Đa là loài cây có tán rộng, thường thấy ở nhiều vùng quê Việt Nam. Đặc điểm nổi bật của cây đa là hệ thống rễ chùm phát triển mạnh mẽ, giúp cây đứng vững và chống xói mòn đất hiệu quả. Cây đa không chỉ mang lại bóng mát rộng lớn, điều hòa không khí mà còn góp phần nâng cao chất lượng môi trường, lọc bụi và hấp thụ khí CO₂. Trong văn hóa Việt, cây đa thường gắn liền với đình làng, đền chùa, là nơi sinh hoạt cộng đồng và biểu tượng của sự trường tồn, sức sống bền bỉ qua thời gian.
Ở Việt Nam, nhiều cây đa lông cổ thụ trong các di tích lịch sử, đình chùa đã tồn tại hàng trăm năm, như cây đa Đền Thượng (trên 300 năm) hay cây đa xóm Quýt (ước tính hơn 1.000 năm).
Cây đa cổ thụ tại khuôn viên Đền Thượng, thành phố Lào Cai, được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là “Cây di sản Việt Nam” vào ngày 1/9/2012. Đây là cây đa có chu vi toàn bộ thân cây lớn nhất Việt Nam với chu vi 44 mét, chiều cao hơn 36 mét và tuổi đời trên 300 năm. Đây cũng là cây di sản đầu tiên của tỉnh Lào Cai và là cây thứ 155 trong cả nước được công nhận danh hiệu quan trọng này.
Cây đa tại Đền Thượng Lào Cai.
TS. Nguyễn Ngọc Sinh, Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, đánh giá cao giá trị đa dạng của cây đa Đền Thượng. Ông nhấn mạnh cây đa không chỉ có giá trị sinh học đặc biệt với chu vi thân cây lớn nhất Việt Nam mà còn góp phần làm tăng giá trị lịch sử, văn hóa và môi trường của khu di tích lịch sử Quốc gia Đền Thượng, một điểm du lịch tâm linh thu hút đông đảo du khách – thông tin trên báo Lào Cai cho hay.
Qua khảo sát thực tế và căn cứ tài liệu khoa học, cây đa trong khuôn viên Đền Thượng thuộc loài đa lông (Ficus drupacea Thunb), họ dâu tằm (Moraceae). Đây là loài cây có nguồn gốc từ Đông Nam Á, phân bổ rộng rãi ở nhiều vùng miền Việt Nam.
Cây đa có thể sống từ vài trăm đến trên 1.000 năm tùy điều kiện môi trường, chăm sóc và sự bảo tồn. Do có hệ thống rễ chùm phát triển mạnh, cây đa lông rất bền vững, có thể đứng vững qua nhiều thế kỷ, chịu được thời tiết khắc nghiệt.
Đền Thượng Lào Cai thờ danh nhân nào?
Đền Thượng nằm tại phường Lào Cai, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, là nơi thờ Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn, vị anh hùng dân tộc ba lần lãnh đạo quân dân Đại Việt đánh bại quân Nguyên – Mông xâm lược vào thế kỷ XIII.
Chiến thắng của quân dân ta trước đội quân Mông Cổ hùng mạnh, thiện chiến dưới thời Hốt Tất Liệt được xem là một trong những chiến công vĩ đại nhất lịch sử thế giới. Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn nằm trong danh sách 10 vị tướng vĩ đại nhất thế giới, do Hội đồng khoa học Hoàng gia Anh xét phong vào tháng 2/1984.
Ngôi đền được xây dựng vào thời nhà Lê, niên hiệu Chính Hòa (1680–1705), tọa lạc trên đồi Hỏa Hiệu, dãy núi Mai Lĩnh, cao khoảng 120 mét so với mực nước biển. Phía sau đền là núi Mai Lĩnh, phía trước là dòng sông Nậm Thi hiền hòa, tạo nên thế “tọa sơn vọng thủy” theo phong thủy truyền thống. Vị trí này gắn liền với những dấu ấn lịch sử về các hoạt động của Trần Hưng Đạo trong cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên.
Năm 1996, Đền Thượng được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp quốc gia. Hằng năm, lễ hội Đền Thượng được tổ chức long trọng vào ngày Rằm tháng Giêng âm lịch, thu hút đông đảo nhân dân và du khách thập phương đến dâng hương, tưởng nhớ công lao của Đức Thánh Trần và tham gia các hoạt động văn hóa truyền thống.
Cây đa Đền Thượng không chỉ là biểu tượng thiên nhiên quý giá mà còn làm phong phú thêm giá trị lịch sử, văn hóa cho khu di tích, góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của vùng đất Lào Cai.