Lötschental là "thung lũng con" lớn nhất của thung lũng Rhône, Valais, Thụy Sĩ. Nó nằm trong dãy núi Bernese Alps, bắt nguồn từ sông băng Langgletscher và trải dài khoảng 27km.
Nỗi kinh hoàng của các cư dân trước thế kỷ 20
Theo nghiên cứu khảo cổ thì con người có thể đã xuất hiện trong Lötschental từ trước Công nguyên (TCN). Vì bị bao bọc bởi tứ bề là núi cao (Bietschhorn 3934m, Hockenhorn 3293m, Wilerhorn 3307m, Petersgrat 3205m), nơi này gần như tách biệt hoàn toàn với thế giới bên ngoài.
Do thiếu giao thương và đất nông nghiệp có hạn, nên Lötschental xưa kia đã luôn là vùng nghèo khó. Ngoại trừ trồng trọt và chăn nuôi, các cư dân không phát triển được thêm ngành nghề nào.
Thế nhưng mỗi năm cứ đến khoảng cuối đông đầu xuân, trong thung lũng lại bất chợt xuất hiện những "quái vật" đeo mặt nạ gỗ chạm khắc hình thù hung ác. "Chúng" khoác trên mình chiếc áo lông thú to dài, mặc quần vải bố rộng và đeo chuông bò lớn.
Không kể già, trẻ, gái, trai, các "quái vật" vừa trông thấy ai liền lao tới hù dọa do sợ chết khiếp. Nếu là đàn bà con gái, "chúng" còn rung chuông bò và đuổi theo, bốc tro trong túi ném lên đầu, lên mình. Đôi khi, các "quái vật" hiên ngang xông thẳng vào nhà dân hãm hiếp phụ nữ, cướp bóc thực phẩm, vật dụng.
Người ta gọi "chúng" là Tschäggättä.
Tschäggättä - "Quái vật" thung lũng Lötschental
Có thể là những người đói khát đường cùng làm đạo tặc
Ở khoảng nửa sau của thế kỷ 19, các Tschäggättä đã lộng hành tới mức khiến nhà thờ địa phương không cách nào làm ngơ được nữa. Họ ra luật lệ bắt phạt nặng, 50 xu/người.
Không ai chắc chắn cái lệ hù dọa trước thềm mùa xuân ấy xuất hiện từ lúc nào và vì sao, song dựa trên hoàn cảnh của Lötschental thì có thể đoán. Họ có lẽ là những trai tráng "cùng đường sinh đạo tặc" vì đói khát.
Lötschental trước thế kỷ 20 không những nghèo mà còn là một trong những vùng đói khổ nhất của Thụy Sĩ. Cuối đông cũng là khi lương thực tích trữ đã cạn sạch. Chiếc mặt nạ hung tợn bằng gỗ được hun khói cho đen thui, bao lông thú dài trông cực kỳ rùng rợn chắc đã được dùng như công cụ che giấu mặt thật.
Thêm vào đó, các Tschäggättä còn cẩn thận lấy vải quấn quanh bàn chân để không để lại dấu vết. Cộng với đống quần áo dày, dài luộm thuộm, họ giấu luôn cả dáng vóc.
Bị hù dọa bởi một "quái vật" to lớn, thái độ dữ tợn, mọi người liền khiếp hãi bỏ chạy. Còn các Tschäggättä thì nhân cơ hội ấy vơ vét, trộm cắp.
Rất nhanh sau khi luật phạt tiền được đưa ra, các Tschäggättä đã hoàn toàn vắng bóng. Tới năm 1865, cái gọi là "quái vật thung lũng Lötschental" chỉ còn trong ký ức của các dân cư địa phương.
Khôi phục nhờ đột ngột phát triển du lịch
Mãi đến tận đầu thế kỷ 20, Lötschental mới được kết nối với bên ngoài nhờ một tuyến đường sắt. Cũng từ lúc này, nó thu hút vô số du khách ghé thăm.
Sở dĩ như vậy là bởi Lötschental đói khổ hóa ra lại sở hữu quang cảnh tự nhiên đẹp mê hồn. Trải khắp thung lũng là những suối ghềnh trong vắt, lối đi bộ nên thơ. Mùa đông, tất cả được tuyết phủ trắng, biến thành sân băng siêu rộng, thích hợp cho vui chơi, thể thao.
Đa dạng các kiểu mặt nạ Tschäggättä
Chớp mắt một cái, Lötschental đã "đổi đời". Khi cuộc sống mỗi lúc một sung túc, các cư dân bất giác nhớ về thuở xưa. Cái truyền thống Tschäggättä tuy hãi hùng nhưng lại vẫn có phần thú vị và trên hết là cực kỳ độc đáo.
"Họ chui ra từ đâu trong đêm tối? Từ trên núi ư? Rồi thì họ lại biến đi đằng nào? Tôi không biết," - Manuel Blötzer, một cư dân Lötschental bồi hồi.
"Khi lần đầu tiên thấy họ lúc vẫn còn là đứa trẻ, tôi đã rất sợ hãi. Nhưng cho dù là như vậy, trong lòng tôi vẫn dậy lên nỗi hiếu kỳ, muốn được nhìn thêm."
Thế nên Tschäggättä vốn đã "chết" lại được tái sinh, tổ chức lễ hội và trở thành một phần văn hóa không thể thiếu.
Sự chuyển vai độc đáo từ kinh dị sang lãng mạn
Ngày nay nếu đến Lötschental và ghé làng Kippel, bạn sẽ thấy một xưởng gỗ chuyên khắc mặt nạ Tschäggättä của nghệ nhân Albert Ebener. Ebener là thợ có 50 năm kinh nghiệm. Trong xưởng của ông là la liệt các mặt nạ từ cũ đến mới, mà cái nào cái nấy đều hung hăng, ghê rợn, chỉ nhìn thôi cũng đủ muốn... ngất.
Hù dọa cho vui thôi
Vì nguyên liệu để khắc thường là gỗ thông (mau hư) nên mặt nạ Tschäggättä được hun khói cho bền. Song cũng bởi bị hun khói, nó đen thui ám muội, đã kinh dị lại càng thêm đáng sợ. Để gia tăng sức hù dọa, người ta còn tỉ mẩn gắn răng, sừng và tóc cho nó nữa.
Trời vừa chập tối, những "quái vật" đã sẵn sàng lao ra từ mọi góc khuất, hù dọa người trên đường. Thỉnh thoảng, họ còn phấn khích rượt đuổi cả du khách lạ.
Chỉ là Tschäggättä ngày nay không hù dọa để "mắt trước mắt sau" trộm của, mà giỡn chơi cho vui thôi. Không như ngày xưa chỉ cánh đàn ông mới đeo mặt nạ, bây giờ "nam phụ lão ấu" gì cũng dùng được.
Đặc biệt, thanh niên Lötschental rất thích chiếc mặt nạ này. Nhờ nó che giấu, họ cảm thấy dễ tiếp cận và trò chuyện với đối phương hơn. Cái công cụ vốn dùng để hù dọa cuối cùng lại thành ra phương tiện kết nối, khởi đầu cho một mối quan hệ lãng mạn.
Không khó để có một chiếc mặt nạ Tschäggättä ưng ý ở Lötschental. Mọi người có thể đặt thợ thủ công làm cho, cũng có thể tự chế tác.
Tham khảo: BBC