CIA: Liên Xô từng tìm nhiều cách đánh cắp công nghệ Mỹ
Theo bài viết của nhà phân tích Robert Farley trên tạp chí Diplomat, trong bối cảnh đang có nhiều cuộc thảo luận về hành vi Trung Quốc ăn cắp công nghệ, có một điều cần nhắc lại là là Liên Xô cũng từng tìm cách có được công nghệ của Mỹ thời Chiến tranh Lạnh.
Một bản báo cáo của CIA về những nỗ lực thu thập từ phía Liên Xô và các cơ quan tình báo đồng minh từ năm 1982 (được giải mật vào năm 1999) đã hé lộ ý định của họ và cung cấp cơ sở để so sánh với những gì Trung Quốc đang làm hiện nay.
Mặc dù Liên Xô có một số lợi thế nhưng do nền kinh tế thiếu động lực và thiếu liên hệ mở rộng với phương Tây nên họ đã không thể tận dụng hết lợi thế có được từ hoạt động thu thập công nghệ như Trung Quốc.
Theo bản báo cáo, nỗ lực thu thập công nghệ của Liên Xô khá lớn và được chỉ đạo tập trung, sử dụng các phương thức can thiệp thông tin liên lạc, nguồn tin mở, các phương tiện tình báo con người.
Liên Xô đã lợi dụng các hoạt động trao đổi khoa học-công nghệ giữa phương Đông và phương Tây, các tổ chức khoa học đa phương, các công ty có mối liên hệ với họ ở những nước phương Tây.
Họ đồng thời cài cắm mật vụ ở các khu công nghiệp, thương mại, các cương vị chính trị và tìm cách thu thập thông tin liên quan tới quy trình công nghiệp mà có thể làm tăng chất lượng và giảm chi phí của thiết bị quân sự.
Hầu hết các hoạt động thu thập thành công của Liên Xô diễn ra bên ngoài nước Mỹ, trong đó Liên Xô đã lợi dụng các công ty địa phương ở những nước, mà so với Mỹ, có mối liên kết thương mại rộng rãi hơn với khối phương Đông.
Vì sao Trung Quốc tạo ra mối đe dọa lớn hơn Liên Xô?
Theo ông Farley, có một số điểm khác biệt đáng kể trong các hoạt động gián điệp của Liên Xô khi xưa và Trung Quốc hiện nay. Một trong số đó nằm ở việc sử dụng lực lượng ủy nhiệm.
Trong khi Liên Xô có thể dựa vào mối quan hệ hợp tác của một loạt các tổ chức tình báo Đông Âu thì các hoạt động tình báo của Trung Quốc bị hạn chế hơn. Liên Xô thường lợi dụng sự bất cân xứng trong cấu trúc pháp lý bảo vệ sở hữu trí tuệ, chẳng hạn như các lệnh trừng phạt cấm xuất khẩu sang Liên Xô nhưng không áp dụng với những quốc gia Đông Âu khác.
Nếu như Liên Xô tập trung thu thập những công nghệ quân sự cụ thể ngoài công nghệ giúp giảm chi phí sản xuất quốc phòng thì hoạt động gián điệp Trung Quốc còn được thúc đẩy bởi lợi ích thu được nếu đẩy nhanh tốc độ phát triển của công nghệ dân sự, điều này vừa cho phép họ nắm bắt được các phân khúc quan trọng của thị trường tiêu dùng, vừa phát triển năng lực quân sự.
Trung Quốc được cho là đã đánh cắp nhiều công nghệ Mỹ. Ảnh minh họa: sociable.co
Ngoài ra, Trung Quốc có các phương tiện thu thập công nghệ tinh vi hơn nhiều so với Liên Xô. Hoạt động gián điệp của Liên Xô diễn ra trong một môi trường thông tin hoàn toàn khác so với hiện nay.
Và tất nhiên, khác biệt lớn nhất nằm ở vị trí trung tâm của Trung Quốc đối với nền kinh tế thế giới. Trung Quốc đã trở thành một phần trong chuỗi cung ứng cho các nhà sản xuất công nghệ trên khắp thế giới. Các trường đại học và sinh viên của nước này đã tham gia vào quá trình sản xuất tri thức toàn cầu và trở thành những nhân tố then chốt.
Điều đó mang lại cho quân đội, các cơ quan tình báo và cơ sở công nghiệp của Trung Quốc con đường tiếp cận dễ dàng hơn tới những luồng công nghệ mà Liên Xô phải rất nỗ lực để khám phá.
Nói tóm lại, theo ông Farley, các nỗ lực của Liên Xô nhằm đánh cắp công nghệ từ châu Âu, Nhật Bản và Mỹ đều rất nghiêm trọng, ngay cả khi chúng thường kết thúc trong thất bại. Chính điều đó đã thúc đẩy những nỗ lực từ Mỹ nhằm ngăn chặn nguy cơ mất thêm công nghệ vào tay Liên Xô.
Tuy nhiên, tới cuối cùng, mặc dù đã tạo ra mối lo ngại rất lớn cho Mỹ, nền kinh tế Liên Xô cũng không thể kết hợp công nghệ phương Tây với tốc độ đủ nhanh để bắt kịp với Mỹ, và họ ngày càng tụt sau trong cả lĩnh vực dân sự và quân sự.
Trong khi đó, cách tiếp cận đa diện hơn của Trung Quốc, được hậu thuẫn bởi nền kinh tế năng động hơn, đã tạo ra mối đe dọa lớn hơn nhiều đối với Mỹ.