Sự việc bắt nguồn từ việc cha của Chen Man thỏa thuận bán một căn hộ cho người đàn ông họ Vương với số tiền khoảng 84.000 USD (khoảng 1,9 tỷ đồng). Ông Vương mặc dù đã giao đủ tiền nhưng vẫn không nhận được giấy tờ nhà từ cha của Chen Man.
Năm 2012, cha của Chen Man bị buộc tội giết người do đã nhẫn tâm ra tay sát hại mẹ và vợ của mình. Tới năm 2013, anh ta bị tòa tuyên án tử hình. Ông Vương hay tin liền kiện Chen Man ra tòa, yêu cầu cô bé phải trả nợ thay cha.
Vào năm 2019, tòa án ở tỉnh Hà Nam (Trung Quốc) đã đưa ra phán quyết có lợi cho ông Vương, yêu cầu Chen Man phải thay cha trả nợ. Tuy nhiên, Chen Man lúc này hoàn toàn không có khả năng trả khoản nợ lớn đó, thậm chí cô bé còn không hay biết về vụ kiện do người ông của cô đã thay mặt giải quyết.
Tới tháng 11/2020, Chen Man vẫn chưa trả được khoản nợ và bị coi là không tuân thủ phán quyết của tòa án. Ngay lập tức, cô bé bị đưa vào danh sách hạn chế chi tiêu, cấm thực hiện các “khoản chi cao cấp” như di chuyển bằng máy bay, tàu cao tốc và thuê phòng khách sạn. Được biết, lệnh hạn chế như vậy thường được áp dụng ở Trung Quốc, chuyên dùng để buộc các con nợ phải trả tiền.
Cha phạm tội bị tử hình, bé gái 9 tuổi bị chủ nợ kiện ra tòa yêu cầu trả nợ thay cha. Ảnh minh họa
Vậy nhưng, một loạt bài điều tra được tờ Southern Weekend đăng tải, trong đó nhấn mạnh về hoàn cảnh của Chen Man đã khiến tòa thu hồi phán quyết của mình. Hai ngày sau khi loạt bài này được xuất bản, tòa án đã công khai xin lỗi trực tuyến: “Chúng tôi vô cùng xin lỗi. Quyết định hạn chế chi tiêu đối với những đứa trẻ quả là không thỏa đáng”.
Dù vậy, phán quyết trước đó của tòa án vẫn nhận về nhiều chỉ trích, đồng thời dấy lên cuộc tranh luận gay gắt trên cả nước, đặc biệt là về hệ thống tín dụng xã hội.
“Nhờ truyền thông phản ánh, tòa án mới rút lại phán quyết của mình. Việc thay đổi phán quyết cho thầy tòa án không hề tìm hiểu qua về tình hình của Chen Man cũng như khả năng trả nợ của cô bé trước khi xét xử. Như vậy, tòa án có thể đơn phương ra phán quyết về việc áp dụng lệnh hạn chế chi tiêu mà không để tâm tới bị cáo và luật sư của họ. Điều này sẽ khiến các bị cáo bị yếu thế”, David Zhou – một luật sư bào chữa ở Bắc Kinh (Trung Quốc) bày tỏ quan điểm.
Theo luật, các thẩm phán phải cân nhắc tới các yếu tố như thái độ của bị cáo đối với việc trả nợ, tình hình tài chính cũng như các ghi chép tài chính của họ trước khi đưa ra hạn chế chi tiêu.
Một người khi bị áp lệnh hạn chế chi tiêu sẽ không thể thực hiện 6 hoạt động chi tiêu chính, trong đó có đặt vé máy bay hoặc tàu cao tốc, đăng ký cho con cái theo học tại các trường tư và sửa sang nhà cửa. Lệnh này là một trong số các hình phạt được đưa ra bởi hệ thống tín dụng xã hội.
Được biết, hệ thống tín dụng xã hội sẽ thông qua trí tuệ nhân tạo AI để thu thập và phân tích dữ liệu, đánh giá khả năng tài chính của các cá nhân và các hoạt động xã hội như đi bộ, lái xe khi uống rượu hay trốn vé tàu điện ngầm.
Nếu duy trì điểm tính dụng tốt, người dân sẽ nhận được các phần thưởng như miễn tiền đặt cọc khi thuê nhà ở công. Tuy nhiên, với những người có điểm tín dụng thấp như Chen Man, họ sẽ phải đối mạt với lệnh hạn chế chi tiêu hoặc hình phạt khác.