Vào ngày 29/11/2023, bốn khối chất nổ được bí mật đặt lên một đoàn tàu chở diesel và máy bay phản lực của Nga khi đoàn tàu này còn cách biên giới Ukraine khoảng 4.800km.
The New York Times dẫn thông tin từ giới chức tình báo Ukraine cho biết, quan trọng hơn việc phá hủy đoàn tàu chính là thời điểm xảy ra vụ nổ: Đoàn tàu 50 toa sẽ nổ tung khi di chuyển qua đường hầm dài 14km xuyên qua dãy núi Severomuysky - đây là đường hầm xe lửa dài nhất ở Nga.
Ukraine hy vọng sẽ làm gián đoạn một kênh quan trọng mà nước này cho rằng Nga dùng để vận chuyển vũ khí từ Triều Tiên, bởi các toa tàu có thể được thay thế và đường ray được sửa chữa nhanh chóng. Tuy nhiên, thiệt hại nghiêm trọng đối với đường hầm vốn phải mất hàng thập kỷ để xây dựng này có thể không dễ khắc phục.
Một đoàn tàu bị phát nổ ở vùng Ryazan, Nga. Ảnh: AP
Ukraine hoạt động du kích ở Nga
Hiện Nga và Ukraine tiếp tục giao tranh trên quy mô lớn, cả trên bộ và các cuộc không kích. Giới chức Nga cáo buộc Ukraine đã tấn công thành phố Belgorod (Nga) hôm 30/12 khiến ít nhất 20 người thiệt mạng và hơn 100 người khác bị thương.
Moscow xác định, đây rõ ràng là phản ứng của Kiev trước một cuộc tập kích tên lửa của Nga vào một số thành phố của Ukraine một ngày trước đó.
Nhưng do cả hai bên đều không đạt được tiến bộ đáng kể trên tiền tuyến nên các chiến thuật du kích - bao gồm phá hoại, tấn công biệt kích, ám sát có chủ đích và cố gắng làm nổ tung các kho đạn dược, đường ống dẫn dầu và đường sắt - trở nên quan trọng hơn.
Một trong những vụ nổ đoàn tàu lớn nhất xảy ra vào lúc 17h20 chiều ngày 29/11/2023: Một đám cháy đã xé toạc đường hầm xuyên qua dãy núi Severomuysky. Truyền thông Nga phát sóng khung cảnh mồi lửa bao quanh lối vào đường hầm, trong khi các quan chức cho biết vụ nổ xuất phát từ "một thiết bị nổ không xác định".
Ngay sau đó trong vòng 48h, vụ nổ thứ hai xảy ra trên tuyến đường sắt thay thế gần đó.
Kết hợp với các hành động phá hoại khác ở Nga và đằng sau phòng tuyến của Nga ở Ukraine, các vụ nổ báo hiệu Kiev đang tăng cường các "chiến thuật bất thường" để hỗ trợ các lực lượng phòng thủ trước các cuộc tấn công tăng cường của Nga.
"Cuộc chiến ở Ukraine hiện đang thay đổi khi Ukraine tăng số lượng các hoạt động du kích nhằm vào Nga và giảm các hoạt động thông thường", nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Seth G. Jones cho biết.
Bất chấp sự cảnh giác cao độ từ Nga, phía Ukraine cho biết, vào ngày 15/12, họ đã tiếp tục cho nổ tung một đoàn tàu vận chuyển đạn dược và nhiên liệu của Nga từ Crimea đến Melitopol, ở miền nam Ukraine.
"Các cơ quan tình của Nga nên làm quen với thực tế là người của chúng tôi có mặt ở khắp mọi nơi", một quan chức cấp cao của cơ quan tình báo Ukraine cho biết sau vụ tấn công đường sắt thứ hai, đồng thời cung cấp thông tin chi tiết về hoạt động cho tờ NYT. Những thông tin này tương ứng với các chi tiết do chính quyền Nga công bố.
Theo NYT, giới chức Ukraine thường giữ im lặng trước các hoạt động phá hoại ở Nga nhưng lần này họ muốn Điện Kremlin biết ai đứng đằng sau các vụ tấn công.
Chiến thuật du kích nhằm vào các đoàn tàu đã là một phần của cuộc chiến kể từ khi bắt đầu. Ảnh: Getty
Xương sống của Nga
Tàu hỏa rất quan trọng đối với Nga và Ukraine vì chúng được thiết kế để trở thành xương sống của hệ thống cung cấp thời Liên Xô. Tuy nhiên, cuộc tấn công táo bạo vào đường hầm ở vùng Viễn Đông của Nga có thể sẽ là mối lo ngại đặc biệt của Điện Kremlin, nhà nghiên cứu chuyên về Nga tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (Anh) Emily Ferris cho biết.
"Đây là điều khiến Nga bận tâm trong hơn một thế kỷ – làm thế nào để đảm bảo an toàn cho những tuyến đường sắt dài và dễ bị tổn thương này".
Chỉ có hai tuyến đường sắt bao phủ vùng đất rộng lớn của Nga: Tuyến xuyên Siberia, trải dài 9,3km từ Vladivostok đến Moscow và tuyến Baikal-Amur mới hơn dài 4,2km từ điểm gần Thái Bình Dương tới điểm liên kết với tuyến xuyên Siberia.
Chúng là những tuyến đường sắt hiếm hoi kết nối giữa Nga với Trung Quốc và trong bối cảnh thương mại với Bắc Kinh gia tăng, các tuyến này trở nên quan trọng hơn bao giờ hết đối với Điện Kremlin. Nhưng chúng là một thách thức cần phải bảo vệ vì chúng băng qua vùng đồng bằng Siberia, những khu rừng rậm rạp và những thảo nguyên rộng mở.
Hệ thống đường sắt liên kết của Nga và Belarus đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển nhanh chóng của quân đội và thiết bị giữa hai nước, cho phép Belarus đóng vai trò là bệ phóng cho cuộc tấn công của Moscow vào Kiev từ phía bắc vào tháng 2/2022.
Bà Ferris cho biết, các cuộc tấn công nhằm vào mạng lưới đường sắt đó đã làm tăng thêm những khó khăn về hậu cần của Nga trong những ngày đầu của cuộc chiến.
Bà nói, kể từ đó, các cuộc tấn công bên trong nước Nga vẫn tiếp tục do các đặc vụ Ukraine thực hiện.
Vào tháng 11/2023, cơ quan tình báo quân đội Anh đưa tin: "17 tháng sau khi sự cố đầu tiên được báo cáo, việc phá hoại đường sắt Nga tục là một thách thức đáng kể đối với chính quyền Nga".
Nghiên cứu của hãng truyền thông độc lập Mediazona (Nga) cho thấy, tính đến tháng 10/2023, 76 trường hợp có thể xảy ra phá hoại đường sắt đã được đệ trình lên tòa án ở Nga kể từ bắt đầu xung đột.
Cơ quan tình báo quân sự Ukraine cuối tháng trước cho biết, các đặc vụ nước này đang nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng đường sắt trên khắp nước Nga, đồng thời nhận trách nhiệm về một loạt vụ hỏa hoạn đã phá hủy các công trình quan trọng của Nga.