Di tích sống của một thời đại
Ngày 22/4/2011, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam chính thức công nhận rặng duối cổ tại đền Ngô Quyền là Cây Di sản Việt Nam.
Rặng duối hiện còn 18 cây, có số tuổi khoảng hơn 1.000 năm. Theo truyền thuyết, đây chính là nơi Ngô Quyền từng buộc voi chiến, ngựa chiến sau các buổi luyện binh, trước khi tiến quân ra sông Bạch Đằng lập nên chiến thắng lịch sử năm 938, đập tan quân Nam Hán, chấm dứt 1.000 năm Bắc thuộc.
Địa danh thôn Cam Lâm (xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây, Hà Nội) cũng là quê hương của Ngô Quyền – người đầu tiên "mở nước xưng Vương", đặt nền móng cho một thời kỳ độc lập, tự chủ thực sự và lâu dài của dân tộc ta.
Đền Ngô Quyền và các di tích khác như rặng duối đã trở thành một phần không thể tách rời của không gian lịch sử và linh thiêng nơi đây.
Hiện nay, rặng duối đã được đưa vào tuyến tham quan chính của quần thể du lịch văn hóa làng cổ Đường Lâm, thu hút hàng chục nghìn du khách mỗi năm đến trải nghiệm, học hỏi và chiêm ngưỡng di sản sống.
Rặng duối hơn 1.000 tuổi tại Hà Nội.
Chia sẻ trên VTC, GS.TS Vũ Hoan, nguyên Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội, từng đánh giá: “Loài duối đặc chủng ở Đường Lâm không chỉ đáp ứng tiêu chí cây cổ thụ về tuổi đời, quy mô, mà còn gắn liền với những dữ liệu lịch sử và văn hóa rõ ràng. Đây là một rặng cây vô giá”.
Biểu tượng tâm linh của cộng đồng
Với người dân Cam Lâm, rặng duối không chỉ là bóng mát mà còn là chốn linh thiêng. Bao đời nay, dân làng truyền nhau quy ước bất thành văn: “Từ rặng duối trở vào là đất của vua. Không ai được xây dựng hay xâm phạm”.
Mỗi đám tang đều dừng lại trước rặng duối để thắp nén hương tiễn biệt, như một nghi thức giao thoa giữa hiện tại và tiền nhân.
Ông Nguyễn Trọng An, Phó Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin thị xã Sơn Tây, nguyên Phó trưởng Ban quản lý Di tích làng cổ Đường Lâm, từng chia sẻ trên VTC: “Chúng tôi rất tự hào về mảnh đất địa linh sinh hiền tài. Rặng duối không chỉ là di sản vật thể, mà còn là nhân chứng của sự trường tồn – một phần hồn vía làng cổ cần được gìn giữ mãi mãi”.
Duối – lá phổi xanh và cây trị liệu truyền thống
Về mặt sinh học, cây duối (Streblus asper) là loài thân gỗ, cao 7–12 m, lá ráp, đơn tính, tán rộng, tuổi thọ hàng trăm đến hơn nghìn năm. Trước đây, lá duối từng được dùng thay giấy nhám, vỏ và rễ có dược tính chữa nhức đầu, lợi tiểu, mụn nhọt.
Quan trọng hơn, rặng duối đóng vai trò như một “lá phổi xanh” của làng cổ. Với tán lá dày, mặt lá giữ bụi tốt, duối giúp lọc bụi mịn, hấp thụ CO₂, cải thiện không khí – đặc biệt hiệu quả trong vùng nông thôn ven đô như Sơn Tây. Rễ cây ăn sâu, giúp giữ đất, chống xói mòn và giữ nước, tạo môi trường sống ổn định cho hệ sinh vật.
Một nghìn năm đã trôi qua nhưng rặng duối vẫn vững vàng – như chính tinh thần của dân tộc Việt Nam. Rặng duối Đường Lâm không chỉ là cây, mà còn là gốc rễ của một dân tộc biết nhớ nguồn cội.