100 diễn đàn trao đổi giữa Mỹ - Trung bị "xóa sổ"
Đây chỉ là phần nổi của một sự đứt gãy lớn hơn nhiều trong giao tiếp, khiến các cựu quan chức của cả hai bên lo ngại.
Theo Arthur Kroeber, một nhà phân tích về Trung Quốc trong gần ba thập kỷ, khi chính quyền Trump nhậm chức vào năm 2017, đã có khoảng 100 diễn đàn trao đổi liên quan đến mọi vấn đề, từ dược phẩm đến chính sách công nghệ - giữa hai nước. Gao Zhikai, một cựu quan chức ngoại giao Trung Quốc, người từng là phiên dịch cho Đặng Tiểu Bình, cũng dẫn chứng như vậy.
Hầu như tất cả các cuộc đối thoại này hiện đã bị khai tử, có nghĩa là các quan chức cấp cao và cấp trung của cả hai bên đang ngày càng mù mờ về các hoạt động và ý định của phe bên kia. Điều đó làm tăng nguy cơ hiểu lầm ngày càng gia tăng hoặc leo thang thành khủng hoảng, đồng thời ngăn cản sự hợp tác có thể chứa đựng những thảm họa mới nổi, chẳng hạn như Covid-19.
John Pomfret, nhà nghiên cứu lịch sử quan hệ Mỹ - Trung cho biết, sự sụp đổ của những cấu trúc này không phải là nguyên nhân dẫn đến mối quan hệ tồi tệ giữa Trung Quốc và Mỹ, mà là kết quả của việc mối quan hệ giữa 2 nước đã trở nên tồi tệ hơn.
Mặc dù đã đạt được thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 vào đầu năm nay, quan hệ Mỹ - Trung đang ở mức tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ. Tập trung vào cuộc bầu cử sắp diễn ra, Trump đổ lỗi cho Bắc Kinh vì đã không kiểm soát được Covid-19 trước khi nó trở thành đại dịch, khiến hơn 185.000 người Mỹ thiệt mạng.
Các chính trị gia Mỹ cũng bày tỏ sự phẫn nộ trước việc Bắc Kinh thắt chặt kiểm soát đối với Hồng Kông.
Các cuộc thảo luận song phương bị hủy bỏ hoặc bị hủy bỏ kể từ khi Trump nhậm chức có thể không giải quyết được các khúc mắc lâu dài giữa 2 bên, chẳng hạn như sự đối đầu ngày càng mở rộng giữa hai bên ở Biển Đông.
Tuy nhiên, Kroeber, giám đốc điều hành của GaveKal Dragonomics, một trung tâm nghiên cứu kinh tế toàn cầu độc lập cho biết: "Bạn cần những kênh giao tiếp. Việc có những diễn đàn này sẽ thúc đẩy những mối quan hệ có thể phát huy tác dụng vào những thời điểm căng thẳng và khủng hoảng".
Một khuôn khổ quan trọng cho đối thoại Mỹ-Trung là 16 nhóm công tác thuộc Ủy ban Hỗn hợp về Thương mại và Thương mại, hay JCCT, được thành lập dưới thời chính quyền Reagan vào năm 1983 như một diễn đàn cho các cuộc đàm phán cấp cao và liên kết nhiều cơ quan của cả Mỹ và Trung Quốc, từ những cơ quan giải quyết thương mại đến năng lượng, môi trường và nông nghiệp.
Chính quyền Trump đã chấm dứt JCCT vào năm 2017, cùng với chương trình Đối thoại Chiến lược và Kinh tế do Bộ Tài chính và Bộ Ngoại giao lãnh đạo. Các chương trình này được thay thế bằng Đối thoại Kinh tế Toàn diện với quy mô hẹp hơn.
Các nguy cơ khi căng thẳng ngày càng sâu sắc
Jennifer Bouey, nhà nghiên cứu cấp cao tại RAND Corp., viết trong một nghiên cứu vào tháng 7 năm 2019: "Sự hợp tác giữa Mỹ và Trung Quốc là một phần quan trọng trong chiến dịch chống SARS vào năm 2003.
Chia sẻ dữ liệu và công nghệ, cùng với sự hỗ trợ của Hoa Kỳ trong việc xây dựng hệ thống y tế công cộng và nghiên cứu y sinh của Trung Quốc, "đã mang lại lợi ích cho cả hai quốc gia và thế giới," Bouey viết. Trung Quốc là nhà sản xuất các sản phẩm y tế, dược phẩm và vắc - xin hàng đầu, việc hợp tác giữa hai quốc gia có thể giúp đảm bảo các phương pháp tốt nhất được tuân thủ, Bouey lưu ý.
Mặc dù vậy, điều đáng lo ngại đối với các nhà quan sát là sự đổ vỡ diễn ra như thế nào trong bối cảnh căng thẳng an ninh quốc gia ngày càng sâu sắc.
Trong lĩnh vực quân sự, một cuộc tấn công được đưa ra vào những tháng đầu của chính quyền George W. Bush. Một máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã va chạm với một máy bay trinh sát EP-3 của Mỹ, và buộc phải hạ cánh xuống một căn cứ không quân của Trung Quốc trên đảo Hải Nam. Vụ việc năm 2001 đã thúc đẩy các cuộc đối thoại và trao đổi giữa quân đội với quân đội mạnh mẽ hơn để hạn chế tác động của những sự cố như vậy trong tương lai.
Năm 2018, một tàu chiến Trung Quốc đã đến cách tàu khu trục Mỹ USS Decatur trong vòng 40m. Tuần trước, Quân Giải phóng Nhân dân đã phóng các tên lửa đạn đạo ở Biển Đông.
Ngoài ra còn có không gian để leo thang bên ngoài lĩnh vực quân sự. Phương thức trả đũa ưa thích của Trung Quốc đối với Mỹ và các đồng minh của thường bao gồm chiến thuật vùng xám nhằm hạn chế tình trạng đối đầu trực tiếp. Một ví dụ đã xảy ra là năm ngoái, Bắc Kinh đã bắt giữ hai người Canada vài ngày sau khi Canada bắt giữ Mạnh Vãn Chu, Giám đốc tài chính của "ông lớn" công nghệ Huawei.
Gao, nhà ngoại giao hiện là phó chủ tịch của Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa, nói rằng, với Mỹ - Trung, đối thoại là đặc biệt quan trọng.