Cuối tháng 3-2022, bà Nguyễn Phương Hằng (SN 1971) bị Công an TP HCM khởi tố, tạm giam để điều tra tội "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích nhà nước, quyền lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" theo điều 331 Bộ luật Hình sự.
Liên quan đến nhiều đơn tố cáo bà Nguyễn Phương Hằng, mới đây, Công an tỉnh Bình Dương cũng khởi tố vụ án với cùng tội danh để làm rõ nhiều vấn đề quan trọng.
Quy định về nhập, tách vụ án
Tuy nhiên, hiện tại Công An tỉnh Bình Dương mới khởi tố vụ án, chưa khởi tố bị can. Nội dung vụ án được Công an tỉnh Bình Dương khởi tố tương tự với vụ án mà Công an TP HCM đã khởi tố đối với bà Phương Hằng trước đó.
Hiện việc điều tra của Công an Bình Dương và Công an TP HCM là độc lập với nhau. Tuy nhiên, về khả năng Công an TP HCM có phối hợp với Công an tỉnh Bình Dương nhập vụ án để một nơi xử lý hay không thì sẽ xem xét trong quá trình tố tụng.
Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 (BLTTHS) quy định rõ trình tự, thủ tục khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự, nhằm đảm bảo việc phát hiện, xác định tội phạm và người phạm tội được chính xác, xử lý nghiêm minh, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.
Bà Nguyễn Phương Hằng
Đồng thời bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, của công dân. Một trong các điểm mới của BLTTHS 2015 (BLTTHS 2015 ) là quy định rõ thẩm quyền của Cơ quan điều tra, VKSND trong việc quyết định nhập, tách vụ án hình sự (Điều 170 và 242 BLTTHS 2015).
Việc này nhằm đảm bảo giải quyết các vụ án hình sự nhanh chóng, đúng quy định pháp luật nhưng không làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các đương sự. Tùy từng trường hợp cụ thể Cơ quan điều tra, VKS có thể nhập hoặc tách vụ án hình sự. Tuy nhiên, luật không quy định bắt buộc phải nhập hoặc tách vụ án hình sự.
Làm từ thiện nhiều, bà Nguyễn Phương Hằng có được xem xét?
Theo quy định của pháp luật, cơ quan điều tra vừa có trách nhiệm thu thập các bằng chứng buộc tội, vừa có trách nhiệm thu thập các bằng chứng gỡ tội.
Bởi vậy, các tình tiết được coi là giảm nhẹ hoặc tăng nặng trách nhiệm hình sự đều là những nội dung mà cơ quan điều tra sẽ phải làm rõ, làm cơ sở để tiến hành các hoạt động tố tụng tiếp theo.
Khi quyết định hình phạt, tòa án sẽ đánh giá tính chất, mức độ của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội và các tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự chỉ là một trong những yếu tố quyết định đến loại hình phạt và mức hình phạt chứ không phải là vấn đề mấu chốt khi tòa án lượng hình.
Trước khi bị khởi tố, bà Nguyễn Phương Hằng được dư luận biết đến là người có nhiều đóng góp cho hoạt động xã hội như quỹ từ thiện Hằng Hữu đã tài trợ cho Bệnh viện Đà Nẵng, Bệnh viện Nhi đồng Thành Phố và Bệnh viện Chợ Rẫy nhiều tỉ đồng thông qua chương trình "Trái tim Hằng Hữu" và Quỹ giờ vàng cấp cứu".
Bà Nguyễn Phương Hằng trong một chương trình từ thiện
Các chương trình từ thiện này đã giúp đỡ các trẻ em có bệnh tim bẩm sinh, não úng thuỷ không có khả năng chi trả viện phí. Quỹ mổ tim Hằng Hữu trong 7 năm qua đã cứu sống hàng ngàn trường hợp.
Cũng có nguồn tin cho rằng vợ chồng bà Nguyễn Phương Hằng còn đóng góp cho nhiều hoạt động xã hội, ủng hộ cho không ít chương trình xã hội như việc mua hàng chục ngàn bình oxy, hàng chục máy tạo oxy mini để hỗ trợ cho các bệnh nhân mắc Covid-19 ở thời điểm dịch bệnh phức tạp nhất; hay như nhiều chiến dịch làm đường cho người dân vùng sâu, vùng xa, đưa nước ngọt về miền Tây, ủng hộ người có hoàn cảnh khó khăn…
Do đó, nếu bà Hằng có nhiều thành tích trong việc làm từ thiện, cống hiến cho đất nước và được UBND cấp quận trở lên hoặc các cơ quan tương đương tặng bằng khen, giấy khen thì được xem xét là tình tiết giảm nhẹ một phần trách nhiệm hình sự theo Điều 51 Bộ luật Hình sự.
Tòa án cũng sẽ căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội và đánh giá hậu quả của hành vi đã gây ra đối với xã hội để có hình phạt phù hợp.
Ngoài ra, trường hợp cơ quan tố tụng có căn cứ cho thấy hành vi phạm tội có tổ chức, phạm tội nhiều lần (từ 2 lần trở lên) thì là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 52 của Bộ luật Hình sự.