Câu hỏi:
Khi tôi 4 tuổi, bố mẹ tôi bỏ nhau và không có giấy ly hôn. Tôi ở với bà ngoại. Khi tôi lên 10 tuổi thì bố tôi mất. Bác ruột tôi lấy mất nhà của bố tôi. Sau này không biết bằng cách nào mà bác tôi làm được bìa đỏ ngôi nhà đứng tên bác. Vậy liệu tôi có thể lấy lại ngôi nhà của bố tôi không? Trước khi mất, bố tôi chưa kịp viết di chúc và chuyển nhượng thừa kế, còn mẹ tôi đã đi lấy chồng khác.
Trả lời:
Với thông tin mà bạn cung cấp, chúng tôi xin đưa ra quan điểm tư vấn như sau:
Trường hợp 1: Giả sử tài sản gắn liền với đất của bố bạn đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên bố bạn (được hình thành trước thời kỳ hôn nhân) thì sau khi bố bạn qua đời, thời điểm mở thừa kế sẽ được hình thành. Ngoài ra, bố bạn không để lại di chúc cũng như chưa tặng cho bạn, như vậy, tài sản này sẽ được thừa kế theo pháp luật.
Căn cứ tại điều 611 Bộ luật dân sự 2015 thì thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp tòa án tuyên bố một người đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 71 của Bộ luật này.
Căn cứ tại điểm a khoản 1 Điều 651 Bộ luật dân sự năm 2015, những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây: Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết.
Do dữ liệu bạn cung cấp là cha mẹ bạn đã ly hôn nhưng chưa được tòa án ra quyết định, về nguyên tắc mẹ bạn vẫn là người vợ được pháp luật công nhận. Như vậy, mẹ bạn, bạn và những người ở hàng thừa kế thứ nhất sẽ có quyền lợi và nghĩa vụ ngang nhau.
Trường hợp 2: Giả sử tài sản gắn liền với đất đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên của cả bố mẹ bạn hoặc là tài sản chung được hình thành trong thời kỳ hôn nhân của bố mẹ bạn thì tài sản này được xem như là tài sản chung của bố mẹ bạn. Khi bố mẹ bạn bỏ nhau nhưng không có giấy ly hôn thì bố mẹ bạn vẫn là vợ chồng hợp pháp.
Căn cứ tại điều 66 Luật hôn nhân và gia đình 2014 giải quyết tài sản của vợ chồng trong trường hợp một bên chết hoặc bị tòa án tuyên bố là đã chết, khi có yêu cầu về chia di sản thì tài sản chung của vợ chồng được chia đôi, trừ trường hợp vợ chồng có thỏa thuận về chế độ tài sản.
Phần tài sản của vợ, chồng chết hoặc bị tòa án tuyên bố là đã chết được chia theo quy định của pháp luật về thừa kế.
Như vậy, mẹ bạn sẽ có tài sản là ½ căn nhà. Phần của bố bạn đã mất sẽ được chia theo pháp luật.
Trường hợp này, khi muốn đòi lại ngôi nhà từ người bác ruột, bạn có quyền khởi kiện đến Toà án nhân dân có thẩm quyền đề nghị huỷ giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà bác ruột bạn đã đứng tên và yêu cầu chia di sản thừa kế do bạn thuộc hàng thừa kế thứ nhất theo pháp luật.
Về thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế sẽ là 30 năm đối với bất động sản theo khoản 1 điều 623 Bộ luật dân sự 2015.
Luật sư Diệp Năng Bình - Trưởng Văn phòng luật sư Tinh Thông Luật.