Với con số kỷ lục 11,79 triệu sinh viên dự kiến tốt nghiệp các trường đại học Trung Quốc trong năm nay, vấn đề tuyển dụng cho lực lượng trẻ tuổi hùng hậu này trở thành một mối quan ngại lớn trong bối cảnh phục hồi sau đại dịch chậm chạp và việc làm vẫn khan hiếm.
Tỷ lệ người trẻ thất nghiệp ở Trung Quốc đạt mức cao mới trong nửa đầu năm 2023. Theo thống kê chính thức, hơn 1/5 số người trong độ tuổi 16 - 24 ở nước này được cho là thất nghiệp từ tháng 4 đến tháng 6. Chính phủ Trung Quốc quyết định cần phải hiệu chỉnh lại và chọn không công bố tỷ lệ thất nghiệp từ tháng 7 đến tháng 11 năm ngoái.
Cho đến 17/1 năm nay, các nhà chức trách công bố tỷ lệ thanh niên thất nghiệp sửa đổi trong tháng 12/2023 là 14,9%, con số không bao gồm những người đang đi học.
Những người tìm việc tại một hội chợ việc làm ở tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. (Ảnh: Tân Hoa Xã)
Tăng cường bằng cấp
Hầu hết các trường đại học đều cho rằng năm 2023 có phần khởi sắc hơn so với năm 2022, khoảng thời gian Trung Quốc vẫn đang thực hiện các biện pháp Zero-COVID nghiêm ngặt. Tuy nhiên, quá trình phục hồi diễn ra chậm chạp và đa số các trường đại học vẫn chứng kiến tỷ lệ việc làm của sinh viên tốt nghiệp giảm đáng kể so với mức trước đại dịch năm 2019.
Đại học Giao Thông Thượng Hải, một trong những trường đại học hàng đầu của Trung Quốc, có tỉ lệ sinh viên tốt nghiệp tìm được việc làm thấp hơn 3% so với mức năm 2019.
Tương tự, Đại học Kinh doanh Vũ Hán (tỉnh Hồ Bắc), xếp thứ 453, cũng có tỉ lệ sinh viên tốt nghiệp tìm được việc làm thấp hơn 10% so với năm 2019.
Trong bối cảnh thị trường việc làm khan hiếm và tính cạnh tranh cao, ngày càng nhiều sinh viên tốt nghiệp trì hoãn kế hoạch tìm việc để theo đuổi các chương trình giáo dục sau đại học hoặc chứng chỉ bổ sung, để có được nhiều bằng cấp hơn. Đặc biệt là tại các đại học hàng đầu khi có tới 70% sinh viên tốt nghiệp lựa chọn con đường này vào năm 2023.
Xu hướng này cũng là một trong những nguyên nhân chính đẩy tỷ lệ việc làm của sinh viên tốt nghiệp tại một số trường đại học danh tiếng nhất Trung Quốc xuống mức thấp nhất từ trước đến nay. Trong đó có cả đại học Phúc Đán, Giao Thông Thượng Hải, Thanh Hoa và New York Thượng Hải.
Theo báo cáo mới nhất, chỉ có 18% sinh viên đại học tại Đại học Phúc Đán tìm được việc làm. Và tại Đại học Thanh Hoa, con số này là khoảng 15%.
Để các con số ít bi quan hơn, từ năm 2023, phần lớn các trường đại học ở Trung Quốc đã áp dụng thuật ngữ mới "tỷ lệ có việc làm" (bao gồm những người đã tìm được việc làm và những người tiếp tục theo học nâng cao), để thay cho cụm từ "tỷ lệ việc làm" chỉ tính những sinh viên tốt nghiệp tìm được việc làm chính thức.
Công việc truyền thống không còn ưu tiên
Cũng trong báo cáo của nhiều trường đại học ở Trung Quốc, ngày càng có nhiều sinh viên tốt nghiệp không bị ràng buộc bởi hợp đồng lao động chính thức và những sinh viên đó cũng cần được coi là có việc làm.
Theo đó, thay vì lao ngay vào một lĩnh vực công việc truyền thống, ngày càng nhiều sinh viên tốt nghiệp ở Trung Quốc lựa chọn các công việc bán thời gian, tự do linh hoạt hoặc khởi nghiệp.
Hơn 4% sinh viên khóa 2023 tại Đại học Cát Lâm, một trường đại học hàng đầu ở đông bắc Trung Quốc, làm việc tự do hoặc bắt đầu kinh doanh riêng sau khi tốt nghiệp, so với mức dưới 0,5% vào năm 2019.
Tại miền trung Trung Quốc, Đại học Hồ Bắc (xếp thứ 134) chứng kiến 21,5% cử nhân của họ trở thành người lao động tự do hoặc làm công việc không ký hợp đồng lao động trong năm ngoái. Con số này tăng so với mức 17% vào năm 2019.
Khi nền kinh tế gig (công việc bán thời gian và ngắn hạn) và nền kinh tế số của Trung Quốc ngày càng phát triển, những người trẻ tuổi tìm thấy nhiều cơ hội kiếm tiền hơn trong nhiều lĩnh vực linh hoạt thay vì công việc văn phòng truyền thống, như giao đồ ăn, phát sóng trực tiếp (livestream) và sáng tạo nội dung trên mạng xã hội.
"Ngoài việc tình hình kinh tế chưa thực sự khởi sắc, việc lĩnh vực thương mại điện tử phát triển nhanh chóng của Trung Quốc ảnh hưởng lên nền kinh tế thực, sự xuất hiện của công nghệ AI có thể khiến các công ty cắt giảm nhân công, và sự thiếu hụt đầu tư tư nhân đáng kể, tất cả những yếu tố này đều không có lợi cho việc tạo thêm việc làm" , ông Pengpeng, Chủ tịch Điều hành Hiệp hội Cải cách tỉnh Quảng Đông, cảnh báo.
