Gần như ngày nào trong 10 năm qua, ông Wan Jinjun (62 tuổi), người sống tại Vũ Hán, cũng bơi lội ở sông Dương Tử. Ông Wan chia sẻ rằng ông chưa bao giờ thấy đợt hạn hán nào nghiêm trọng như lần này.
Sông Dương Tử hay còn gọi là Trường Giang, được coi là dòng sông quan trọng nhất ở Trung Quốc. Dòng sông này không những cung cấp nguồn nước cho hàng trăm triệu dân mà còn là nguồn nước nuôi các trang trại cung cấp nhiều lượng thực và các trạm thuỷ điện lớn ở Trung Quốc, trong đó bao gồm cả đập Tam Hiệp, nhà máy thủy điện có công suất lớn nhất thế giới.
Tuy nhiên, dòng sông dài nhất châu Á, đồng thời dài thứ ba trên thế giới hiện đang phải đối mặt với một mùa hè khắc nghiệt.
Một đoạn sông Dương Tử ở Vân Dương, Trùng Khánh, vào ngày 16/8. Ảnh: VCG
Một năm trước, ở nơi ông Wan thường bơi lội, nước dâng cao tới gần sát bờ sông. Thế nhưng giờ đây mực nước sông Dương Tử đang ở mức thấp nhất so với cùng kỳ trong năm, kể từ khi tiến hành thu thập dữ liệu từ năm 1865. Dòng sông hiện khô cạn để lộ ra cả những vùng cát, đá, bùn, và cả đầy mùi hôi thối của cá chết.
Ông Wan cho biết, vào tuần trước, ông phải đi tới gần 100 bước mới có thể đầm mình ở dưới làn nước để làm mát cơ thể dưới thời tiết nắng nóng 40 độ C.
Hạn hán và nắng nóng kéo dài ở dọc lưu vực sông Dương Tử gây đe dọa mùa màng ở nhiều nơi.
Mực nước của sông Dương Tử giảm sâu không chỉ ảnh hưởng tới cuộc sống thường ngày của những người dân như ông Wan mà còn gây ra hậu quả không nhỏ tới nền kinh tế Trung Quốc. Bởi thuỷ điện vẫn còn là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng nhất ở Trung Quốc.
Thiếu điện nghiêm trọng, nhiều nhà máy tạm đóng cửa
Cụ thể, sông Dương tử khô cạn đã làm ảnh hưởng tới việc phát điện ở nhiều nhà máy thuỷ điện quan trọng. Điều này gây ra sự hỗn loạn năng lượng trên khắp các vùng của Trung Quốc. Theo đó, các thành phố lớn như Thượng Hải cũng phải tắt bớt đèn và ngừng hoạt động thang cuốn, cũng như giảm sử dụng điều hoà bất chấp nắng nóng để tiết kiệm điện.
Ngoài ra, nhà sản xuất xe điện Tesla đã đưa ra cảnh báo về khả năng chuỗi cung ứng cho nhà mát ở Thượng Hải bị gián đoạn. Trong khi đó, các nhà máy của Toyota và CATL (nhà sản xuất pin xe điện hàng đầu thế giới) cũng phải tạm thời đóng cửa.
Sông Gia Lăng (một nhánh của sông Dương Tử chảy qua thành phố Trùng Khánh), bị cạn trơ đáy do nắng nóng và hạn hán kéo dài, ngày 25/8. Ảnh: AFP
Theo các chuyên gia, biến đổi khí hậu có thể tiếp tục gây ra những đợt nắng nóng và hạn hán thường xuyên hơn trong tương lai. Đợt nắng nóng bất thường và hạn hán kéo dài lần này cũng đặt ra câu hỏi về sự phụ thuộc của quốc gia tỷ dân vào thủy điện.
Trên thực tế, Trung Quốc là quốc gia đầu tư mạnh nhất cho năng lượng gió và năng lượng Mặt Trời. Đồng thời quốc gia này cũng đang đầu tư vào năng lượng tái tạo khi cố gắng giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu. Các công ty ở Trung Quốc đã đầu tư tới 98 tỷ USD vào năng lượng sạch trong nửa đầu năm 2022, cao gấp đôi so với cùng kỳ năm 2021.
Thế nhưng, theo BloombergNEF, thủy điện vẫn được coi là nguồn năng lượng tái tạo quan trọng nhất ở Trung Quốc khi chiếm tới 18% tổng sản lượng của quốc gia này vào năm 2020.
Điều này cũng đặt ra thách thức mà Trung Quốc phải đối mặt nếu muốn dừng phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch, vì điện gió và điện Mặt Trời còn kém ổn định hơn.
Sau cuộc khủng hoảng vào năm 2021 khiến các nhà máy phải cắt điện, Trung Quốc bắt đầu lên kế hoạch xây dựng thêm những nhà máy điện than. Cụ thể, các mỏ than ở quốc gia này đã tăng sản lượng lên tới 11 % trong năm nay.
Tuy nhiên, các kho dự trữ than cũng chẳng giúp ích được gì nhiều cho Tứ Xuyên, nơi thủy điện chiếm tới 3/4 công suất phát điện.
Tình trạng thiếu điện do hạn hán kéo dài khiến nhiều nhà máy tại tỉnh Tứ Xuyên bị ngừng cấp điện cho tới hết ngày 25/8. Cụ thể, nhiều công ty như Toyota, CATL cũng phải đóng cửa các cơ sở sản xuất trong khu vực trong vài ngày. Nhà sản xuất vật liệu polysilicon Tongwei cũng cho biết, nhà máy của họ bị ảnh hưởng và điều này khiến nguồn cung sản phẩm cần thiết để chế tạo pin Mặt Trời bị sụt giảm.
Ngoài ra, việc thiếu điện cũng gây ra những ảnh hưởng vượt xa khỏi tỉnh Tứ Xuyên. Theo đó, Bến Thượng Hải đã phải tắt điện trang trí, thành phố Vũ Hán cũng phải tạm dừng hoạt động trình diễn ánh sáng nổi tiếng trên sông Dương Tử.
Các chuyên gia cũng đưa ra cảnh báo rằng, tình trạng thiếu điện kéo dài có thể đặt ra những nguy cơ đối với nền kinh tế của Trung Quốc.
Tại thành phố Vũ Hán, nhiệt độ trong thời gian qua cũng thường xuyên vượt mốc 40 độ C. Anh Luo Yi, một nhân viên 26 tuổi tại một bến phà trên sông Dương Tử, cho biết: "Đây là mùa hè nóng nhất mà tôi có thể nhớ được". Công ty của anh đã đưa bến phà nổi vào gần bờ để có thêm chỗ cho tàu thuyền có thể di chuyển trên dòng sông khô hạn.
Trong khi đó, tại Heartland 66, một trong những trung tâm thương mại sang trọng hàng đầu ở Vũ Hán, người dân phải đi bộ trên những chiếc thang cuốn tạm dừng hoạt động. Máy điều hòa không khí cũng được đặt ở mức tiết kiệm năng lượng và nó khiến cho các khu ẩm thực trên các tầng cao nhất trở nên ngột ngạt.
Người dân phải đi bộ trên thang cuốn để tiết kiệm điện tại một trung tâm thương mại ở Vũ Hán, ngày 22/8. Ảnh: Bloomberg
"Thủ phạm" gây nắng nóng và hạn hán kéo dài ở Trung Quốc
Tình trạng thiếu điện sẽ được cải thiện khi thủ phủ Thành Đô của tỉnh Tứ Xuyên có mưa trở lại từ ngày 25/8. Nhưng về dài hạn, cả Trung Quốc và thế giới vẫn sẽ phải đối mặt với những thách thức ngày càng gia tăng từ hiện tượng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu.
Tại thành phố Vũ Hán, cái nóng gay gắt chưa thể ngăn được ông Wan cùng những người khác mạo hiểm đi bơi.
Nhìn mực nước sông Dương Tử, ông Jiang Guangming, một người từng chèo thuyền trên sông ngay từ khi còn nhỏ, chia sẻ: "Những năm trước, nước sông ngập lên tới mặt đường. Nhưng năm nay, ngay cả cát ở lòng sông còn lộ ra".
Hạn hán kéo dài khiến mực nước sông Dương Tử giảm thấp kỷ lục. Ảnh: Reuters
Thủy điện chiếm tới khoảng 80% công suất điện của tỉnh Tứ Xuyên. Tuy nhiên, lưu lượng nước trên sông Dương Tử khô cạn khiến sản lượng điện bị suy giảm. Điều này không đáp ứng được nhu cầu về sử dụng các thiết bị làm mát của người dân ở trong khu vực, đặc biệt là khi nhiệt độ liên tiếp hơn 40 độ C.
Thời tiết nắng nóng bất thường kéo dài và tình trạng cắt điện luân phiên cho thấy tác động của biến đổi khí hậu và hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng.
Anh Hou Liqiao, một tài xế taxi 32 tuổi, chia sẻ: "Dù không được học hành nhiều nhưng tôi cho rằng vấn đề này là do biến đổi khí hậu gây ra. Thời tiết ngày càng khắc nghiệt và mỗi năm lại nóng hơn".
Theo nhận định của các nhà khí tượng học ở Trung Quốc, biến đổi khí hậu chính là nguyên nhân gây ra hiện tượng thời tiết cực đoan năm nay. Các chuyên gia cảnh báo rằng các đợt nắng nóng tương tự như hiện nay có thể sẽ xuất hiện thường xuyên hơn trong tương lai.
Ông Li Shou, cố vấn chính sách cấp cao của tổ chức Hòa Bình Xanh Đông Á, cho biết cuộc khủng hoảng điện năm nay có thể khiến những nhà hoạch định chính sách ở Trung Quốc quay trở lại với nhiên liệu hóa thạch. Nhưng việc hệ thống năng lượng phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch thì sẽ khiến tác động đến khí hậu trong tương lai càng trở nên nghiêm trọng.
Nắng nóng và hạn hán gay gắt ở nhiều nơi trên thế giới
Trung Quốc không phải là quốc gia đơn độc trong cuộc chiến phải ứng phó với nắng nóng khắc nghiệt và hạn hán kéo dài trong mùa hè năm nay. Theo đó, nhiệt độ cao ở châu Âu đã góp phần khiến mực nước sông Rhine giảm sâu kỷ lục, một số nơi còn thấp xuống 30 cm. Tình trạng hạn hán kéo dài cũng khiến cho diện tích trồng lúa ở Ấn Độ giảm 13% trong năm nay. Điều này đe dọa tới nguồn cung lương thực toàn cầu.
Theo Cơ quan Khí tượng Trung Quốc dự báo, sau nắng nóng, mưa sẽ kéo dài ở khu vực phía tây Trung Quốc trong 7 ngày tới và lượng mưa sẽ nhiều hơn so với các năm trước. Do nắng nóng khắc nghiệt từ tháng 7 khiến đất đai ở nhiều vùng thuộc 4 tỉnh dọc lưu vực sông Dương Tử như Thiểm Tây, Cam Túc, Tứ Xuyên và Trùng Khánh bị khô cằn, nứt nẻ. Điều này làm tăng nguy cơ bị sạt lở khi mưa lớn.
Bài viết tham khảo nguồn: Reuters, Straitstimes, Bloomberg
