Nhà lãnh đạo Heydar Aliyev (bìa phải) bắt tay với Tổng thống Nga Putin. Ảnh: Azeridaily.
Năm nay (2021) tròn 40 năm Liên bang các nước cộng hòa XHCN Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) sụp đổ. Và năm nay cũng chứng kiến kỷ niệm 40 năm việc Azerbaijan (1 quốc gia thành viên của Liên Xô) tách ra thành một nước cộng hòa độc lập.
Sự ra đời của Cộng hòa Azerbaijan (tiền thân trực tiếp là Cộng hòa XHCN Xô viết Azerbaijan) gắn liền với một nhân vật có tiếng trong giới chính trị Liên Xô từ thập niên 1980 – Heydar Aliyev. Ông Heydar Aliyev từng thăm Việt Nam vào năm 1983 trên cương vị Phó Thủ tướng Liên Xô.
Từ cán bộ tình báo trở thành lãnh đạo Đảng và Nhà nước
Heydar Aliyev làm Chủ tịch chi nhánh KGB của Liên Xô tại Azerbaijan từ năm 1967 đến năm 1969. Vào ngày 14/7/1969, Heydar Aliyev trở thành Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Azerbaijan (thuộc Đảng Cộng sản Liên Xô). Với vị trí Bí thư thứ nhất này, ông trên thực tế là lãnh đạo cao nhất của Cộng hòa XHCN Xô viết Azerbaijan. Đến cuối năm 1982, ông được chỉ định làm Phó Thủ tướng Liên Xô.
Trước diễn biến mới cực kỳ phức tạp ở Liên Xô vào cuối thập niên 1980 và xung đột gia tăng ở vùng Karabakh, chính trị gia Aliyev quyết định đi con đường dân tộc chủ nghĩa, chủ trương Azerbaijan tách ra khỏi Liên Xô và trở thành nước độc lập. Azerbaijan đã tuyên bố độc lập (tách khỏi Liên Xô) vào năm 1991.
Trên thực tế, Heydar Aliyev chỉ là vị Tổng thống thứ 3 của nước Cộng hòa Azerbaijan mới ra đời. Tuy nhiên, Heydar Aliyev và tư tưởng của ông lại có ảnh hưởng sâu sắc đến quốc gia này.
Ngay từ thời Xô viết, Aliyev đã có nhiều đóng góp cho việc nâng cấp ngành dầu tại nước này. Khi ấy ông đã đưa nhiều nhà máy và xí nghiệp vào hoạt động, trong đó có cả nhà máy sản xuất nhôm oxit công nghệ cao, nhà máy thủy điện, nhà máy dệt, và việc sản xuất máy điều hòa không khí gia dụng. Nhờ đó, ông Aliyev đã có đóng góp quan trọng vào hiện đại hóa Azerbaijan từ thời Liên Xô.
Chuyển hướng sang “Chủ nghĩa Azerbaijan”
Sau khi Azerbaijan tách ra khỏi Liên Xô, Aliyev càng đề cao triết thuyết “chủ nghĩa Azerbaijan” của mình. Ông nói: “Chúng ta phải đoàn kết quanh ý tưởng này. Chủ nghĩa Azerbaijan có nghĩa là bảo tồn bản sắc dân tộc, các giá trị tinh thần và dân tộc, đồng thời tô điểm thêm bằng các giá trị phổ quát, cũng như bảo đảm sự phát triển của mỗi cá nhân”.
Heydar Aliyev cũng chú trọng đến giáo dục – đây luôn là ưu tiên hàng đầu trong chương trình quốc gia của vị lãnh đạo này.
Trong 10 năm làm Tổng thống Azerbaijan, Heydar Aliyev đã tiến hành các cải cách sâu rộng trong lĩnh vực kinh tế và chính sách đối ngoại của đất nước ở vùng Nam Kavkaz này.
Heydar Aliyev theo đuổi chính sách ngoại giao thực dụng và cân bằng, với các mối quan hệ mang tính “xây dựng” với Mỹ, EU, và Thổ Nhĩ Kỳ, và các mối quan hệ đối tác “khôn ngoan” với Nga và Iran .
Heydar Aliyev đứng đằng sau “Hợp đồng Thế kỷ” ký giữa Azerbaijan và các công ty dầu phương Tây vào tháng 9/1994 – sự kiện này có tầm quan trọng đối việc bảo đảm ổn định nội bộ của Azerbaijan và thành công của nước này trong hoạt động đối ngoại.
Heydar Aliyev cũng đề xướng dự án đường ống dẫn dầu Baku-Tbilisi-Ceyhan. Ông đã có nhiều nỗ lực để thu hút đầu tư phương Tây vào Azerbaijan, từ đó tạo ra nhiều việc làm và thúc đẩy một số lĩnh vực của nước này phát triển. Đến nay, quốc gia Azerbaijan dưới thời Tổng thống Ilham Aliyev (con trai của ông Heydar Aliyev) là nền kinh tế lớn nhất vùng Nam Kavkaz./.
(Trong bài có sử dụng một số thông tin từ trang thông tấn tiếng Anh AzerNews)./.