Nhắc đến Quảng Bình, đa phần du khách sẽ nhớ ngay tới những hang động nổi tiếng với sự kỳ vĩ và hoang sơ. Nổi bật hơn cả chính là cái tên hang Sơn Đoòng, hay các điểm đến tự nhiên khác như Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng.
Tuy nhiên, không chỉ có vậy, gần đây các tín đồ yêu du lịch khám phá còn dành nhiều sự quan tâm cho một cái tên khác, chuỗi hang động mang tên Tú Làn. Đặc biệt, nơi đây còn từng được sử dụng làm bối cảnh cho bộ phim điện ảnh nổi tiếng của Hollywood quay tại Việt Nam: “Kong: Đảo đầu lâu".
Hệ thống hang động Tú Làn thuộc xã Tân Hoá, huyện Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình, nằm trong một khu rừng nguyên sinh được kết nối từ 8 thung lũng và các dãy núi khác nhau thông qua dòng sông ngầm Rào Nan và chuỗi hang động đá vôi địa phương. Nếu xuất phát từ thành phố Đồng Hới, quãng đường du khách di chuyển sẽ vào khoảng 70km về phía Tây Bắc.
Khu vực này được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1992 bởi Nhóm Thám hiểm hang động Anh - Việt và được khảo sát chuyên sâu từ năm 2010 sau khi một người dân địa phương khám phá ra thêm các hang Tú Làn, hang Mộ Tổ lớn và Mộ Tổ nhỏ trong hệ thống hang động này. Đến nay, chuỗi hang động Tú Làn vẫn được nhiều du khách ví von như một viên ngọc ẩn của du lịch Quảng Bình bởi vẻ đẹp hoang sơ và nét kỳ bí.
Theo người dân địa phương, tên gọi “Tú Làn” bắt nguồn từ tiếng dân tộc Nguồn cổ. “Làn” có nghĩa là dòng chảy, dòng nước, tượng trưng cho nhánh sông bắt nguồn từ Rào Nan chảy vào thung lũng, sau đó đổ vào cửa hang. Đây cũng chính là nhánh sông duy nhất kết nối các hang động lại với nhau. “Tú" là đẹp, là tinh tuý, có thể biểu thị cho vẻ đẹp của những dãy núi đá vôi hùng vĩ hay sự kỳ vĩ tinh tế của các hang động, với những khối thạch nhũ lấp lánh, những hồ nước trong xanh và hệ thống sông ngầm tuyệt đẹp.
Có nhiều hang động tiêu biểu trong hệ thống hang động Tú Làn như: Hang Hung Ton, Hang Ken, Hang Chuột, Hang Tú Làn hay hang Tổ Mộ,... Những hang động này không chỉ nổi bật về kích thước mà còn bởi những đặc điểm tự nhiên và quá trình hình thành độc đáo.
Trong đó, nổi tiếng nhất có lẽ là Hang Chuột khi đã từng xuất hiện trong nhiều bộ phim nổi tiếng như Người Bất Tử, Truyền thuyết về Quán Tiên hay là nơi ở của Kong trong bom tấn Hollywood “Kong: Đảo đầu lâu".
Giống như hầu hết các hang động trên thế giới, các hang động trong hệ thống Tú Làn được hình thành từ đá vôi - một loại đá trầm tích được tạo ra dưới đáy biển từ hàng triệu năm trước. Có hai dạng hang động là hang nước và hang khô. Trong đó, các hang nước có tuổi đời khoảng 3 triệu năm. Các hang khô thì ở vị trí cao hơn, tuổi đời lên tới 5 triệu năm tuổi.
Các hang nước thường sẽ có các nhánh hang khô - nơi tập trung nhiều khối thạch nhũ đặc sắc bên cạnh dòng suối ngầm và các thác nước bên trong. Do hình thành trước, sau đó được đẩy lên cao trong quá trình vận động của vỏ trái đất, vì vậy hang động khô là nơi có nhiều hình dạng thạch nhũ đẹp, kỳ vĩ và độc đáo hơn hang nước.
Bên trong các hang động ở Tú Làn đều là những khối đá thạch nhũ độc đáo (Ảnh Oxalis Adventure)
Tuy vậy, hầu hết các hang động trong hệ thống Tú Làn đều hình thành được các khối thạch nhũ rất độc đáo, tiêu biểu là những khối hình tháp nón khổng lồ bên trong hang Ken Khô, hang Sơng Oxalis hay những hang động có hố sụt và tia nắng chiếu lấp lánh vào bên trong như Hang Kim, cửa Hang Chuột. Nhiều du khách hay chính các nhà thám hiểm khi đến đây đã phải thốt lên trầm trồ bởi vẻ đẹp mà tạo hoá, thiên nhiên ban tặng cho các hang động thuộc Tú Làn.
Ngoài ra, chuỗi hang Tú Làn còn thu hút với những thác nước, kích cỡ lớn nhỏ khác nhau, được phát hiện ngay bên trong hang. Cụ thể, tất cả các cửa ra của chuỗi hang nước đều có thác nước đổ ra một chiếc hồ lớn, bao quanh là rừng nguyên sinh và các dãy núi đá vôi.
Du khách có thể trải nghiệm bơi thuyền trên nhánh sông ngầm chảy qua hệ thống hang. Đặc biệt vào lúc này, các hướng dẫn viên sẽ khuyến khích du khách tắt đèn pin để cảm nhận không gian tĩnh mịch, yên ắng và được bao phủ tuyệt đối bởi bóng tối.
Du khách trèo thuyền hay lội qua những con thác bên trong các hang (Ảnh Du lịch Quảng Bình)
Cũng giống như các tour khám phá hang Sơn Đoòng, hiện nay du khách muốn ghé thăm hệ thống hang Tú Làn - Quảng Bình cần đăng ký trước từ sớm với đơn vị cung cấp và hướng dẫn dịch vụ. Trong 1 năm, tour cũng chỉ hoạt động trong thời gian cố định, từ tháng 11 đến tháng 9 năm sau. Hoạt động chủ yếu du khách sẽ được tham gia là trekking, băng qua những khu rừng nguyên sinh rồi đến thám hiểm các hang động.
Thời gian cho các hành trình du khách có thể tuỳ chọn, kéo dài từ 1-6 ngày, tuỳ vào điều kiện và sở thích của du khách. Cũng dựa trên quỹ thời gian này, đơn vị cung cấp sẽ đưa ra những điểm đến phù hợp như một hoặc một vài cái tên tiêu biểu, hay toàn bộ hệ thống hang Tú Làn.
Khi tham gia tour, du khách hoàn toàn có sự theo sát của những người hướng dẫn - đều là những người bản địa và những người quản lý có chuyên môn. Kết thúc chuyến đi, du khách còn có thể lựa chọn trải nghiệm về nhà người dân ăn tối hoặc lựa chọn dịch vụ lưu trú tại các homestay bản địa.
Du khách có thể ngủ lại sau hành trình tại nhà của những người dân bản địa hoặc các khu nghỉ lân cận (Ảnh Oxalis Adventure)
Vùng đất Tân Hoá được coi là “rốn bão" của tỉnh Quảng Bình, vậy nên sự phát triển mạnh mẽ của các tour khám phá hang động đã tạo ra sự thay đổi lớn trong kinh tế địa phương. Người dân tham gia vào các hoạt động dẫn tour, chỉ đường, là nhân viên vận hành, trợ lý an toàn hay thậm chí là cung cấp dịch vụ ăn uống, lưu trú cho du khách đến thám hiểm.
Trong tương lai, Tân Hoá có thể trở thành một địa điểm mũi nhọn trong du lịch Quảng Bình khi hệ thống hang động Tú Làn càng ngày càng thu hút nhiều khách du lịch. Theo thông tin từ UBND tỉnh Quảng Bình, từ năm 2012 - 2022, tuyến du lịch khám phá hệ thống hang động Tú Làn - hang Tiên đã đón 52.393 lượt khách, trong đó tuyến du lịch Tú Làn 38.666 lượt khách và tuyến du lịch hang Tiên 13.727 lượt khách; doanh thu hơn 153.289 triệu đồng.