmec Trade Oü, một nhà bán buôn linh kiện điện tử có trụ sở tại thủ đô Tallinn của Estonia, vận chuyển ít nhất 17 triệu USD hàng hóa đến Nga trong khoảng thời gian từ ngày 1/4 đến ngày 31/10, theo hồ sơ hải quan Nga. Các lô hàng này bao gồm các chip do Analog Devices và các nhà sản xuất khác của Mỹ sản xuất.

Tổng giám đốc của Elmec Trade, Aleksandr Fomenko, nói với Reuters rằng công ty ông mua sản phẩm thông qua các kênh chính thức, tuân theo tất cả các yêu cầu pháp lý và các biện pháp trừng phạt và hạn chế xuất khẩu.

Khi được hỏi làm thế nào công ty của ông có thể tiếp tục xuất khẩu hàng của Analog Devices và các chip phương Tây khác nhiều tháng sau khi các nhà sản xuất thông báo họ đã ngừng bán hàng cho Nga, ông nói rằng "phần lớn" các đơn đặt hàng là vào năm ngoái, và việc vận chuyển bị trì hoãn đến bây giờ do gián đoạn COVID-19.

Chính phủ Mỹ đã đặt ra các hạn chế xuất khẩu đối với nhiều công ty để cố gắng ngăn chặn dòng chảy của các thành phần công nghệ cao nhạy cảm sang Nga. Nhưng tìm hiểu của Reuters và RUSI đã phát hiện ra rằng luôn có rất nhiều công ty sẵn sàng thay thế vị trí này.

Như trường hợp của AO GK Radiant, một nhà phân phối chip máy tính và các bộ phận điện tử khác có trụ sở tại Moskva. Vào tháng 7/2021, Bộ Thương mại Mỹ đã thêm công ty vào danh sách hạn chế thương mại của mình, cáo buộc rằng công ty này "có liên quan đến việc mua sắm các linh kiện điện tử có nguồn gốc từ Mỹ, có khả năng là để thực hiện các chương trình quân sự của Nga".

Hồ sơ hải quan Nga cho thấy lượng hàng nhập khẩu của GK Radiant kể từ đó đã giảm mạnh. Trong khi đó, Titan-Micro, một công ty nhập khẩu linh kiện khác dường như có trụ sở cùng tầng với GK Radiant, đã bắt đầu nhập khẩu ít nhất 12,7 triệu USD linh kiện từ cuối năm ngoái.