Đinh Triệu Trung (sinh năm 1936) tại TP Ann Arbor, bang Michigan (Mỹ), là một trong những nhà Vật lý nổi tiếng thế giới, ông đã có những đóng góp đáng kể cho lĩnh vực Vật lý hạt cơ bản. Ông Đinh lớn lên ở Trung Quốc trong một thời kỳ đầy biến động của lịch sử đất nước.
Ông Đinh Triệu Trung.
Để không ảnh hưởng đến việc học của Đinh Triệu Trung , cha mẹ anh đã làm giáo viên đầu tiên của anh ở nhà khi rảnh rỗi, bất cứ khi nào rảnh rỗi, họ sẽ dạy anh đọc, đọc viết và số học. Cha anh từng nói: "Phần lớn giáo dục tiểu học của Đinh Triệu Trung đều do chính mẹ anh ấy dạy."
Trên thực tế, lý do khiến Đinh Triệu Trung trở thành một nhà khoa học vĩ đại trong tương lai không thể tách rời khỏi sự hướng dẫn, phương pháp giáo dục và hành động tinh tế của cha mẹ ông.
Từ năm 1946 đến năm 1947, cha ông giảng dạy tại Đại học Sơn Đông và Đinh Triệu Trung cũng sống ở Thanh Đảo cùng cha mẹ. Ông được gửi đến một trường tiểu học Công giáo. Vì trước đây ông chưa được học chính quy nên Đinh Triệu Trung đã gặp phải những khó khăn lớn trong việc học trong một thời gian, điều này khiến ông mất hứng thú với việc học trong một thời gian.
Tuy nhiên, bố mẹ ông không đánh đập, mắng mỏ, cũng không ép buộc ông học hành. Ngược lại, tôi đưa cháu đi xem triển lãm và nghe Kinh kịch lúc rảnh rỗi để kích thích cháu ham học hỏi. Dưới sự dạy dỗ kiên nhẫn của cha mẹ, ông dần trở nên thích học. Sau đó, Đinh Triệu Trung nói một cách biết ơn:
"Bởi vì tôi không được đi học chính thức trong những năm chiến tranh, và tôi không có hứng thú với trường học, nên tôi đã gặp rất nhiều khó khăn khi học ở ngôi trường Công giáo này. Tôi rất biết ơn vì cha mẹ tôi không bao giờ hạ thấp tôi mà luôn kích thích sự quan tâm của tôi, họ không thúc ép con mình phải đạt điểm cao ở trường như nhiều bậc cha mẹ Trung Quốc vẫn làm."
Mùa xuân năm 1950, Đinh Quang Hải xin vào làm giáo sư khoa Kỹ thuật Xây dựng của Đại học Quốc gia Đài Loan nên cả gia đình sống trong ký túc xá của Đại học Quốc gia Đài Loan - số 4, ngõ 33, đường Taishun, thành phố Đài Bắc. Dinh thự này tồn tại hơn 40 năm cho đến khi Đinh Quang Hải qua đời. Kể từ đó, gia đình cuối cùng cũng có một nơi ở cố định, và cuộc sống của họ đã thay đổi kể từ đó.
Đinh Triệu Trung được nhận vào trường trung học Chenggong Đài Bắc vào mùa thu năm 1949. Tuy nhiên, anh chỉ học ở đó một năm, sau đó chuyển đến trường cấp hai Jianguo, một trường cấp hai hàng đầu ở thành phố Đài Bắc, dựa vào sức lực của bản thân.
"Những người đạt được những điều vĩ đại trong thời cổ đại không chỉ có tài năng vượt trội mà còn có ý chí kiên trì."
Kể từ đó, câu nói nổi tiếng này đã trở thành phương châm học tập và làm việc suốt đời của Đinh Triệu Trung.
Trong tâm trí của Đinh Triệu Trung, mẹ ông là người đã truyền cảm hứng và đam mê học hỏi cho ông. Bà không bao giờ áp đặt yêu cầu ông đạt điểm số hoàn hảo 100. Bà luôn áp dụng phương pháp giáo dục mềm mỏng và không tạo áp lực.
Đinh Triệu Trung đặc biệt thích đặt câu hỏi cho giáo viên khi học, một số câu hỏi mà giáo viên không thể trả lời ngay. Giáo viên toán của anh ấy từng nói với đồng nghiệp của anh ấy với sự ngưỡng mộ:
"Học sinh này có một công việc khó khăn. Anh ấy đã học chăm chỉ, nhưng anh ấy không phải là một cuốn sách chết. Những học sinh tôi đã dạy có điểm tốt hơn anh ấy, nhưng những học sinh đó thì không. Không học tốt, bạn không có sức chịu đựng, và rất khó để phát triển thêm." Ông nói.
Do đạt điểm xuất sắc, Đinh Triệu Trung được nhà trường tiến cử vào Học viện Công nghệ Đài Nam (sau này đổi tên thành Đại học Chenggong) ở thành phố Đài Nam, lúc đó chỉ là một trường đại học hạng hai ở Đài Loan, điều này khiến ông rất thất vọng.
Đinh Triệu Trung nói với giáo viên mà không do dự: "Tôi muốn tham gia kỳ thi tuyển sinh." Lý tưởng và mục tiêu trong trái tim ông là trường đại học tốt nhất ở Đài Loan - Đại học Quốc gia Đài Loan. Sau khi được sự đồng ý của cha mẹ, ông đã từ bỏ tư cách được tiến cử.
Sau khi vào đại học, mặc dù Đinh Triệu Trung học ở Khoa Cơ khí, nhưng ông dần dần có hứng thú với vật lý, nhưng lại thiếu nhiệt tình với kỹ thuật cơ khí. Ông say mê đọc tiểu sử của các nhà vật lý nổi tiếng như Einstein, Marie Curie, Galileo, Faraday... điều khiến ông xúc động nhất là con đường khoa học mà Faraday đã đi. Ông đã viết trong nhật ký của mình:
"Faraday thích suy nghĩ độc lập, và anh ấy không bao giờ tin vào kết luận của sách, thậm chí là lời của các nhà chức trách nổi tiếng. Bất cứ khi nào có thể, anh ấy đã cố gắng tự kiểm tra nó. Faraday rất thích làm thí nghiệm, và gần như toàn bộ số tiền tiêu vặt của anh ấy đều được dành dụm để mua đồ dùng thí nghiệm. Nếu không đủ tiền, anh ta tìm cách khác, thậm chí có khi muối trên bàn ăn cũng được anh ta dùng để thí nghiệm. Trong tương lai, tôi cũng sẽ tôn trọng sự thật và không mê tín vào chính quyền như Faraday."
Vào mùa hè năm 1956, Đinh Triệu Trung trở về với cha mẹ trong kỳ nghỉ hè. Lúc này, ông muốn chuyển trường, chuyển ngành. Một ngày nọ, sau bữa tối, ông nói với cha mình:
"Con muốn chuyển sang khoa vật lý để học."
"Con có hứng thú với vật lý không?" Đinh Quang Hải nghi ngờ hỏi, sau đó cảnh cáo con trai: "Con học kỹ thuật thì có thể làm được việc tốt, nhưng con học vật lý thì cần có thiên tài mới có thể lập nghiệp."
Ông cũng đặt một câu hỏi cho con trai mình: "Con có nghĩ rằng con có đủ tố chất để theo học ngành vật lý không?"
Đinh Triệu Trung đã trả lời câu hỏi của cha mình dựa trên tình yêu dành cho vật lý và kinh nghiệm học vật lý của anh ấy trong năm qua: "Miễn là con tập trung và làm việc chăm chỉ, con nghĩ con sẽ làm được."
Đinh Quang Hải cuối cùng cũng đồng ý với yêu cầu của anh ấy: "Vậy thì nhanh lên và chuẩn bị cho kỳ thi chuyển cấp."
Đinh Triệu Trung rất vui khi dốc hết tâm trí vào việc xem xét và chuẩn bị kỹ càng. Tuy nhiên, vào lúc này, một cơ hội bất ngờ đã đến. Mùa hè này, Giáo sư George Brown, hiệu trưởng Trường Kỹ thuật tại Đại học Michigan, đã đến Đài Loan để giảng bài, và ông cũng đến thăm nhà của Ding Guanhai với tư cách là khách. Ông là thầy của Ding Guanhai khi anh du học ở Mỹ hơn 20 năm trước.
Khi Ding Guanhai và Brown đang nói về mối quan hệ cũ của họ, Wang Junying xen vào, và cô ấy nửa đùa nửa thật nói với giáo sư Brown: "Giáo sư Brown, con trai tôi Đinh Triệu Trung hiện là sinh viên năm nhất đại học và muốn có cơ hội học tập tại một trường đại học của Mỹ. Bạn có thể giúp tôi cho nó đi Mỹ học được không?"
Giáo sư Brown nhìn thân hình vạm vỡ và vẻ ngoài lanh lợi của Đinh Triệu Trung, không khỏi có ấn tượng tốt. Anh ấy hoàn toàn đồng ý và nói rằng anh ấy có thể sống trong nhà của anh ấy khi anh ấy sang Mỹ du học.
Ngay sau đó, giáo sư Brown đã hoàn tất mọi thủ tục và nhanh chóng gửi một bức điện tín cho vợ chồng Đinh quang Hải: "Thủ tục du học của Đinh Triệu Trung đã hoàn tất, tôi đang đợi Ding đến Hoa Kỳ để học tiếp."
Mùa thu năm 1957, ông đạt được nguyện vọng của mình và chuyển đến Khoa Vật lý của Khoa Khoa học, đưa ra một lựa chọn quan trọng và đúng đắn cho cuộc đời của chính mình. Sau này, mỗi khi nói về vấn đề này, anh ấy luôn cười và nói: "Tất cả những điều này được quyết định trong vòng 5 phút. Cho đến nay, quyết định này dường như không sai."
Năm 1957, các nhà vật lý Trung Quốc Li Zhengdao và Yang Zhenning đoạt giải Nobel Vật lý. Sự kiện giật gân trong thế giới Trung Quốc này đã có tác động lớn đến một thế hệ thanh niên Trung Quốc bao gồm cả Đinh Triệu Trung, và đóng một vai trò to lớn trong việc khuyến khích và động viên, giống như Cui Qi, nhà vật lý người Trung Quốc và người đoạt giải Nobel Vật lý năm 1998, cho biết : "Họ là thần tượng (Role Model) của chúng tôi."
Đinh Triệu Trung cũng thầm vui mừng vì mình đã chọn đúng con đường, điều này cũng làm tăng thêm quyết tâm và sự tự tin của anh ấy trong việc trở thành một nhà vật lý.
Vào đêm Giáng sinh năm nay, đã nhận được một món quà từ cha mình - cuốn sách "Điện động lực học lượng tử" do hai nhà vật lý Liên Xô đồng tác giả. Trên trang tiêu đề của cuốn sách, người cha đã viết những lời chúc tốt đẹp nhất: "Chúc con trai tôi Giáng sinh vui vẻ".
20 năm sau, trong bài thuyết trình về giải Nobel với tựa đề "Khám phá hạt J: Ký ức cá nhân" xuất bản năm 1976, đã đề cập cụ thể đến ảnh hưởng của hai cuốn sách này đối với ông:
"Năm 1957, khi còn là sinh viên hè ở New York, tôi vô tình được cuốn sách kinh điển "Phổ nguyên tử" của G. Herzberg, từ cuốn sách, lần đầu tiên tôi biết đến khái niệm lượng tử ánh sáng và vai trò của nó trong vật lý nguyên tử. Vào đêm trước lễ tốt nghiệp đại học, cha tôi đã tặng tôi một món quà Giáng sinh - bản dịch tiếng Anh cuốn "Lực lượng tử - Động lực học" do Ashiyazer và Bereski đồng tác giả. Trong thời gian học tại Đại học Michigan, tôi đã đọc kỹ cuốn sách này và tự rút ra một số công thức."
2 năm sau, vào mùa hè năm 1959, với sự kiên trì bền bỉ và tinh thần nắm bắt thời cơ, Đinh Triệu Trung đã hoàn thành việc học mà đáng lẽ 4 năm phải hoàn thành trong 3 năm, tốt nghiệp loại ưu, đồng thời lấy bằng vật lý và vật lý thời gian cùng văn bằng 2 khoa Toán học.
Do thành tích học tập xuất sắc của mình, Đinh Triệu Trung đã nhận được học bổng từ Phòng thí nghiệm Quốc gia Oak Ridge ở Hoa Kỳ, nơi có thể duy trì chi phí học tập sau đại học của anh ấy. Các trường đại học như Michigan và Princeton cùng một số đơn vị nghiên cứu chào đón anh với tư cách nghiên cứu sinh.
Vào mùa hè năm 1962, dưới sự hướng dẫn của Giáo sư Pell và Jones, Đinh Triệu Trung đã hoàn thành luận án tiến sĩ về nghiên cứu thực nghiệm về tán xạ đàn hồi của meson π và proton, đồng thời lấy bằng tiến sĩ tại Đại học Michigan trước thời hạn.
Đinh Triệu Trung chỉ mất 6 năm để hoàn thành chương trình học đại học và sau đại học tại Hoa Kỳ, đồng thời lấy bằng cử nhân toán học và vật lý và tiến sĩ vật lý, trong khi sinh viên Mỹ bình thường cần 10 năm.
Sự việc này đã thu hút sự quan tâm của phóng viên, trong một cuộc phỏng vấn, một phóng viên đã đặt câu hỏi: "Học đại học ở Mỹ mất 4 năm, học cao học từ 5 đến 6 năm, trước sau gì cũng phải mất ít nhất 9 năm bằng tiến sĩ mà bạn chỉ sử dụng nó tổng cộng 6 năm, bí quyết của bạn là gì?"
Đinh Triệu Trung trả lời: "Hãy làm việc chăm chỉ và đừng lãng phí thời gian."
Điều thú vị là các giáo sư tại viện nghiên cứu của Đại học Michigan cũng hy vọng Đinh Triệu Trung sẽ tốt nghiệp càng sớm càng tốt, để họ có thể thở phào nhẹ nhõm càng sớm càng tốt.
"Khi tôi còn học cao học tại Đại học Michigan, tôi khác với những sinh viên Trung Quốc bình thường vốn ít nói, tôi luôn thích đặt câu hỏi và bất cứ khi nào có chút nghi ngờ, tôi đều tìm hiểu cặn kẽ vấn đề. Điểm này có lẽ khiến các giáo sư đau đầu nên khi tôi rời Đại học Michigan, các giáo sư của trường đại học này mới thực sự thở phào nhẹ nhõm!" Ông cho hay.
Sau khi lấy bằng Tiến sĩ, Đinh Triệu Trung đã có công đầu trong nghiên cứu thực nghiệm về vật lý hạt cơ bản, và một số bài báo của ông đã thu hút sự chú ý của cộng đồng vật lý Hoa Kỳ. Một số trường đại học, viện nghiên cứu thi nhau gửi thư mời với những đãi ngộ ưu ái, cuối cùng ông từ bỏ lời mời với vị trí cao hơn và chọn làm trợ lý nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Nivens của Đại học Columbia.
Năm 1976, Đinh Triệu Trung cùng các cộng sự được trao Giải Nobel Vật lý cho công trình phát hiện hạt hạ nguyên tử meson- hạt J/Psi.
Theo Ủy ban Nobel, nhóm tác giả được trao giải thưởng danh giá "cho công trình tiên phong trong khám phá một hạt cơ bản nặng thuộc loại mới". Tuy nhiên, mẹ ông đã qua đời trước khi chứng kiến con mình đạt đến đỉnh cao của khoa học.
Hiện tại, Đinh Triệu Trung đang là giáo sư Vật lý tại Viện Công nghệ Massachusetts (Mỹ). Do đó, gia đình ông Đinh Triệu Trung gồm 5 người có 1 người đạt giải Nobel và 3 người là giáo sư công tác tại các trường đại học top đầu thế giới.