“Cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine và châu Âu bắt đầu từ Crimea và phải kết thúc với Crimea, thông qua việc giải phóng nó. Không thể nói khi nào điều đó xảy ra nhưng chúng tôi đang liên tục bổ sung các yếu tố cần thiết để giải phóng Crimea. Tôi biết chúng tôi sẽ giành lại Crimea của Ukraine”, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói trong bài phát biểu qua video hôm 9/8.
Các cuộc tấn công vào căn cứ của Nga trên Crimea có thể làm trầm trọng thêm cuộc xung đột hiện nay. Ảnh: Reuters
Nhà lãnh đạo Ukraine cho rằng, sẽ không có hòa bình ở Biển Đen và Địa Trung Hải “chừng nào Nga còn sử dụng Crimea như một căn cứ quân sự”.
Ngay trước phát biểu trên của ông Zelensky, đã có một loạt vụ nổ xảy ra tại một sân bay của Hải quân Nga, gần thị trấn Novofedorovka, phía Tây bán đảo Crimea. Đây có thể là một cuộc tấn công có chủ đích của Ukraine dù chưa có xác nhận chính thức và Kiev đã phủ nhận trách nhiệm về các vụ nổ.
Theo truyền thông địa phương, vụ nổ xảy ra trong khu vực sân bay quân sự Saki gần làng Novofedorovka, quận Saki. Đây là căn cứ không quân của Bộ Quốc phòng Nga, có các máy bay phản lực và trực thăng phục vụ cho không quân và hải quân.
Nếu thực sự là một cuộc tấn công quân sự, đây sẽ là cuộc tấn công đầu tiên trên Crimea kể từ khi Nga sáp nhập bán đảo này vào 8 năm trước. Điều này có ý nghĩa biểu tượng tương tự vụ chìm tàu Moskva – soái hạm của Hạm đội Biển Đen Nga hồi tháng 4. Đây có thể là lý do tại sao Nga không cho rằng vụ nổ ở Crimea là một cuộc tấn công của Ukraine, mà chỉ do một số đạn phát nổ vì bảo quản không tốt.
Nguy cơ leo thang chiến tranh
Việc các mục tiêu ở Crimea bị tấn công sẽ có ý nghĩa khác đối với Nga so với cuộc chiến ở Donbass và phần còn lại của Ukraine. Theo cách giải thích của Nga, các cuộc tấn công vào Crimea nghĩa là cuộc chiến đã chuyển sang lãnh thổ của Moscow và có nguy cơ làm leo thang chiến tranh.
Trong khi đó, Ukraine vẫn coi Crimea là một phần lãnh thổ của mình. “Chúng tôi sẽ giải phóng tất cả các vùng lãnh thổ của mình, trong đó có Crimea. Crimea là một mục tiêu chiến lược với Ukraine bởi đó là lãnh thổ của Ukraine. Nhưng chúng tôi sẽ tiến hành việc này theo từng bước”, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksiy Reznikov nói trong cuộc trả lời phỏng vấn với CNN vào giữa tháng 6.
Ông Reznikov cũng cho biết bước đầu tiên sẽ là ổn định tình hình thực địa để ngăn cản những tổn thất lớn hơn của Ukraine trước quân đội Nga. Trong giai đoạn thứ hai, Ukraine sẽ đẩy lùi lực lượng Nga về các vị trí như trước chiến dịch quân sự ngày 24/2.
Đối với Nga, Crimea thậm chí còn quan trọng hơn phần còn lại của Ukraine. Bán đảo này nằm dưới sự kiểm soát của Nga trong hơn 2 thế kỷ. Nhiều người dân tộc Nga đã sinh sống ở đó trong thế kỷ 18 và 19 và nhà lãnh đạo Liên Xô Stalin tiếp tục chính sách này trong thế kỷ 20.
Trong Liên Xô, Crimea ban đầu thuộc về Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Nga (SSR). Đến năm 1954, Crimea được trao cho Lực lượng SSR Ukraine theo lệnh của Nikita Khrushchev, người kế nhiệm Stalin.
Sau khi Liên Xô tan rã, Crimea chính thức trở thành lãnh thổ của Ukraine, mặc dù Kiev chưa bao giờ có thể khẳng định hoàn toàn quyền lực của mình. Ukraine đã trao quy chế tự trị cho bán đảo, ký các thỏa thuận cho Nga thuê cảng Sevastopol - nơi đóng quân của Hạm đội Biển Đen. Thỏa thuận cho thuê đã cho phép Nga tiếp cận quân sự đến Biển Đen.
Đến năm 2014, Maidan nổ ra tại Ukraine và cựu Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych bị lật đổ và buộc ông phải chạy sang Nga. Vào thời điểm đó, Điện Kremlin nhận thấy nguy cơ mất Sevastopol và toàn bộ Crimea vào tay NATO, nếu Ukraine hướng về phương Tây nhiều hơn. Sau đó, Nga quyết định sáp nhập Crimea.
Liệu Ukraine có thể giành lại Crimea?
Một phần mục tiêu của Nga trong chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine là củng cố hơn nữa quyền kiểm soát đối với Crimea. Ngoài việc nỗ lực giành được Donbass, Điện Kremlin tuyên bố việc tạo ra một hành lang trên bộ tới Crimea là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của nước này.
Khi Nga đang tăng cường sức mạnh cho chiến trường ở phía Nam Ukraine, Moscow đang tạo ra một kịch bản rằng việc Kiev giành lại những lãnh thổ đã mất gần như sẽ trở nên bất khả thi.
Ukraine đang mất quyền tiếp cận Biển Azov. Ngoài ra, vì Crimea kéo dài vào Biển Đen, Nga cũng sẽ có thể kiểm soát và chặn mọi hoạt động vận chuyển liên quan đến cảng Odessa trên Biển Đen. Những cuộc giao tranh ác liệt trên Đảo Rắn cho thấy, Odessa cũng là một trong những mục tiêu trong chiến dịch quân sự của Nga.
Hiện chưa rõ Ukraine đã lên kế hoạch giành lại Crimea như thế nào. Ông Yuriy Sak, cố vấn Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, cho biết, việc trao quyền kiểm soát Crimea lại cho Ukraine là một vấn đề cần được đàm phán về mặt ngoại giao, song làm thế nào để đạt được lợi ích bằng việc đàm phán đến nay vẫn là điều chưa rõ ràng.