Năm 2012, sự ra đời của chương trình truyền hình thực tế Giọng hát Việt tạo nên một cơn sốt trong lòng khán giả, trở thành đối thủ cạnh tranh đáng gờm nhất của Vietnam Idol mùa thứ tư. Sau nhiều tháng so kè căng thẳng, đến giai đoạn này, Giọng hát Việt và Vietnam Idol đều đã bước đến giai đoạn nước rút để về đích.
Cùng thu hút sự quan tâm của khán giả, hai chương trình có những điểm trái ngược thú vị.
Format
Xét về format, Giọng hát Việt hấp dẫn hơn Vietnam Idol ở giai đoạn đầu lên sóng. Yếu tố hot của Giọng hát Việt nằm ở màn xoay ghế chọn thí sinh với tiêu chí duy nhất là giọng hát (vòng Giấu mặt) hay việc ép thí sinh phải chiến đấu để loại một đồng đội (vòng Đối đầu). Ở những tập đầu tiên, có thể nhận ra sự biên tập, chọn lọc những giọng hát hay, gây hiệu ứng mạnh để phát sóng, không có thảm họa hay tiết mục nhí nhố.
Tuy nhiên, đến vòng liveshow, với kịch bản lặp lại trong nhiều tuần, khán giả bắt đầu cảm thấy mệt mỏi, thí sinh cũng có vẻ đuối sức khi phải cố gắng chứng tỏ khả năng hoàn thiện mình trong mỗi tuần bước lên sân khấu. Thêm nữa, do không có định hướng rõ ràng về chủ đề trong mỗi liveshow nên các phần thi của 7 thí sinh khá lộn xộn và ít hòa quyện.
Ngược lại, vòng loại Idol xem trọng sự chân thật, hài hước với mọi đối tượng trong xã hội có chung niềm đam mê ca hát. Họ đến Vietnam Idol có thể chẳng phải vì giấc mơ trở thành thần tượng mà chỉ là để được lên tivi một lần trong đời. Vòng loại vì thế chứng kiến không ít màn trình diễn nhạt nhòa, dở tệ và các "chiêu trò" tấu hài để chọc cười khán giả.
Tuy nhiên, càng về sau, khán giả được chứng kiến sự trưởng thành, chín chắn của thí sinh, sự thay đổi và thử thách mình qua từng dòng nhạc khác nhau theo chủ đề. Vì vậy, Vietnam Idol tạo được ấn tượng nhiều hơn trong những vòng Gala.
Cách thức lựa chọn thí sinh cũng là điều gây tranh cãi nhiều nhất giữa hai cuộc thi này. Vai trò của giám khảo Idol bị giới hạn đến vòng Gala. Trừ một lần được cứu thí sinh, còn lại, kết quả cuộc thi hoàn toàn phụ thuộc vào lượng tin nhắn của khán giả. Vì thế mới xảy ra chuyện thí sinh hát tốt như Hoàng Quyên suýt bị loại, và thí sinh bị đánh giá là giọng yếu, phô như Hương Giang lại liên tiếp nằm ở top an toàn.
Giọng hát Việt phân chia quyền lực của huấn luyện viên và khán giả khá rõ ràng. Thí sinh tự chọn đội để về trong vòng Giấu mặt, huấn luyện viên quyết định loại ai ở vòng Đối đầu, ở vòng Liveshow khán giả nắm 50% quyền quyết định thông qua tin nhắn. Người chọn thí sinh trong phần hát sing-off là huấn luyện viên. Tuy nhiên, sau đó, quyền lực được chia sẻ giữa đội hình ngồi "ghế nóng" và khán giả, với suất vào thẳng vào sau dành cho người được bình chọn nhiều nhất. Kết quả này được đánh giá là công bằng và hạn chế được sự thiên vị. Chỉ có hai lần, Thái Trinh và Trúc Nhân bị loại bởi huấn luyện viên gây nhiều tiếc nuối và tranh cãi trong cộng đồng mạng.
Giám khảo
Phong cách nhận xét là một trong những tương phản rõ rệt nhất của giám khảo Vietnam Idol và huấn luyện viên Giọng hát Việt. Ngay từ vòng Giấu mặt, các huấn luyện viên Giọng hát Việt đã chứng tỏ khả năng thu hút khán giả nhờ tài ăn nói và sự thông minh, khéo léo để lôi kéo các thí sinh, khi ấy đa số vẫn vô danh, về đội của mình.
Những cuộc tranh giành gay cấn và không chút khoan nhượng giữa 4 gương mặt nổi tiếng showbiz Việt: Hồ Ngọc Hà, Thu Minh, Đàm Vĩnh Hưng, Trần Lập khiến không khí của chương trình được đẩy lên mức cao trào. Hà Hồ với câu nói "lịch sử": "Quốc Cường là phải để cho Hà Hồ", Mr Đàm dùng kim cương để "chiêu dụ" thí sinh hay Thu Minh, Trần Lập giành nhau Bảo Anh là những điểm nhấn thú vị của chương trình.
Tuy nhiên, những lời khen áp đảo của 4 huấn luyện viên cũng gây ra những hiệu ứng trái chiều. Khán giả e ngại thí sinh sẽ bị "ru ngủ" bởi những lời khen ngọt lịm mà ảo tưởng về vị trí của mình. Thực tế, việc Hà Hồ so sánh Bảo Anh với Taylor Swift vô tình tạo thành gánh nặng cho Bảo Anh sau đó, khi phong độ của cô không còn như tập đầu. Giải thích về điều này, Hà Hồ chia sẻ: "The Voice xem thí sinh là những ca sĩ thực thụ, vì vậy chúng tôi không được phép nặng lời, làm tổn thương các em".
Trong khi đó, các giám khảo của Vietnam Idol đưa ra những đánh giá thiên về chuyên môn nhiều hơn là cảm xúc. Nữ giám khảo xinh đẹp và vui tính Mỹ Tâm không ngần ngại đưa ra những nhận xét nghiêm khắc: "Em đã có một đêm thi thất bại", kể cả về phần nhìn: "Hương Giang đêm nay mặc váy quá ngắn"... Hành động bỏ ra ngoài khi thí sinh đang hát của Quốc Trung ở vòng loại cũng bị lên án là thiếu tôn trọng thí sinh. Rõ ràng, mỗi bên có một quan điểm khác nhau để "mài ngọc". Nếu Vietnam Idol chọn "thuốc đắng dã tật" thì The Voice lại muốn "lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau".
Thí sinh
Với Giọng hát Việt, ta có thể tạm hình dung hình ảnh một người có sẵn tố chất được đào tạo để trở thành ngôi sao. Sau những ngày đầu được các huấn luyện viên dắt đi hát, đi sự kiện cùng, đến lúc này, Bùi Anh Tuấn, Thái Trinh, Tiêu Châu Như Quỳnh, Đồng Lan... đã sở hữu một lượng fan đông đảo cũng như có mức cát-xê không thua gì các ca sĩ nổi tiếng.
Ngay cả Bảo Anh, thí sinh đội Trần Lập cũng khẳng định, việc bị loại sớm ở cuộc thi không ảnh hưởng đến thu nhập của cô khi đi hát. Ngoài việc có thu nhập, đi diễn thường xuyên còn giúp thí sinh có thêm kinh nghiệm sân khấu cũng như giữ được sức nóng với khán giả.
Trái lại, thí sinh Idol được xem là những viên ngọc thô đang trong quá trình mài giũa. Họ phải sống tập trung, không được tự ý nhận show riêng, nên thường chỉ xuất hiện trong những chương trình nhỏ, mang tính chất cộng đồng, họp fan... Dù những lời mời chạy show dành cho Hương Giang, Hoàng Quyên... không phải là ít, nhưng các thí sinh đều hạn chế nhận lời.
Theo quan điểm của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng, "Thí sinh một tuần hát một lần trên sân khấu VN Idol đã là quá đủ". Vị giám khảo của chương trình có lý lẽ riêng khi muốn thí sinh của mình tập trung toàn lực cho một thứ và không phân tâm để đạt kết quả tốt nhất.
Xét về chất lượng thí sinh, năm nay Vietnam Idol ít tạo được hiệu ứng mạnh như mùa trước. Nhìn vào Top 4, người ta thấy một Hoàng Quyên có nhiều điểm tương đồng với Uyên Linh nhưng lại thiếu cá tính âm nhạc; một Bảo Trâm lạ, có nhiều tiến bộ nhưng không có sự lột xác nào rõ ràng; một Ya Suy tình cảm, dễ thương nhưng phong độ thất thường; và một Hương Giang chủ yếu được yêu thích vì những lý do cá nhân hơn là chất giọng.
Trong khi đó, thí sinh The Voice thể hiện rõ cá tính, có định hướng phong cách rõ ràng và tạo được ấn tượng. Đồng Lan được nhớ đến với hình ảnh cô gái hát nhạc Pháp theo kiểu vintage, hoang dại; Đinh Hương có chất điên cần thiết của một người nghệ sĩ thực thụ chuyên soul, rock; Trúc Nhân hát như "lên đồng" khiến khán giả nổi gai ốc, còn Bùi Anh Tuấn nhẹ nhàng, hút các teen girl theo kiểu "hoàng tử" lãng mạn.
Hiệu ứng và scandal
Xét về hiệu ứng truyền thông, Giọng hát Việt có sức lan tỏa tốt hơn. Chưa có một cuộc thi nào mà các thí sinh thành "sao" dễ dàng và nhanh chóng như Giọng hát Việt. Cũng chưa có cuộc thi nào lại được truyền thông và dư luận quan tâm nhiều như thế. Từ chuyện huấn luyện viên mặc hàng hiệu khi ngồi ghế nóng, thí sinh các đội được luyện tập ở những nơi xa hoa, sang trọng nhất, cả chuyện tình cảm của các thí sinh, huấn luyện viên và cả giám đốc âm nhạc... đều trở thành đề tài tốn nhiều giấy mực của báo chí.
Thế nhưng, việc nổi tiếng từ quá sớm cũng mang lại những hệ lụy không nhỏ. Sau những choáng ngợp ban đầu, Giọng hát Việt bắt đầu gây tranh cãi vì những scandal liên tiếp, từ chuyện thực lực của thí sinh cho đến chuyện công tư của giám đốc âm nhạc chương trình. Bảo Anh, Thiều Bảo Trang là hai thí sinh bị áp lực nặng nề nhất từ những scandal trên. Quá nhiều scandal từ Giọng hát Việt cũng khiến cho tiêu chí chỉ chú trọng vào giọng hát của cuộc thi phần nào mất đi ý nghĩa.
Nghi án dàn xếp kết quả và chuyện tình cảm của giám đốc âm nhạc Phương Uyên được xem là scandal lớn của làng giải trí trong năm 2012.
Vietnam Idol năm nay lại rất "im ắng" so với mùa trước, một phần cũng vì sự cạnh tranh của The Voice. Sau scandal "nói xấu" Bảo Anh, Bảo Trúc bị giám khảo Nguyễn Quang Dũng phê bình ngay trên sóng truyền hình trực tiếp và đã nhanh chóng bị loại. Những ồn ào của chương trình bây giờ có lẽ chỉ xoay quanh thí sinh Hương Giang.
Ban giám khảo Idol nhìn nhận: "Rất khó để tìm được một thí sinh tạo được hiệu ứng như Uyên Linh vì còn phụ thuộc vào yếu tố may mắn. Chúng tôi cũng không có nhu cầu tìm một Uyên Linh hay Văn Mai Hương thứ hai. Chúng tôi tìm một tài năng âm nhạc mới, có thể không hot bằng nhưng có chỗ đứng riêng ở một dòng nhạc nào đó. Không phải năm nào chúng ta cũng có thể tìm được những thí sinh hot như mong đợi của khán giả. Đó là chuyện bình thường".