Ngày 26.10, nghị sĩ Frank Klintsevich, phó chủ nhiệm Ủy ban an ninh-quốc phòng thuộc Thượng viện Nga cho hãng tin Interfax biết: “Đã có quyết định thực hiện, nay là vấn đề tổ chức việc xây dựng căn cứ” trên quần đảo Nam Kurils (tên do Nga đặt) trong khi Nhật gọi là Lãnh thổ phương Bắc.
Nhật cũng có Ngày Lãnh thổ phương Bắc, để kỷ niệm một thỏa ước ký năm 1855 với Nga, qua đó khẳng định Nhật có chủ quyền quần đảo, một khu vực có nguồn cá phong phú ở phía bắc vùng biển Hokkaido (Nhật), và gần những mỏ dầu khí dưới biển. Ban đầu, chỉ có cộng đồng thiểu số Ainu sống trên các đảo, chứ người Nhật và người Nga không đến sống.
Hòi Thế chiến 2, sau khi quân phiệt Nhật đầu hàng, Hồng quân Liên Xô chiếm quần đảo ở ngoài khơi vùng Hokkaido (Nhật), không cho người Ainu ở lại. Từ đó hai bên không đạt được một thỏa ước hòa bình, khi Nga-Nhật tranh chấp chủ quyền 4 đảo Kunashir (Nhật gọi là Kunashiri) Irutup (Etorofu), Shikotan và Habomai. Ông Klintsevich không cho biết căn cứ hải quân sẽ được xây ở đảo nào.
Trong hiệp định hòa bình 1951 mà phe Đồng Minh ký với Nhật (Liên Xô không tham gia) không khẳng định Nhật có chủ quyền quần đảo. Năm 1956, Liên Xô đề nghị trả lại hai đảo Habomai và Shikotan để đổi lấy một thỏa ước hòa bình. Nhưng chỉ có một tuyên bố kết thúc chiến tranh, hai đảo này vẫn do Nga kiểm soát, và hiện có 19.000 quân Nga trú đóng tại 4 đảo.
Hồi năm 2010, khi là Tổng thống Nga, ông Dmitry Medvedev từng là lãnh đạo Nga đến thăm quần đảo Kurils. Ông tuyên bố Nga không có kế hoạch từ bỏ chủ quyền, khiến chính phủ Nhật phản đối. Tháng 7.2012, ông Medvedev lại có chuyến thăm quần đảo này.
Từ sau đó, quan điểm của Nga-Nhật hầu như không có sự thay đổi đáng kể. Nhưng Nga vẫn cấp visa cho người Nhật đến thăm và câu cá tại các đảo.
Ông Medvedev thăm đảo Kurils
Gần đây, Tổng thống Nga Vladimir Putin cùng Thủ tướng Nhật Shinzo Abe đều bày tỏ mong muốn ký thỏa ước hòa bình. Nhưng dù hai bên đã có những cuộc đàm phán hữu nghị, Nga vẫn thể hiện sức mạnh quân sự tại khu vực. Năm 2016, Moscow tổ chức một cuộc tập trận ở khu vực với 3.500 quân tham gia.
Giữa tháng 6.2017, Thống đốc Kuril, ông Oleg Kozhemyako nói: Bộ Ngoại giao Nga đã đề xuất lập Vùng kinh tế chung Nga-Nhật tại quần đảo Kuril và do Nga quản lý.
Hồi cuối năm 2016, sau chuyến thăm Nhật của ông Putin, Nga-Nhật cũng đồng ý tham gia các hoạt động kinh tế chung ở quần đảo Kurils, gồm phát triển nghề cá, du lịch, chăm sóc sức khỏe và bảo vệ môi trường.
Năm 2016, Bộ Quốc phòng Nga cho biết: đang tìm hiểu khả năng nâng cấp cơ sở hạ tầng trên đảo Kunashir, không chỉ xem xét hướng nâng cấp cảng, mà còn tính chuyện nâng cấp đường băng sân bay ở đảo này.
Hồi cuối năm 2015, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu quân đội đang “tích cực tiến hành xây dựng cơ sở quân sự trên các đảo Iturup và Kunashir”, nhưng hạm đội Thái Bình Dương vẫn đặt trụ sở chính ở Vladivostock.
Hãng tin Tass dẫn lời ông Shoigu: “Tổng cộng 392 tòa nhà và cơ sở đang được xây, chỉ sử dụng vật liệu tiền chế để dễ dựng nhà. Điều này cho phép có nơi ở cho quân nhân, cất giữ khí tài quân sự phần cứng và sẵn sàng tiến hành các hoạt động”.
Ông Shoigu khẳng định các cơ sở quân sự sẽ giúp “nâng cao tinh thần sẵn sàng chiến đấu của bộ binh ở vùng biên giới phía đông Nga”. Ông cũng nói có xây cả trường, khách sạn và nhà trẻ. Nguyên vật liệu cần thiết đã được chuyển đến đảo để tiến hành xây dựng suốt mùa đông.
Theo Newsweek, vào lúc CHDCND Triều Tiên có tham vọng hạt nhân, Trung Quốc tuyên bố chủ quyền hầu như toàn bộ Biển Đông làm hai khu vực này tăng căng thẳng, thì Nga muốn phục hồi thế lực ở Thái Bình Dương.
3 binh chủng Nga hiện cùng Ấn Độ tập trận chung gần Vladivostock, đồng thời cử hai tàu chiến Nga thực hiện chuyến hải hành 4 tháng ở Thái Bình Dưỡng để giới thiệu sự hiện diện hải quân Nga tại khu vực này.