Nắng nóng cực đoan, hạn hán, nước biển dâng... đang tác động trực tiếp đến kinh tế, an ninh năng lượng và ổn định xã hội toàn cầu. Điều này đòi hỏi các quốc gia, doanh nghiệp (DN) khẩn trương ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính.
Năm 2025, thế giới chuyển mạnh từ cam kết giảm phát thải sang hành động cụ thể, có thể đo lường. Nhiều nền kinh tế lớn đẩy nhanh lộ trình chuyển dịch sang năng lượng tái tạo, siết chặt tiêu chuẩn phát thải thông qua thuế carbon và cơ chế điều chỉnh carbon xuyên biên giới. Với Việt Nam, năm nay cũng đánh dấu bước chuyển từ định hướng sang triển khai thực chất các giải pháp nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Tại Hội thảo "Giải pháp thúc đẩy ứng dụng AI trong quản lý, sử dụng năng lượng hiệu quả nhằm giảm phát thải khí nhà kính" do Sở Công Thương TP HCM phối hợp các đơn vị liên quan tổ chức ở phường Bà Rịa mới đây, nhiều chuyên gia khẳng định công nghệ số, bao gồm AI, đang giữ vai trò trung tâm trong chiến lược giảm phát thải.
Theo bà Nguyễn Thị Kim Ngọc, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP HCM, ứng dụng AI đã trở thành xu thế tất yếu, nhất là trong quản lý và sử dụng năng lượng. AI không chỉ hỗ trợ DN theo dõi, phân tích dữ liệu mà còn tối ưu hóa hiệu suất, giảm chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Việt Nam đang thực hiện mạnh mẽ cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính. Trong đó, TP HCM là một trong những địa phương đi đầu với nhiều chính sách, giải pháp thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, ngày càng nhiều DN tham gia thị trường tín chỉ carbon, xây dựng lộ trình giảm phát thải, kéo theo nhu cầu kiểm kê khí nhà kính, đo đạc và báo cáo phát thải ngày càng tăng.
Công ty TNHH Hóa dầu Long Sơn - LSP là đơn vị hàng đầu trong việc ứng dụng AI vào vận hành để phát triển xanh
"Ứng dụng AI trong đo đạc, lập báo cáo kiểm kê khí nhà kính và xây dựng giải pháp giảm phát thải sẽ cung cấp dữ liệu chính xác, kịp thời, giúp DN tuân thủ quy định, đồng thời hỗ trợ cơ quan quản lý trong hoạch định chính sách ứng phó biến đổi khí hậu" - bà Ngọc nhấn mạnh.
Phát minh bơm nhiệt "phá vỡ giới hạn vật lý" có thể định nghĩa lại nhiệt công nghiệp toàn cầu
Phát minh "động cơ hai thì nhiên liệu kép cực kỳ đặc biệt" đang gây chấn động ngành vận tải biển toàn cầu
Phát minh phá vỡ truyền thống về "ma trận nhôm" có thể rung chuyển ngành công nghiệp ô tô toàn cầu
Phát minh "loại vải chưa từng có trên thế giới", ánh sáng chiếu vào không có đường ra
Số liệu thống kê cho thấy TP HCM có gần 600 DN đang tích cực tham gia thị trường tín chỉ carbon. ThS Tạ Quang Kiên, Giám đốc Trung tâm Chứng nhận chất lượng và Phát triển DN, cho rằng ứng dụng AI, dữ liệu lớn và nền tảng số cho phép DN nhanh chóng nhận diện các điểm phát thải lớn, từ đó đưa ra giải pháp điều chỉnh phù hợp, tối ưu chi phí giảm phát thải và đáp ứng yêu cầu của thị trường carbon.
TS Lê Công Lương, Trưởng Ban Khoa học và Hợp tác quốc tế - Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, đánh giá đổi mới công nghệ, chuyển đổi năng lượng và tối ưu hóa sử dụng năng lượng đang trở thành xu hướng chủ đạo trong hoạt động sản xuất - kinh doanh hiện nay. Trong đó, AI được xem là công cụ chiến lược với nhiều ứng dụng như dự báo và tối ưu nhu cầu cung ứng năng lượng, giảm tổn thất hệ thống, nâng cao hiệu suất vận hành và tích hợp hiệu quả năng lượng tái tạo vào lưới điện.
"Thúc đẩy ứng dụng AI trong ngành năng lượng không chỉ là yêu cầu về công nghệ mà còn là động lực phát triển bền vững, giúp DN giảm phát thải, tiết kiệm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế" - TS Lê Công Lương nhấn mạnh.
Dù mang lại nhiều lợi ích rõ rệt, quá trình ứng dụng AI và công nghệ xanh vào giảm phát thải vẫn đối mặt không ít thách thức, nhất là đối với DN vừa và nhỏ. Chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống công nghệ, hạ tầng dữ liệu và thiết bị hiệu suất cao còn lớn trong khi nguồn nhân lực chuyên môn về quản lý carbon và công nghệ môi trường vẫn thiếu.
Nhiều DN thừa nhận còn lúng túng trong việc tiếp cận giải pháp phù hợp hoặc thiếu thông tin để lựa chọn công nghệ đáp ứng đúng đặc thù sản xuất - kinh doanh.
Xu hướng "rót tiền" xanh hóa nhà máy
Mới đây, dây chuyền ép dầu đậu nành quy mô hơn 100 triệu USD của Công ty TNHH Kinh doanh Nông sản Việt Nam (VAL) - liên doanh giữa Bunge và Wilmar (Singapore) - chính thức đi vào vận hành tại KCN Phú Mỹ 1, TP HCM. Cùng với dây chuyền ép dầu đậu nành số 1 (vận hành từ năm 2011 với công suất 3.800 tấn/ngày), VAL hiện sở hữu tổ hợp công suất 7.800 tấn/ngày, lớn hàng đầu Đông Nam Á.
Ứng dụng những giải pháp công nghệ hiện đại, nhà máy của VAL thu hồi và tái sử dụng nhiệt thải từ công đoạn sấy và khử dung môi, qua đó giảm đáng kể tiêu hao năng lượng. Nhà máy cũng tích hợp nhiên liệu tái tạo như vỏ trấu và sinh khối phối trộn với than. Ông Nguyễn Minh Vĩ, Tổng Giám đốc VAL, tự tin với tổ hợp vận hành bằng công nghệ tiên tiến và định hướng bởi chiến lược phát triển bền vững, công ty có thể góp vào sự phát triển ngành chăn nuôi hiện đại, tự chủ và bền vững.
Schaeffler - nhà sản xuất phụ tùng ôtô đến từ Đức - cũng đưa vào vận hành hệ thống điện mặt trời quy mô lớn tại nhà máy sản xuất ở Đồng Nai từ tháng 6-2025. Hệ thống trải rộng trên diện tích hơn 10.000 m2, công suất lắp đặt xấp xỉ 2,12 MWp và có thể cung cấp gần 2.714 MWh sản lượng điện mỗi năm. Việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo giúp Schaeffler giảm thải đến 1.840 tấn khí CO2 mỗi năm.
Schneider Electric mới đây công bố Báo cáo Phát triển bền vững thường niên "Green IMPACT Gap" 2024, cho thấy ngày càng nhiều DN Việt Nam quan tâm đến phát triển bền vững. Chỉ trong vòng 1 năm, từ 2023 đến 2024, Việt Nam đã thu hẹp khoảng cách từ mục tiêu đến hành động (Green IMPACT Gap) từ 52% xuống 45%.
L.Tỉnh
ĐƠN VỊ ĐỒNG HÀNH
